Temyiz nedir?
Ceza mahkemelerinin nihai kararlarına karşı Yargıtay’a gidilmesine “temyiz” denir.
Temyiz konusunda Bölge Adliye Mahkemeleri (istinaf mahkemeleri) faaliyete geçmediği için halen eski Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun (CMUK) 305-306. maddeleri (322/4,5,6 hariç) uygulanmaktadır. (5320 SK/8. Md)
Bu nedenle aşağıdaki maddelerde CMUK’na göre temyiz yoluna ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Hangi kararlar için temyiz yoluna gidilebilir?
Ceza Mahkemelerinden verilen hükümler temyiz olunabilir.
Ancak, 15 sene ve yukarı hapis cezaları Yargıtay’ca re'sen tetkik olunur.
Hükümden evvel verilip hükme esas teşkil eden kararlar dahi hükümle birlikte temyiz olunabilir.
Hangi kararlar için temyiz yoluna gidilemez
Aşağıdaki kararlarla ilgili olarak temyiz yoluna gidilemez, bu kararlar kesin olarak verilir.
Temyiz ancak hükmün kanuna aykırı olması nedenine dayanır.
Hukuki bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması kanuna aykırılıktır.
Aşağıda yazılı hâllerde kanuna kesin aykırılık var sayılır:
1. Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması,
2. Hâkimlik görevini yapmaktan kanun gereğince yasaklanmış hâkimin hükme katılması,
3. Makul şüphe nedeniyle hakkında ret istemi öne sürülmüş olup da bu istem kabul olunduğu hâlde hâkimin hükme katılması veya bu istemin kanuna aykırı olarak reddedilip hâkimin hükme katılması.
4. Mahkemenin kanuna aykırı olarak davaya bakmaya kendini görevli veya yetkili görmesi.
5. Cumhuriyet savcısı veya duruşmada kanunen mutlaka hazır bulunması gereken diğer kişilerin yokluğunda duruşma yapılması.
6. Duruşmalı olarak verilen hükümde açıklık kuralının ihlâl edilmesi.
7. Hükmün gerekçeyi içermemesi.
8. Hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması.
Temyiz yoluna kimler başvurabilir?
Ceza mahkemelerinin kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, sanık ve katılan temyiz yoluna gidebilir.
Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla temyize başvurabilir.
Sanığın yasal temsilcisi ve eşi de kendiliklerinden temyiz yoluna gidebilirler.
Temyiz yoluna nasıl gidilir?
Temyiz yoluna, kararı veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle gidilir. Beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.
Tutuklu bulunan sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek temyiz yoluna başvurabilir.
Zabıt kâtibine başvuru hâlinde, kanun yollarına başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan sanığa bir örneği verilir.
Cezaevi müdürüne başvuru hâlinde aynı şekilde işlem yapılarak, tutanak ve dilekçe derhâl ilgili mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder.
Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar.
Temyiz yoluna hangi sürede başvurulabilir?
Kararın tefhim ve tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurulmalıdır.
Tefhim, son duruşmada mahkemenin verdiği kararın yüze karşı açıklanmasıdır. Bu nedenle son duruşmaya katılanlar bu tarihten itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna gitmelidir. Gerekçeli kararın tebliğ edilmesi beklenmemelidir.
Ancak gerekçeli kararın yazılması ve buna göre temyiz dilekçesinin yazılması isteniyorsa mahkemeye “süre tutum dilekçesi” verilmelidir. Süre tutum dilekçesi verildiğinde gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurulması gerekir.
Tebliğ ise son duruşmaya katılmayanlara gerekçeli kararın tebliğ edilmesidir. Son duruşmaya katılmayanlar gerekçeli kararın kendilerine tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurabilirler.
Eski hale getirme nedir?
Eski hale getirme kabul edilebilir bir mazerete binaen kanun yoluna başvuru süresinin kaçırılması durumunda ilgiliye tekrar başvuru hakkı verilmesidir. Örneğin kararın usulüne uygun olarak tebliğ edilmemesi kabul edilebilir bir mazerettir. Bunun için mahkemeye “eski hale getirme dilekçesi” verilmelidir.
