Zaman zaman takıntılar hastalık boyutuna ulaşabilir.
Fakat bu gibi belirtileri gösteren herkesi de hasta olarak kabul edemeyiz.
Ancak bu düşünce ve davranışlar aşırıya kaçtığında obsesif kompulsif (saplantı-takıntı) bozukluk kendini göstermeye başlamış demektir.
Obsesif kompulsif hastalığının tanısını, yetişkinlerde ve çocuklardaki belirtilerini, nedenlerini Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Psikiyatrist Prof. Dr. Sefa Saygılı ile konuştuk.
Obsesif Kompulsif karakterize bir rahatsızlıktır.
İnsanın aklına ters, gerçeğe uymayan bir takım şeyler gelir.
Gerçek olmadığını bilir ama kendisini bu düşüncesinin etkisinden kurtaramaz.
Bu düşünceleri hafifletebilmek için birtakım ritüellerde ve otomatik hareketlerde bulunur.
Örnek verecek olursak; temizlik obsesif bozuklukluğu olan bir hasta, her şeyin kirli ve mikroplu olduğunu düşünür.
Bunun için devamlı elini yıkar. Aslında kendiside böyle bir şeyin kirli olmadığını bilir fakat elini yıkamadan kendini alamaz.
Veya kafasına bir takım günahkar düşünceler gelir, ailesinin zarar göreceğini düşünür.
Bu gibi şeylere önlem almak için tahtaya vurur. Böyle yaparak önlem almış olduğunu zanneder.
Veya kapıdan dışarı çıkacakken, çıkarsam annem ölür diye bir düşünceye kapılır. Çıktıktan sonra geri döner.
Tekrar çıkmak ister, yine bir düşünceye kapılır,çıkar, geri döner. Bu böyle kısırdöngü içinde devam eder.
Başka bir obsesif kompulsife örnek verecek olursak; plakaları, yoldaki tabelaları okuma gereği duyabilir.
En ufak tabelayı okumadan geçmek istemez.
Evden dışarı çıktığı zaman gaz açık mı? Elektrik açık mı? Ütüyü açık bıraktın mı gibi düşüncelere saptanır.
Kontrol etmiştir ama tekrar eve dönme gereği duyar. Bir kilometre falan gider, döner geri gelir, tekrar bakar. Dışarı çıktıktan sonra gene aynı düşünce takılır, döner bir daha bakar. Defalarca gidip gelen hastalar vardır. Bu gibi davranışları çok daha fazla örneklendirebiliriz.
OBSESİF KOMPULSİF TOPLUMUMUZDA YAYGIN BİR HASTALIKTIR
Obsesif kompulsif toplumda yaygın bir hastalıktır. Ama dışarıdan biz kişinin hasta olup olmadığını bilemeyiz. Kişi kendi içinde dertlidir. Ritüeller yüzünden vakti gider, enerjisi gider. Performansı düşer yaptığı işte ama bunları yapmaya da devam eder.
Örneğin bir hastam vardı. Musluktan idrar aktığını söylüyor, aslında kendisinde biliyor çeşmeden idrar aktığını ama sudan yüzünü yıkadığında iğreniyor. Bir hastam tavandaki avizenin kafasına düşeceğini zannediyor ve altından geçemiyor. Bir hastamda gene çöplerden kendine pislik bulaşmasın diye beline kadar çizme ile dolaşıyordu. Kapıyı üç dört tane kilit ile açan hastam vardı.
HASTALIK GENETİK OLABİLİR
Bu hastalığın tam olarak sebebi yoktur ama birçok faktör etkilidir.
Birincisi: Genetik faktörler.Genlerinde, kromozomlarında bu rahatsızlığı yatkınlık varsa bu hastalık kendini gösterebiliyor
İkincisi: Yakın ailede obsesif kompulsif birinin olması. Annenin temizlik obsesyonu varsa çocuk dışarıdan geldiğinde onu hemen soyar, kirli sepetine atar kıyafetlerini, elini yıka der, ayağını yıka der, yemekten önce yıka der. Kapıya değdiğinde yıka der, televizyona değdiğinde yıka der. Çocuk yılarca bu bombardımana maruz kalınca bu değerleri benimsemeye başlar.
Üçüncüsü: Dini, vicdani değerleri güçlü olan insanlar, vicdanına ters bir iş yaptıklarında onu rahatlatabilmek içinde bir takım basma kalıp hareketlere girebilir. Yaptığı bir işten dolayı kendini kirli hissediyordur. Devamlı elini yıkayarak kendini temizlemeye çalışır. Buna benzer sebepleri var ama tek bir sebebe bağlı değil. Tam sebebi de bilinmiyor.
HASTALIK 15-25 YAŞ ARASINDA GÖRÜLÜR
Obsesif kompulsifin başlama yaşı 15-25 yaş aralığıdır.
