Tarihin gördüğü en büyük askeri ve siyasi dehalardan biri olarak kabul edilen Timur (8 Nisan 1336 - 18 Şubat 1405), Yıldırım Bayezid'i Ankara Savaşı'nda yenerek Osmanlı Devleti'ni 11 yıllık bir duraklama dönemine sokmuştur.
Tarihin gördüğü en büyük askeri ve siyasi dehalardan biri olarak kabul edilen Timur, sağ ayağı aksak şekilde yürüdüğü için kendisine Farsça Timurlenk, Türkçe olarak ise Aksak Timur denilmekteydi. Timur 8 Nisan 1336 tarihinde Özbekistan'ın Keş şehrinde doğdu. Babası Barlas oymağının beyi Turagay (Turgay), annesi Tekine Hatun'du.
Barlas boyu Orta Asya'dan gelen bir Türk kavmidir. O dönemde Barlas boyu Çağatay Hanlığı'na bağlıydı. Timur aslen Moğol'dur. Moğollar Cengiz Han'dan üç kuşak sonra Müslümanlaşmış ve Türklerle karışmıştı. Çağatay ulusunu oluşturan kabilelerden Barlaslar'ın reisi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını kontrol altına alan askeri bir lider olarak kendini gösterdi. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle bugünkü Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Irak ve Suriye'yi kapsayan toprakları ele geçirerek 1402'de yapılan Ankara Savaşı'nda Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid'i mağlup edip esir alarak Anadolu'ya hakim oldu.
Timur'un babası 1360 yılında ölmüş, onun yerine geçen amcası Hacı Barlas'da 1361'de öldürülmüştü. Timur o dönemde 25 yaşlarındaydı.
Cesur, zeki ve bilgili bir Türk asilzadesi olan Timur, kısa zamanda yükselerek Doğu Türk Hakanlığı'nın tahtına oturacaktı. Timur, imparatorluğunun sınırlarını İtil'den (Volga) Hindistan'daki Ganj Nehri'ne, Tanrı Dağları'ndan İzmir ve Şam'a kadar uzatacaktı.
Timur 25 yaşlarındayken Çağatay Hanlığı valilerinden Kazgan Han'ın emrine girdi ve büyük bir birliğin komutanı oldu. Kazgan Han onu kızı Olcay Türkan'la evlendirdi. Daha sonra Kazgan Han pusuya düşürülüp öldürüldü. Bunun üzerine harekete geçen Timur Han'ı öldürenlere savaş açarak hepsini ortadan kaldırdı. Bu başarıları karşısında Çağatay Hanı onu kendi hizmetine alarak Tümen Beyi olarak görevlendirdi.
1370 yılında Timur, Belh şehrinde tam bağımsız bir konuma geldi. Cengiz hanedanının avantajlarından yararlanmak için Çağatay sülalesinden Soyurgatmış Han'ı tahta çıkardı. Timur, şeklen yeni hükümdara bağlı gözüküyordu ancak mutlak hükümdar kendisiydi.
Belh'te toplanan kurultay, Timur'a ''Kutbeddin'' ve ''Sahib Kıran'' unvanlarını verdi. Timur kısa bir süre sonra başkenti Belh'ten Semerkant'a taşıdı. Bu dönemde birçok bölgeye başarılı seferler düzenledi.
1371-1377 yılları arasında Harezm'e üç, Moğolistan'a iki sefer yaptı. 1378'de birinci Altın Ordu Seferi ile adını bütün dünyaya duyurdu. 1379'da Harezm'e bir sefer daha düzenledi. 1380'de Herat'a girdi. Böylece Harezm ve Horasan tamamen ele geçirildi. 1389'a kadar yaptığı seferlerle Turfan, Karaşar bölgelerini zaptetti ve Uyguristan'ı kendisine bağladı.
1390-1391 yılları arasında yeniden Altın Ordu Seferi'ne çıktı. Bu seferi düzenlemesine Altın Ordu hükümdarı Toktamış Han'ın vefasızlığı neden olmuştu. Çünkü önceki seferlerinde Timur, Toktamış Han'ı desteklemiş, onun düşmanlarını bertaraf etmişti. Toktamış Han bu destek sayesinde güçlenince Timur'a karşı isyan etmişti.
Bu seferinde Doğu Avrupa'ya hakim olan Toktamış'ı yıkmak için onun bütün ülkesini ele geçirmek zorunda kalmıştı. Bu durum Rusya'nın güçlenerek yayılmasına yol açmıştı. Tarihçiler bu nedenle Timur'u suçlamaktadır.
Timur, 1401 yılına kadar yapılan dört seferle Irak ve Güney Anadolu, 1398-1399 seferleriyle Delhi Sultanlığı'nı, 1401-1402 seferleriyle de Suriye'yi fethetti.
1402 yılında Ankara Savaşı'yla da Yıldırım Bayezid'i yenerek Osmanlı Devleti'ni 11 yıl sürecek Fetret Devri'ne soktu.
''Kıymetli bahadırlar sayesinde pek çok yer fethettim ve 27 ülkenin hakanı oldum'' diyen Timur hükümdarı olduğu ülkeleri şöyle sıralamaktadır:
''Turan, İran, Rum (Anadolu), Mağrib, Suriye, Mısır, Irak-ı Arap, Irak-ı Acem, Mazenderan, Geylan, Şirvan, Azerbaycan, Fars, Horasan, Cidde, Büyük Tataristan, Harezm, Hotin, Kabilistan, Bahter, Zemin, Hindistan, Gürcistan, Ermenistan ve Kafkasya''
Savaş kaybetmeyen ender komutanlardan biri olan Timur, hepsi zaferle sonuçlanan 17 sefer düzenlemiştir.