Eski hâle getirme dilekçesi, engelin kalkmasından itibaren 1 hafta içinde kararı veren mahkemeye verilir.
Dilekçe sahibi, sürenin geçmesinde kusuru olmadığına ilişkin sebeplerini, delillerini de ekleyerek açıklar.
Esas hakkında karar veren mahkeme eski hâle getirme dilekçesi hakkında talebin kabulüne veya reddine ilişkin bir karar verir.
Eski hâle getirme isteminin kabulüne ilişkin karar kesindir; reddine ilişkin karara karşı acele itiraz yoluna gidilebilir.
Eski hâle getirme dilekçesi, kararın yerine getirilmesini durdurmaz; ancak, mahkeme yerine getirmeyi erteleyebilir.
Temyiz başvurusunun etkisi
Süresi içinde yapılan istinaf başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller.
Hüküm, temyiz eden tarafa gerekçesiyle tefhim edilmemişse, temyiz yoluna başvurulduğunun mahkemece öğrenilmesinden itibaren gerekçe, 1 hafta içinde tebliğ edilir.
Temyiz dilekçesinde başvuru nedenleri yazılmalı mıdır?
Temyiz eden, hükmün neden dolayı bozulmasını istediğini temyiz başvurusunda gösterir.
Temyiz sebebi olarak muhakeme usulüne ilişkin bir hukuk kuralının mı yoksa başka kanun hükümlerine mi uyulmadığı gösterilir. Birinci halde kanuna aykırı olan olgular izah edilir.
Kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz. Örneğin istinaf yerine itiraz veya temyiz yoluna başvurulması dosyanın istinafa gönderilmesini engellemez.
Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir.
Temyiz başvurusunda temyiz nedenleri gösterilmemişse temyiz başvurusu için belirlenen sürenin bitmesinden veya gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde kararı veren mahkemeye bu nedenleri içeren bir ek dilekçe verilir. Cumhuriyet savcısı temyiz dilekçesinde, temyiz isteğinin sanığın yararına veya aleyhine olduğunu açıkça belirtir.
Temyiz, sanık tarafından yapılmış ise, ek dilekçe kendisi veya müdafii tarafından imza edilerek verilir.
Müdafii yoksa sanık, tutanağa bağlanmak üzere zabıt kâtibine yapacağı bir beyanla gerekçesini açıklayabilir; tutanak hâkime onaylatılır.
Temyiz isteminin hükmü veren mahkemece reddi
Temyiz isteği kanuni sürenin geçmesinden sonra yapılmış veya temyiz edilemeyecek bir hüküm temyiz edilmişse veya temyiz edenin buna hakkı yoksa, hükmü temyiz olunan mahkeme bir karar ile temyiz dilekçesini reddeder.
Temyiz eden taraf red kararının kendisine tebliğinden itibaren bir hafta Yargıtay’dan bu hususta bir karar verilmesini talep edebilir. Bu takdirde dosya Yargıtay’a gönderilir. Ancak, bu nedenden dolayı hükmün infazı ertelenemez.
Temyiz dilekçesinin tebliği ve cevabı
Hükmü veren mahkemece reddedilmiyen temyiz talebine dair dilekçe ve varsa ekinin bir örneği karşı tarafa tebliğ olunur. Karşı taraf 1 hafta içinde yazı ile cevabı verebilir.
Karşı taraf sanık ise bu hususta tutanak tutulmak üzere zabıt katibine yapılacak bir beyanla da cevap verilebilir.
Cevap verildikten veya bunun için belirli süre bittikten sonra dava dosyası, Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen tebliğname, hükmü temyiz etmeleri veya aleyhlerine sonuç doğurabilecek görüş içermesi halinde sanık veya müdafii ile müdahil, şahsi davacı veya vekillerine dairesince tebliğ olunur. İlgili taraf tebliğden itibaren yedi gün içinde yazılı olarak cevap verebilir.
