Teşvik Sistemi nedir ?
Teşvik kavramı ekonomide, kamunun çeşitli şekillerde bazı sektörlere hızlı gelişmesi için maddi veya manevi desteği, yardım ve özendirmesini ifade eder. Teşvik tedbirleri kalkınma ekonomisinin bir parçası olarak kıt kaynakların en verimli kullanımını, tasarruf tedbirlerini, ihracat ve döviz gelirlerinin artırılmasını amaçlar. Yatırım ve kalkınma, bölgesel, yabancı sermaye, ihracat teşvikleri alanlarına ayrılır.
İçerikleri açısından teşvikler şu dallarda yapılır: Özel amortismanlar, yatırım indirimi, gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti, ihracat kredi sigortası, ihracat vergi iadesi, indirimli navlun, yeni pazarlar, bina ve teçhizat sübvansiyonu, düşük faizli krediler, özel reeskont kredi faizleri, faiz ve vergi iadeleri, gümrük taksitleri, gümrük ve fon istisnaları, bina vergisi istisnası, ar-ge sübvansiyonu, lisans ve knowhow kolaylıkları, yabancı personel çalıştırma, verimlilik, işgücü yeteneği.
Teşvik ve korumanın sebepleri genç sanayi, istihdamın artırılması, ödemeler dengesinin sağlanması, yerli üreticileri koruma, dış ticaret hadlerinin iyileştirilmesi, stratejik ve savunma sanayilerinin korunması olarak gösterilmiştir.
Avrupa Birliği'nde çalışan nüfus başına düşen teşvik miktarı 850 dolar civarıdır. Teşvikler nakdi yardımlar, devlet hisse senetleri, iyileştirilmiş krediler, devlet garantileri şeklindedir. Yazılı basın ve bilimsel çalışmalara verilen sübvansiyonlar 1200 kadardır. Sübvansiyonlar arasında AR-GE, hizmetiçi eğitim, amortisman, vergi indirimleri ve muafiyetler, KDV indirimleri, KOBİ yardımları, yatırım indirimleri, doğal afetler, ihracat, taşıma tarifeleri, çevre kirliliği bulunur.
Türkiye'de teşvik sistemi
İlk teşvik kanunu 1913'de çıkarılan Teşviki Sanayi Kanunu Muvakkatı'dır. Bu kanun 1927'de yenilenmiştir. Teşviki Sanayi Kanunu 1942'de yürürlükten kaldırılmış, 1963'de Gelir Vergisi Kanunu ile indirim ve muafiyetler düzenlenmiştir. 1967'de kabul edilen Kalkınma Planlarının Uygulanması Esaslarına Dair Kanun ile ihracatta vergi iadesi getirilmiştir. 24 Ocak 1980 Kararları ile koruma politikaları, teşvik aracı olmaktan çıkarılmıştır. Teşvik dairesi, DPT birimi olmuştur. Buna göre gümrük muafiyeti, taksitlendirme, yatırım finansmanı fonu, kur garantisi, bina vergisi istisnası, vergi resim ve harç istisnası, kredi imkânı, döviz tahsisi imkânı getirilmiş, mali teşvikler sağlanmış, 1985'de GATT Sübvansiyon Kodu imzalanmıştır. İhracat vergi iadesi uygulaması 1989'da sona erdirilmiştir. Eximbank ve Türkiye Kalkınma Bankası faaliyete geçmiştir. Yurtiçinde imal edilen makine ve teçhizatın KDV'ye tekabül eden miktarı teşvik primi olarak yatırımcıya ödenmektedir. Türk teşvik sistemi uzun yıllar parasal teşvikli olması, kararların ve araçların sık sık değiştirilmesi, karmaşık yasalar nedeniyle eleştirilmektedir.
Türkiye'de İhracata Yönelik Devlet Yardımlarının Genel Niteliği
ARAŞTIRMA GELİŞTİRME (AR-GE) YARDIMI
ÇEVRE MALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİNE İLİŞKİN YARDIM
PAZAR ARAŞTIRMASI YARDIMI
EĞİTİM YARDIMI
İSTİHDAM YARDIMI
YURT DIŞINDA OFİS-MAĞAZA AÇMA, İŞLETME VE MARKA TANITIM YARDIMI
YURTDIŞI MARKALAŞMA VE TÜRK MALI İMAJININ YERLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK YARDIM
ULUSLARARASI NİTELİKTEKİ YURTİÇİ İHTİSAS FUARLARI YARDIMI
YURT DIŞI FUAR KATILIMLARININ DESTEKLENMESİ
