Sözcükte Kök ve Gövde

Dünyadaki bütün dillerin temelini sözcükler oluşturur. Sözcükler dillerin yapı taşlarıdır. İster anlamlı, isterse görevli sözcükler olsun insanlar belli kurallara göre yan yana getirerek isteklerini belirtirler.

Dildeki bir sözcüğün anlamı, türü ve görevi olduğu gibi o sözcüğün bir de yapısı vardır.

Sözcük köklerini, eklerini ve bunların çeşitlerini, birleşme yollarını, sözcüğün türeme ve çekim özelliklerini inceleyen bilim dalına biçim (yapı) bilgisi diyoruz.

Şimdi bir sözcüğü oluşturan bölümleri görelim:

KÖK: Anlamı ve yapısı bozulmayan en küçük birimdir. Sözcüğün ek almamış, birleşmemiş haline kök denir. İki çeşit kök vardır.

1. Ad Kökleri: Ad ve soylu (sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem) sözcükler ad köklerini meydana getirirler.

ÖRNEKLER:

Çiçek, ev, kitap ,
İyi, kötü
Sen, ben
Ah, vah
İle, ama, fakat

2. Fiil Kökleri: Varlıkların hareketlerini bildiren fiiller ve fiil soylu (fiilimsi) sözcük kökleridir.

ÖRNEKLER:

Gel-
Git-
Sev-
Oku-
Bil-

UYARI: Türkçe sözcüklerde bazı kökler ortaktır. Bir sözcük kökü hem ad hem de fiil kökü olabilir. Bunları ayırt edebilmek için ya cümle içinde kullanmalıyız ya da sonuna ek getirmeliyiz.

ÖRNEKLER:

“Yaz” sözcüğü;

a) Yaz: Ad, mevsimlerden biri
b) Yaz: Emir 2. teklik kişi
c) Yaz-ı Fiil kökü

“Boya” sözcüğü;
a) Boya: Ad, renkli madde
b) Boya: Emir, 2. teklik kişi
c) Boya-: Fiil, bir hareket

GÖVDE: Köklere yapım eklerinin getirilmesiyle oluşan türemeye denir. Ad ve fiil gövdeleri vardır.

ÖRNEKLER:

Göz-cü
Baş-la-mak
Dur-ak