Yapılacak tebligatlar, Tebligat Kanununun 35. maddesine göre ilgililerin dava dosyasından belirlenen son adreslerine yapılmasıyla geçerli olur.
Temyiz isteminin Yargıtay’ca reddi
Yargıtay, süresi içinde temyiz dilekçesinin verilmediğini veya beyanının yapıldığını, hükmün temyiz edilemez olduğunu, temyiz edenin buna hakkı olmadığını görürse, temyiz isteğini reddeder, görmezse incelemesini yapar.
Yargıtay’da duruşmalı inceleme
Ağır cezaya ilişkin hükümlerde Yargıtay incelemelerini sanığın veya katılanın temyiz başvurusundaki istemi üzerine veya re'sen duruşma yoluyla yapar. Duruşma günü, sanığa veya talebi üzerine müdafiine haber verilir. Sanık duruşmada hazır olabileceği gibi kendisini vekâletnameyi haiz bir müdafi ile de temsil ettirebilir.
Sanık, tutuklu ise duruşmaya katılmak isteminde bulunamaz.
Yargıtay’da duruşma raportör üye tarafından işin izahı ile başlar. Bu üyenin duruşmadan önce raporunu tanzim ve imza ile dosyaya koymuş olması lazımdır.
Raportör üyenin açıklamasına müteakip Cumhuriyet Başsavcısı, sanık ve müdafii iddialarını beyan ve bunları izah için söz alırlar. Bunlar arasında temyizi talep etmiş olan taraf önce dinlenir. Son söz sanığındır.
Yargıtay, temyiz dilekçesi ve ekinde izah olunan hususlar ile temyiz talebi usule ilişkin noksanlardan dolayı olmuş ise temyiz dilekçesinde bu cihete dair beyan edilecek vakıalar hakkında tetkikler yapabileceği gibi hükme tesiri olacak derecede kanuna muhalefet edilmiş olduğunu görürse talepte mevcut olmasa dahi bu hususu tetkik eder.
Temyiz iddiasını teyit için yeniden temyiz sebepleri göstermeğe lüzum yoktur. Bununla beraber böyle temyiz sebebi ileri sürülmüşse kabul olunur.
Yargıtay, aleyhine itiraz olunan hükmü hangi cihetten kanuna muhalif görmüşse o cihetten bozar.
Hükmün bozulmasına sebep olan kanuna muhalefet keyfiyeti, bu hükme esas olarak tesbit edilen vakıalarda olmuş ise bu muameleler dahi aynı zamanda bozulur.
Aleyhe bozma yasağı nedir?
Sanığın yararına olan hukuk kurallarına aykırılık, sanık aleyhine hükmün bozdurulması için Cumhuriyet savcısına bir hak vermez.
Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı, sanığın yasal temsilcisi veya eşi tarafından temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
Temyizde incelenecek hususlar
Yargıtay, yalnız temyiz başvurusunda belirtilen hususlar ile temyiz istemi usule ilişkin noksanlardan kaynaklanmışsa, temyiz başvurusunda bunu belirten olaylar hakkında incelemeler yapar.
Temyiz isteminin esastan reddi veya hükmün bozulması
Bölge adliye mahkemesinin temyiz olunan hükmünün Yargıtayca hukuka uygun bulunması hâlinde temyiz isteminin esastan reddine karar verilir.
Yargıtay, temyiz edilen hükmü, temyiz başvurusunda gösterilen, hükmü etkileyecek nitelikteki hukuka aykırılıklar nedeniyle bozar. Bozma sebepleri ilâmda ayrı ayrı gösterilir.
Hüküm, temyiz dilekçesinde gösterilen sebeplerle bozulduğunda, dilekçede açıklanmış olmasa bile saptanan bütün diğer hukuka aykırılık hâlleri de ilâmda gösterilir.
