Sürtünme Kuvveti (5. Sınıf)
Cisimlerin temas ettiği yüzeyler onların hareketini zorlaştırabilir veya kolaylaştırabilir. Örneğin, oyuncak bir araba beton zeminde, halıya göre daha kolay hareket eder. Bir cismi düz yüzey üzerinde hareket ettirmek daha kolaydır. Görüldüğü gibi cisimlerin hareketi temas ettikleri yüzeye göre değişmektedir.
Cisimler pürüzsüz yüzeylerde daha kolay pürüzlü yüzeylerde daha zor hareket ederler. Bir cismi halı, tahta, toprak zemin gibi pürüzlü yüzeylerde hareket ettirmek zor. Cam, mermer, beton zemin gibi yüzeylerde hareket ettirmek daha kolaydır.
Cisimler nerede hareket ederlerse etsin, hareketlerini zorlaştıran bir kuvvet vardır. Yerde duran bir topa itme kuvveti uyguladığımızda top bir süre hareket eder ve sonra durur.
Sürtünen cisimler arasında ortaya çıkan ve cismin hareket etmesini zorlaştıran kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti hareketi yavaşlatan, engelleyen hatta durduran bir kuvvetttir. Bu nedenle cisimlerin hareketine zıt ve temas gerektiren bir kuvvetttir.
Hareket eden cisimleri durdurmak veya yavaşlatmak için sürtünme kuvveti gereklidir. Örneğin bisikletin frenine basıldığında plastikten oluşan fren pabuçları tekerleğin jantlarına dokunur. Pabuç ile jant araındaki sürtünme kuvveti tekerleğin yavaşlamasına ve durmasına neden olur.
Ayrıca bir cismi hareket ettirebilmek için sürtünme kuvvetini yenmemiz gerekir aksi takdirde cisim hareket etmez. Örneğin bir masaya kuvvet uyguladığımızda uyguladığımız kuvvet sürtünme kuvvetinden küçükse masa hareket etmez. Masaya uygulanan kuvvetin büyüklüğü artarsa masa harekete geçer.
SÜRTÜNME KUVVETİNİN HAYATIMIZDAKİ YERİ
Sürtünme kuvveti bazen hayatımızı kolaylaştırır, bazende zorlaştırır. Bu nedenle sürtünme kuvveti hem yararlı hemde zararlı bir kuvvet olabilir. Örneğin kalemin ucunun kağıtla sürtünmesi sonucu yazı yazabiliriz. Kışın yolların buzlanması sonucu sürtünme kuvveti azalır ve insanların kayıp düşmesine ve araçların kaymasına neden olur.
Bu nedenle kışın giydiğimiz ayakkabıların altı daha pürüzlüdür. Araçların kışlık lastikleride yazlıklara göre daha pürüzlü bir yüzeye sahiptir. Sürtünme kuvveti sayesinde düşmeden yürüyebiliyoruz ve koşabiliyoruz. Araçların içerindeki parçalar hareket ederken birbirine sürterler ve parçaların zamanla aşınmasına neden olur. Parçaların aşınmaması için parçalar yağlanır.
Cisimlerin temas ettiği yüzeyler onların hareketini zorlaştırabilir veya kolaylaştırabilir. Örneğin, oyuncak bir araba beton zeminde, halıya göre daha kolay hareket eder. Bir cismi düz yüzey üzerinde hareket ettirmek daha kolaydır. Görüldüğü gibi cisimlerin hareketi temas ettikleri yüzeye göre değişmektedir.
Cisimler pürüzsüz yüzeylerde daha kolay pürüzlü yüzeylerde daha zor hareket ederler. Bir cismi halı, tahta, toprak zemin gibi pürüzlü yüzeylerde hareket ettirmek zor. Cam, mermer, beton zemin gibi yüzeylerde hareket ettirmek daha kolaydır.
Cisimler nerede hareket ederlerse etsin, hareketlerini zorlaştıran bir kuvvet vardır. Yerde duran bir topa itme kuvveti uyguladığımızda top bir süre hareket eder ve sonra durur.
Sürtünen cisimler arasında ortaya çıkan ve cismin hareket etmesini zorlaştıran kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti hareketi yavaşlatan, engelleyen hatta durduran bir kuvvetttir. Bu nedenle cisimlerin hareketine zıt ve temas gerektiren bir kuvvetttir.
Hareket eden cisimleri durdurmak veya yavaşlatmak için sürtünme kuvveti gereklidir. Örneğin bisikletin frenine basıldığında plastikten oluşan fren pabuçları tekerleğin jantlarına dokunur. Pabuç ile jant araındaki sürtünme kuvveti tekerleğin yavaşlamasına ve durmasına neden olur.
Ayrıca bir cismi hareket ettirebilmek için sürtünme kuvvetini yenmemiz gerekir aksi takdirde cisim hareket etmez. Örneğin bir masaya kuvvet uyguladığımızda uyguladığımız kuvvet sürtünme kuvvetinden küçükse masa hareket etmez. Masaya uygulanan kuvvetin büyüklüğü artarsa masa harekete geçer.
SÜRTÜNME KUVVETİNİN HAYATIMIZDAKİ YERİ
Sürtünme kuvveti bazen hayatımızı kolaylaştırır, bazende zorlaştırır. Bu nedenle sürtünme kuvveti hem yararlı hemde zararlı bir kuvvet olabilir. Örneğin kalemin ucunun kağıtla sürtünmesi sonucu yazı yazabiliriz. Kışın yolların buzlanması sonucu sürtünme kuvveti azalır ve insanların kayıp düşmesine ve araçların kaymasına neden olur.
Bu nedenle kışın giydiğimiz ayakkabıların altı daha pürüzlüdür. Araçların kışlık lastikleride yazlıklara göre daha pürüzlü bir yüzeye sahiptir. Sürtünme kuvveti sayesinde düşmeden yürüyebiliyoruz ve koşabiliyoruz. Araçların içerindeki parçalar hareket ederken birbirine sürterler ve parçaların zamanla aşınmasına neden olur. Parçaların aşınmaması için parçalar yağlanır.