Ama son zamanlarda 9-10 yaşlar arasındaki çocuklarda görülmeye başladı.
Daha erken yaşarlarda da başlıyor.
Daha çok 15 yaşlarda başlar, 25 yaşına kadar çıkar bu rahatsızlık. Erkeklerde de yaklaşık aynı yaşlarda görülür.
TAKINTILAR KİŞİNİN YAŞAMINI ZORLAŞTIRIYORSA HASTALIKTIR
Her insanın bir takım takıntıları vardır. Onu rahatsız etmeyecek boyutta takıntıları , batıl inançları olabilir.
Ters bir şey duyduğunda “şeytan kulağına kurşun” deyip tahtaya vururlar.
Buradaki kritik eşik onun günlük faaliyetlerini aksatacak, çevreyle ilişkilerini bozacak dereceye varması.
Eğer kişinin hayatını, yaşamasını zorlaştırıyor ise bu artık hastalık boyutuna gelmiş demektir.
Bir kadının banyoya girdiği zaman bir saate çıkamıyor. Her gün çamaşır yıkıyor. Elektrik, su parası bütçeye bir hayli yük oluyor. Bu takıntı artık rahatsızlık boyutunda demektir. Ama kadın biraz titizse, temizliğe önem veriyorsa buna hastalık boyutu diyemeyiz.
ÇOCUKLAR ÇEVREDEN ETKİLENİP TAKINTILARA SAPLANABİLİYORLAR
Çocuklarda çevreden gördüğü bir takım sözlerden etkilenip, kendisini yanlış yolda, günahkâr, kirli gibi hissedebiliyor. Çocuklar bu gibi takıntılara saplanabiliyorlar. Düşünce saplantılarıyla uğraşıp duruyor.
İLAÇ VE TERAPİ TEDAVİSİ BİRLİKTE UYGULANMALI
Çocuklarda ve büyükler de bunu tedavisinde terapi etkili ve ilaç tedavisi, İkisinin bir arada uygulanması gerekiyor. Antidepresan dediğimiz ilaçlar obsesif kompulsifde bir hayli etkili.
Bilinçsel dediğimiz terapi şekli, davranışsal terapi şekli, üstüne gitme tedavi şekli psiko terapi. Bunlar vakaya göre veya karma uygulanarak tedavi edilir.
KİŞİ TEDAVİ EDİLMEDİĞİ TAKDİRDE ASOSYAL BİRİ OLUR
Tedavi edilmediği takdirde bütün enerjisini, vaktini kapatabilir. Bir kadın temizlik obsesyonu var. Sürekli temizlik yaptığı için evden dışarı hiç çıkmaz. Dışarıda tuvalete gidemez, misafirliğe gidemez her yer kirli gelir. Başka yerde yemek yiyemez. Günün büyük çoğunluğunu banyo ve tuvalette geçirir. Lavabo, banyo ve tuvalet üçgeninde saplanır. İçe kapatır kendini, insanlardan kopar, asosyal bir kişilik olur.
Hasta sürekli çevreden destek almak isteyecektir. Hasta elini yıkar “temizlendi mi bak” diye sorabilir. Hastaların bu sorularına cevap verilmemeli. Bu hastaların ilk önce kendilerine güvenmeleri gerekir. Bu davranışlarının bir takıntı olduğunu izah etmek gerekir.
OBSESİF ÇOCUĞU SPORA YÖNLENDİRİN
Çocuğa bir defa bu takıntının hastalık olduğunu anlatmalıdırlar. Bu takıntının üzerine gidecek hareketler yapmalılar, çocuğu meşgul etmeliler. Egzersiz ve spora ağırlık vermeliler.
Yaşıtları ile arkadaşlık kurmasına teşvik etmeliler.
Normal bir çocuğun hayatını sürdürmesine yardımcı olmalılar.
Çocuk obsesyonların dünyasına girip orada kaybolmamalı.
Eğer bir ailede anne hastaysa, annenin hastalığından etkilenmemesi ve obsesyonların çocuğa geçmemesini önlemek lazım. Çocuk rahatsız olan ebeveynin etkisiyle büyümemesi lazım.
OBSESİF KOMPULSİF 15-25 YAŞ ARASINDA GÖRÜLÜR
Bu hastalık 3 kişiden 2’sinde görülebiliyor. 15 yaşından büyükler için.
O şekilde hesaplamak lazım, tam net olarak hesaplanamıyor.
Bazıları kişilik boyutunda olabilir, bazıları titizlik boyutunda olabiliyor.
Ülkemizde takıntı biraz fazla. Herkesin kendine göre takıntıları var.
Yetişme şartı, ailelerin çocukların üzerine fazla düşmesinden kaynaklandığından düşünüyorum.
Sefa Saygılı.