Hükmün bozulmasına neden olan hukuka aykırılık, bu hükme esas olarak saptanan işlemlerden kaynaklanmış ise, bunlar da aynı zamanda bozulur.
CMK’nun 289. maddesinde belirtilen kesin hukuka aykırılık halleri saklıdır.
Yargıtay’ca davanın esasına hükmedilecek hâller, hukuka aykırılığın düzeltilmesi
Hükme esas olarak saptanan olaylara uygulanmasında hukuka aykırılıktan dolayı hüküm bozulmuş ise, Yargıtay aşağıda yazılı olan hallerde kendisi davasının esasına hükmeder.
1. Olayın daha ziyade aydınlanması gerekmeden beraate veya davanın düşmesine ya da alt ve üst sınırı olmayan sabit bir cezaya hükmolunması gerekirse.
2. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının iddiasına uygun olarak sanığa kanunda yazılı cezanın en alt derecesini uygulamayı uygun görürse.
3. Mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde sadece kanunun madde numarası yanlış yazılmış ise.
4. Hükümden sonra yürürlüğe giren kanun, suçun cezasını azaltmış ve mahkemece sanığa verilecek cezanın belirlenmesinde artırma sebebi kabul edilmemiş veya yeni bir kanun ile fiil suç olmaktan çıkarılmış ise birinci hâlde daha az bir cezanın hükmolunması ve ikinci hâlde hiç ceza hükmolunmaması gerekirse.
5. Sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise.
6. Artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddî hata yapılmış ise.
8. Türk Ceza Kanununun 61. Maddesinde (Eski TCK/29) hüküm kurulurken izlenmesi gereken sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise. Ceza Kanununun 29 uncu maddesindeki tertibin gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise,
9. Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanununa göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık yapılmışsa.
Hüküm, 261 inci madde hükmüne göre tefhim edilir. Bu mümkün olmadığı takdirde duruşmanın bitiminden itibaren bir hafta içinde karar verilir.
Yargıtay kararının gönderileceği merci
Yargıtay bozma kararı verirse işi yeniden tetkik ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan mahkemeye veya o derecede diğer civar bir mahkemeye gönderir.
Cezayı gerektiren suç daha aşağı derecedeki bir mahkemenin vazifesi kapsamında ise Yargıtay işi o mahkemeye gönderebilir.
Hüküm, mahkemenin haksız olarak kendisini görevli ve yetkili görmesinden dolayı bozulmuşsa Yargıtay aynı zamanda işi görevli ve yetkili mahkemeye gönderir.
Hükmün bozulmasının diğer sanıklara etkisi
Hüküm, sanık lehine bozulmuşsa ve bu hususların temyiz isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanması olanağı varsa, bu sanıklar da temyiz isteminde bulunmuşçasına hükmün bozulmasından yararlanırlar.
Davaya yeniden bakacak mahkemenin işlemleri
Yargıtaydan verilen bozma kararı üzerine davaya yeniden bakacak mahkeme, ilgililere bozmaya karşı diyeceklerini sorar.
Sanık, müdafii, katılan ve vekilinin dosyada varolan adreslerine de davetiye tebliğ olunamaması veya davetiye tebliğ olunmasına rağmen duruşmaya gelmemeleri nedeniyle bozmaya karşı beyanları saptanmamış olsa da duruşmaya devam edilerek dava yokluklarında bitirilebilir. Ancak, sanık hakkında verilecek ceza, bozmaya konu olan cezadan daha ağır ise, her hâlde dinlenmesi gerekir.
Yargıtaydan verilen bozma kararına mahkemelerin ısrar hakkı vardır. Israr üzerine Yargıtay Ceza Genel Kurulunca verilen kararlara uymak mecburidir.
Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı, sanığın yasal temsilcisi veya eşi tarafından temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
Ceza mahkemelerinin nihai kararlarına karşı Yargıtay’a gidilmesine “temyiz” denir.
