Serbest meslek kazançlarında telif kazançları istisnası
Gelir Vergisi Kanununun 18’nci maddesinde bir kısım serbest meslek erbabının elde etmiş oldukları belirli kazançların gelir vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır. Söz konusu istisna hükmü “Telif Kazançları İstisnası” olarak gelir vergisinde yer almaktadır. Madde hükmüne göre;
Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve inceleme, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri satmak veya bunlar üzerindeki hakları devir etmek veya kiralamak suretiyle elde edilen gelirler gelir vergisinden istisnadır.
Eserlerin neşir, teşhir, temsil, icra gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve gelirler de istisna kapsamı içinde bulunmaktadır.
Madde metninde telif kazançları istisnasından yararlanan kişiler sayılmıştır. Buna göre istisna kapsamına; müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı veya mucitler ile bunların kanuni mirasçıları girmektedir. Madde metninde istisnadan yararlananlar sayılmakla birlikte, bu kişilerin eserleri sayılırken “gibi” denilmek suretiyle sadece eserlerin niteliği belirtilmiş, bir sınırlandırmaya gidilmemiştir. Dolayısıyla sayılan kişilerin, maddede belirtilen eserlere benzer nitelikteki diğer eserlerinin de istisna kapsamında olması gerekmektedir.
Diğer taraftan maddenin son fıkrasında, telif kazançları istisnasının, bu kazançlar üzerinden tevkif suretiyle ödenecek vergiyi kapsamadığı ifade edilmek suretiyle telif kazançlarının tevkifat suretiyle vergilendirileceği hüküm altına alınmış olmaktadır. Nitekim 18’inci madde kapsamına giren serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla yapılan ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/2-a bendi gereğince % 17 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Tevkif edilen vergiler telif kazancı sahipleri bakımından nihai vergi olarak yüklenilmektedir.
Fikri, edebi, ve bilimsel çalışmaları teşvik amacına yönelik olarak vergi hukukuna getirilen telif kazançları istisnası sadece serbest meslek kazançlarına uygulanmakta olup, aynı faaliyetin diğer gelir unsurları kapsamında gerçekleştirilmiş olması durumunda ise uygulanmamaktadır. Örneğin bir işverene tabi ve işyerine bağlı olarak yapılması faaliyetin gerçekleştirilmesi halinde elde edilecek gelir ücret geliri olacağından istisna uygulaması da söz konusu olmayacaktır. Bağımsız bir gazetecinin bir devlet adamı ile yapmış olduğu röportajı bir basın organına satması durumunda elde edilen gelir serbest meslek kazancı kapsamında telif kazancı niteliğinde olduğundan istisnaya tabi tutulacaktır. Buna karşın, röportajın basın organında devamlı olarak çalışan bir gazeteci tarafından gazete adına gerçekleştirilmesi ve bu gazetede yayınlanmış olması durumunda ise, röportaj karşılığı ekstra prim veya ayrı bir ücret alınmış olsa dahi elde edilen gelir ücret geliri sayılacağından ve ücret gelirlerinde telif kazancı istisnası söz konusu bulunmaması dolayısıyla, tamamı vergiye tabi tutulacaktır.
Gelir Vergisi Kanununun 18’nci maddesinde bir kısım serbest meslek erbabının elde etmiş oldukları belirli kazançların gelir vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır. Söz konusu istisna hükmü “Telif Kazançları İstisnası” olarak gelir vergisinde yer almaktadır. Madde hükmüne göre;
Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve inceleme, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri satmak veya bunlar üzerindeki hakları devir etmek veya kiralamak suretiyle elde edilen gelirler gelir vergisinden istisnadır.
Eserlerin neşir, teşhir, temsil, icra gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve gelirler de istisna kapsamı içinde bulunmaktadır.
Madde metninde telif kazançları istisnasından yararlanan kişiler sayılmıştır. Buna göre istisna kapsamına; müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı veya mucitler ile bunların kanuni mirasçıları girmektedir. Madde metninde istisnadan yararlananlar sayılmakla birlikte, bu kişilerin eserleri sayılırken “gibi” denilmek suretiyle sadece eserlerin niteliği belirtilmiş, bir sınırlandırmaya gidilmemiştir. Dolayısıyla sayılan kişilerin, maddede belirtilen eserlere benzer nitelikteki diğer eserlerinin de istisna kapsamında olması gerekmektedir.
Diğer taraftan maddenin son fıkrasında, telif kazançları istisnasının, bu kazançlar üzerinden tevkif suretiyle ödenecek vergiyi kapsamadığı ifade edilmek suretiyle telif kazançlarının tevkifat suretiyle vergilendirileceği hüküm altına alınmış olmaktadır. Nitekim 18’inci madde kapsamına giren serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla yapılan ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/2-a bendi gereğince % 17 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Tevkif edilen vergiler telif kazancı sahipleri bakımından nihai vergi olarak yüklenilmektedir.
Fikri, edebi, ve bilimsel çalışmaları teşvik amacına yönelik olarak vergi hukukuna getirilen telif kazançları istisnası sadece serbest meslek kazançlarına uygulanmakta olup, aynı faaliyetin diğer gelir unsurları kapsamında gerçekleştirilmiş olması durumunda ise uygulanmamaktadır. Örneğin bir işverene tabi ve işyerine bağlı olarak yapılması faaliyetin gerçekleştirilmesi halinde elde edilecek gelir ücret geliri olacağından istisna uygulaması da söz konusu olmayacaktır. Bağımsız bir gazetecinin bir devlet adamı ile yapmış olduğu röportajı bir basın organına satması durumunda elde edilen gelir serbest meslek kazancı kapsamında telif kazancı niteliğinde olduğundan istisnaya tabi tutulacaktır. Buna karşın, röportajın basın organında devamlı olarak çalışan bir gazeteci tarafından gazete adına gerçekleştirilmesi ve bu gazetede yayınlanmış olması durumunda ise, röportaj karşılığı ekstra prim veya ayrı bir ücret alınmış olsa dahi elde edilen gelir ücret geliri sayılacağından ve ücret gelirlerinde telif kazancı istisnası söz konusu bulunmaması dolayısıyla, tamamı vergiye tabi tutulacaktır.