Temyiz konusunda Bölge Adliye Mahkemeleri (istinaf mahkemeleri) faaliyete geçmediği için halen eski Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun (CMUK) 305-306. maddeleri (322/4,5,6 hariç) uygulanmaktadır. (5320 SK/8. Md)
Bu nedenle aşağıdaki maddelerde CMUK’na göre temyiz yoluna ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Hangi kararlar için temyiz yoluna gidilebilir?
Ceza Mahkemelerinden verilen hükümler temyiz olunabilir.
Ancak, 15 sene ve yukarı hapis cezaları Yargıtay’ca re'sen tetkik olunur.
Hükümden evvel verilip hükme esas teşkil eden kararlar dahi hükümle birlikte temyiz olunabilir.
Hangi kararlar için temyiz yoluna gidilemez
Aşağıdaki kararlarla ilgili olarak temyiz yoluna gidilemez, bu kararlar kesin olarak verilir.
- Yukarı sınırı 10.000 TL yi geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan dolayı verilen beraat hükümleri.
- 3.000 TL ve aşağısı adli para cezasına ilişkin hükümler temyiz olunamaz.
Temyiz ancak hükmün kanuna aykırı olması nedenine dayanır.
Hukuki bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması kanuna aykırılıktır.
Aşağıda yazılı hâllerde kanuna kesin aykırılık var sayılır:
1. Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması,
2. Hâkimlik görevini yapmaktan kanun gereğince yasaklanmış hâkimin hükme katılması,
3. Makul şüphe nedeniyle hakkında ret istemi öne sürülmüş olup da bu istem kabul olunduğu hâlde hâkimin hükme katılması veya bu istemin kanuna aykırı olarak reddedilip hâkimin hükme katılması.
4. Mahkemenin kanuna aykırı olarak davaya bakmaya kendini görevli veya yetkili görmesi.
5. Cumhuriyet savcısı veya duruşmada kanunen mutlaka hazır bulunması gereken diğer kişilerin yokluğunda duruşma yapılması.
6. Duruşmalı olarak verilen hükümde açıklık kuralının ihlâl edilmesi.
7. Hükmün gerekçeyi içermemesi.
8. Hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması.
Temyiz yoluna kimler başvurabilir?
Ceza mahkemelerinin kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, sanık ve katılan temyiz yoluna gidebilir.
Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla temyize başvurabilir.
Sanığın yasal temsilcisi ve eşi de kendiliklerinden temyiz yoluna gidebilirler.
Temyiz yoluna nasıl gidilir?
Temyiz yoluna, kararı veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle gidilir. Beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.
Tutuklu bulunan sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek temyiz yoluna başvurabilir.
Zabıt kâtibine başvuru hâlinde, kanun yollarına başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan sanığa bir örneği verilir.
Cezaevi müdürüne başvuru hâlinde aynı şekilde işlem yapılarak, tutanak ve dilekçe derhâl ilgili mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder.
Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar.
Temyiz yoluna hangi sürede başvurulabilir?
Kararın tefhim ve tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurulmalıdır.
Tefhim, son duruşmada mahkemenin verdiği kararın yüze karşı açıklanmasıdır. Bu nedenle son duruşmaya katılanlar bu tarihten itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna gitmelidir. Gerekçeli kararın tebliğ edilmesi beklenmemelidir.
Ancak gerekçeli kararın yazılması ve buna göre temyiz dilekçesinin yazılması isteniyorsa mahkemeye “süre tutum dilekçesi” verilmelidir. Süre tutum dilekçesi verildiğinde gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurulması gerekir.
Tebliğ ise son duruşmaya katılmayanlara gerekçeli kararın tebliğ edilmesidir. Son duruşmaya katılmayanlar gerekçeli kararın kendilerine tebliğinden itibaren 1 hafta içinde temyiz yoluna başvurabilirler.
Eski hale getirme nedir?
Eski hale getirme kabul edilebilir bir mazerete binaen kanun yoluna başvuru süresinin kaçırılması durumunda ilgiliye tekrar başvuru hakkı verilmesidir. Örneğin kararın usulüne uygun olarak tebliğ edilmemesi kabul edilebilir bir mazerettir. Bunun için mahkemeye “eski hale getirme dilekçesi” verilmelidir.
Eski hâle getirme dilekçesi, engelin kalkmasından itibaren 1 hafta içinde kararı veren mahkemeye verilir.
Dilekçe sahibi, sürenin geçmesinde kusuru olmadığına ilişkin sebeplerini, delillerini de ekleyerek açıklar.
Esas hakkında karar veren mahkeme eski hâle getirme dilekçesi hakkında talebin kabulüne veya reddine ilişkin bir karar verir.
Eski hâle getirme isteminin kabulüne ilişkin karar kesindir; reddine ilişkin karara karşı acele itiraz yoluna gidilebilir.
Eski hâle getirme dilekçesi, kararın yerine getirilmesini durdurmaz; ancak, mahkeme yerine getirmeyi erteleyebilir.
Temyiz başvurusunun etkisi
Süresi içinde yapılan istinaf başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller.
Hüküm, temyiz eden tarafa gerekçesiyle tefhim edilmemişse, temyiz yoluna başvurulduğunun mahkemece öğrenilmesinden itibaren gerekçe, 1 hafta içinde tebliğ edilir.
Temyiz dilekçesinde başvuru nedenleri yazılmalı mıdır?
Temyiz eden, hükmün neden dolayı bozulmasını istediğini temyiz başvurusunda gösterir.
Temyiz sebebi olarak muhakeme usulüne ilişkin bir hukuk kuralının mı yoksa başka kanun hükümlerine mi uyulmadığı gösterilir. Birinci halde kanuna aykırı olan olgular izah edilir.
Kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz. Örneğin istinaf yerine itiraz veya temyiz yoluna başvurulması dosyanın istinafa gönderilmesini engellemez.
Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir.
Temyiz başvurusunda temyiz nedenleri gösterilmemişse temyiz başvurusu için belirlenen sürenin bitmesinden veya gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde kararı veren mahkemeye bu nedenleri içeren bir ek dilekçe verilir. Cumhuriyet savcısı temyiz dilekçesinde, temyiz isteğinin sanığın yararına veya aleyhine olduğunu açıkça belirtir.
Temyiz, sanık tarafından yapılmış ise, ek dilekçe kendisi veya müdafii tarafından imza edilerek verilir.
Müdafii yoksa sanık, tutanağa bağlanmak üzere zabıt kâtibine yapacağı bir beyanla gerekçesini açıklayabilir; tutanak hâkime onaylatılır.
Temyiz isteminin hükmü veren mahkemece reddi
Temyiz isteği kanuni sürenin geçmesinden sonra yapılmış veya temyiz edilemeyecek bir hüküm temyiz edilmişse veya temyiz edenin buna hakkı yoksa, hükmü temyiz olunan mahkeme bir karar ile temyiz dilekçesini reddeder.
Temyiz eden taraf red kararının kendisine tebliğinden itibaren bir hafta Yargıtay’dan bu hususta bir karar verilmesini talep edebilir. Bu takdirde dosya Yargıtay’a gönderilir. Ancak, bu nedenden dolayı hükmün infazı ertelenemez.
Temyiz dilekçesinin tebliği ve cevabı
Hükmü veren mahkemece reddedilmiyen temyiz talebine dair dilekçe ve varsa ekinin bir örneği karşı tarafa tebliğ olunur. Karşı taraf 1 hafta içinde yazı ile cevabı verebilir.
Karşı taraf sanık ise bu hususta tutanak tutulmak üzere zabıt katibine yapılacak bir beyanla da cevap verilebilir.
Cevap verildikten veya bunun için belirli süre bittikten sonra dava dosyası, Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen tebliğname, hükmü temyiz etmeleri veya aleyhlerine sonuç doğurabilecek görüş içermesi halinde sanık veya müdafii ile müdahil, şahsi davacı veya vekillerine dairesince tebliğ olunur. İlgili taraf tebliğden itibaren yedi gün içinde yazılı olarak cevap verebilir.
Yapılacak tebligatlar, Tebligat Kanununun 35. maddesine göre ilgililerin dava dosyasından belirlenen son adreslerine yapılmasıyla geçerli olur.
Temyiz isteminin Yargıtay’ca reddi
Yargıtay, süresi içinde temyiz dilekçesinin verilmediğini veya beyanının yapıldığını, hükmün temyiz edilemez olduğunu, temyiz edenin buna hakkı olmadığını görürse, temyiz isteğini reddeder, görmezse incelemesini yapar.
Yargıtay’da duruşmalı inceleme
Ağır cezaya ilişkin hükümlerde Yargıtay incelemelerini sanığın veya katılanın temyiz başvurusundaki istemi üzerine veya re'sen duruşma yoluyla yapar. Duruşma günü, sanığa veya talebi üzerine müdafiine haber verilir. Sanık duruşmada hazır olabileceği gibi kendisini vekâletnameyi haiz bir müdafi ile de temsil ettirebilir.
Sanık, tutuklu ise duruşmaya katılmak isteminde bulunamaz.
Yargıtay’da duruşma raportör üye tarafından işin izahı ile başlar. Bu üyenin duruşmadan önce raporunu tanzim ve imza ile dosyaya koymuş olması lazımdır.
Raportör üyenin açıklamasına müteakip Cumhuriyet Başsavcısı, sanık ve müdafii iddialarını beyan ve bunları izah için söz alırlar. Bunlar arasında temyizi talep etmiş olan taraf önce dinlenir. Son söz sanığındır.
Yargıtay, temyiz dilekçesi ve ekinde izah olunan hususlar ile temyiz talebi usule ilişkin noksanlardan dolayı olmuş ise temyiz dilekçesinde bu cihete dair beyan edilecek vakıalar hakkında tetkikler yapabileceği gibi hükme tesiri olacak derecede kanuna muhalefet edilmiş olduğunu görürse talepte mevcut olmasa dahi bu hususu tetkik eder.
Temyiz iddiasını teyit için yeniden temyiz sebepleri göstermeğe lüzum yoktur. Bununla beraber böyle temyiz sebebi ileri sürülmüşse kabul olunur.
Yargıtay, aleyhine itiraz olunan hükmü hangi cihetten kanuna muhalif görmüşse o cihetten bozar.
Hükmün bozulmasına sebep olan kanuna muhalefet keyfiyeti, bu hükme esas olarak tesbit edilen vakıalarda olmuş ise bu muameleler dahi aynı zamanda bozulur.
Aleyhe bozma yasağı nedir?
Sanığın yararına olan hukuk kurallarına aykırılık, sanık aleyhine hükmün bozdurulması için Cumhuriyet savcısına bir hak vermez.
Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı, sanığın yasal temsilcisi veya eşi tarafından temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
Temyizde incelenecek hususlar
Yargıtay, yalnız temyiz başvurusunda belirtilen hususlar ile temyiz istemi usule ilişkin noksanlardan kaynaklanmışsa, temyiz başvurusunda bunu belirten olaylar hakkında incelemeler yapar.
Temyiz isteminin esastan reddi veya hükmün bozulması
Bölge adliye mahkemesinin temyiz olunan hükmünün Yargıtayca hukuka uygun bulunması hâlinde temyiz isteminin esastan reddine karar verilir.
Yargıtay, temyiz edilen hükmü, temyiz başvurusunda gösterilen, hükmü etkileyecek nitelikteki hukuka aykırılıklar nedeniyle bozar. Bozma sebepleri ilâmda ayrı ayrı gösterilir.
Hüküm, temyiz dilekçesinde gösterilen sebeplerle bozulduğunda, dilekçede açıklanmış olmasa bile saptanan bütün diğer hukuka aykırılık hâlleri de ilâmda gösterilir.
Hükmün bozulmasına neden olan hukuka aykırılık, bu hükme esas olarak saptanan işlemlerden kaynaklanmış ise, bunlar da aynı zamanda bozulur.
CMK’nun 289. maddesinde belirtilen kesin hukuka aykırılık halleri saklıdır.
Yargıtay’ca davanın esasına hükmedilecek hâller, hukuka aykırılığın düzeltilmesi
Hükme esas olarak saptanan olaylara uygulanmasında hukuka aykırılıktan dolayı hüküm bozulmuş ise, Yargıtay aşağıda yazılı olan hallerde kendisi davasının esasına hükmeder.
1. Olayın daha ziyade aydınlanması gerekmeden beraate veya davanın düşmesine ya da alt ve üst sınırı olmayan sabit bir cezaya hükmolunması gerekirse.
2. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının iddiasına uygun olarak sanığa kanunda yazılı cezanın en alt derecesini uygulamayı uygun görürse.
3. Mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde sadece kanunun madde numarası yanlış yazılmış ise.
4. Hükümden sonra yürürlüğe giren kanun, suçun cezasını azaltmış ve mahkemece sanığa verilecek cezanın belirlenmesinde artırma sebebi kabul edilmemiş veya yeni bir kanun ile fiil suç olmaktan çıkarılmış ise birinci hâlde daha az bir cezanın hükmolunması ve ikinci hâlde hiç ceza hükmolunmaması gerekirse.
5. Sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise.
6. Artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddî hata yapılmış ise.
8. Türk Ceza Kanununun 61. Maddesinde (Eski TCK/29) hüküm kurulurken izlenmesi gereken sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise. Ceza Kanununun 29 uncu maddesindeki tertibin gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise,
9. Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanununa göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık yapılmışsa.
Hüküm, 261 inci madde hükmüne göre tefhim edilir. Bu mümkün olmadığı takdirde duruşmanın bitiminden itibaren bir hafta içinde karar verilir.
Yargıtay kararının gönderileceği merci
Yargıtay bozma kararı verirse işi yeniden tetkik ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan mahkemeye veya o derecede diğer civar bir mahkemeye gönderir.
Cezayı gerektiren suç daha aşağı derecedeki bir mahkemenin vazifesi kapsamında ise Yargıtay işi o mahkemeye gönderebilir.
Hüküm, mahkemenin haksız olarak kendisini görevli ve yetkili görmesinden dolayı bozulmuşsa Yargıtay aynı zamanda işi görevli ve yetkili mahkemeye gönderir.
Hükmün bozulmasının diğer sanıklara etkisi
Hüküm, sanık lehine bozulmuşsa ve bu hususların temyiz isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanması olanağı varsa, bu sanıklar da temyiz isteminde bulunmuşçasına hükmün bozulmasından yararlanırlar.
Davaya yeniden bakacak mahkemenin işlemleri
Yargıtaydan verilen bozma kararı üzerine davaya yeniden bakacak mahkeme, ilgililere bozmaya karşı diyeceklerini sorar.
Sanık, müdafii, katılan ve vekilinin dosyada varolan adreslerine de davetiye tebliğ olunamaması veya davetiye tebliğ olunmasına rağmen duruşmaya gelmemeleri nedeniyle bozmaya karşı beyanları saptanmamış olsa da duruşmaya devam edilerek dava yokluklarında bitirilebilir. Ancak, sanık hakkında verilecek ceza, bozmaya konu olan cezadan daha ağır ise, her hâlde dinlenmesi gerekir.
Yargıtaydan verilen bozma kararına mahkemelerin ısrar hakkı vardır. Israr üzerine Yargıtay Ceza Genel Kurulunca verilen kararlara uymak mecburidir.
Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı, sanığın yasal temsilcisi veya eşi tarafından temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