Küçük yaşta at binmeyi, kılıç ve mzırak kullanmayı öğrendi. Attığı oku yüzük deliğinden geçirebiliyordu. Savaş talimlerinden arata kalan zamanını dönemin büyük alimlerinden ders alarak geçiriyordu.
Büyük bir stratejist olan Timur, 300 kişilik bir kuvvetle 10 bin kişilik bir orduyu yenmiştir.
''İsfahan'a bıraktığım memurlarımı ve 5 bin kişilik askerimi, isyan edip bir tekini bile sağ bırakmadan kılıçtan geçirdikleri, dinsizlik ettikleri için''
Timur ölüm döşeğinde şunları söylemiştir:
''Oğullarım, milletin refahını, saadetini sağlamak için sizlere bıraktığım vasiyeti ve tüzükleri iyi okuyun, asla unutmayın ve tatbik edin. Milletin dertlerine derman bulmak vazifenizdir. Zayıfları koruyun, yoksulları zenginlerin zulmüne bırakmayın. Adalet ve iyilik etmek düsturunuz, rehberiniz olsun. Benim gibi uzun saltanat sürmek isterseniz, kılıcınızı iyice düşünerek çekiniz, bir defa çektikten sonra da onu ustalıkla kullanınız. Aranıza nifak tohumları ekilmemesi için çok dikkatli olun. Bazı nedimlerimiz ve düşmanlarınız nifak tohumları saçmaya, bundan faydalanmaya çalışacaklardır. Fakat vasiyetimde size idare şeklini, ana ilkelerini gösterdim. Bunlara sadık kalırsanız taç başınızdan düşmez. Ölüm döşeğimde söylenen babanızın bu sözlerini unutmayın. Benden sonra hakan Pir Muhammed Cihangir olacaktır. Ona. bana itaat eder gibi itaat edeceksiniz. Kumandanlarım, şimdi itaat yemini ediniz.''
- Çolpan Mülk Ağa
- Alcaz Türkan Ağa
- Tukal Hanım
- Tuman Ağa
- Bibi Hanım
- Dilşad Ağa
- Miranşah
- Cihangir
- Umar Shaykh
- 2 kız çocuğu
Tarihin gördüğü en büyük askeri ve siyasi dehalardan biri olarak kabul edilen Timur, sağ ayağı aksak şekilde yürüdüğü için kendisine Farsça Timurlenk, Türkçe olarak ise Aksak Timur denilmekteydi. Timur 8 Nisan 1336 tarihinde Özbekistan'ın Keş şehrinde doğdu. Babası Barlas oymağının beyi Turagay (Turgay), annesi Tekine Hatun'du.Barlas boyu Orta Asya'dan gelen bir Türk kavmidir. O dönemde Barlas boyu Çağatay Hanlığı'na bağlıydı. Timur aslen Moğol'dur. Moğollar Cengiz Han'dan üç kuşak sonra Müslümanlaşmış ve Türklerle karışmıştı. Çağatay ulusunu oluşturan kabilelerden Barlaslar'ın reisi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını kontrol altına alan askeri bir lider olarak kendini gösterdi. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle bugünkü Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Irak ve Suriye'yi kapsayan toprakları ele geçirerek 1402'de yapılan Ankara Savaşı'nda Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid'i mağlup edip esir alarak Anadolu'ya hakim oldu.
Timur'un babası 1360 yılında ölmüş, onun yerine geçen amcası Hacı Barlas'da 1361'de öldürülmüştü. Timur o dönemde 25 yaşlarındaydı.
Cesur, zeki ve bilgili bir Türk asilzadesi olan Timur, kısa zamanda yükselerek Doğu Türk Hakanlığı'nın tahtına oturacaktı. Timur, imparatorluğunun sınırlarını İtil'den (Volga) Hindistan'daki Ganj Nehri'ne, Tanrı Dağları'ndan İzmir ve Şam'a kadar uzatacaktı.
Timur 25 yaşlarındayken Çağatay Hanlığı valilerinden Kazgan Han'ın emrine girdi ve büyük bir birliğin komutanı oldu. Kazgan Han onu kızı Olcay Türkan'la evlendirdi. Daha sonra Kazgan Han pusuya düşürülüp öldürüldü. Bunun üzerine harekete geçen Timur Han'ı öldürenlere savaş açarak hepsini ortadan kaldırdı. Bu başarıları karşısında Çağatay Hanı onu kendi hizmetine alarak Tümen Beyi olarak görevlendirdi.
1370 yılında Timur, Belh şehrinde tam bağımsız bir konuma geldi. Cengiz hanedanının avantajlarından yararlanmak için Çağatay sülalesinden Soyurgatmış Han'ı tahta çıkardı. Timur, şeklen yeni hükümdara bağlı gözüküyordu ancak mutlak hükümdar kendisiydi.
Belh'te toplanan kurultay, Timur'a ''Kutbeddin'' ve ''Sahib Kıran'' unvanlarını verdi. Timur kısa bir süre sonra başkenti Belh'ten Semerkant'a taşıdı. Bu dönemde birçok bölgeye başarılı seferler düzenledi.
1371-1377 yılları arasında Harezm'e üç, Moğolistan'a iki sefer yaptı. 1378'de birinci Altın Ordu Seferi ile adını bütün dünyaya duyurdu. 1379'da Harezm'e bir sefer daha düzenledi. 1380'de Herat'a girdi. Böylece Harezm ve Horasan tamamen ele geçirildi. 1389'a kadar yaptığı seferlerle Turfan, Karaşar bölgelerini zaptetti ve Uyguristan'ı kendisine bağladı.
1390-1391 yılları arasında yeniden Altın Ordu Seferi'ne çıktı. Bu seferi düzenlemesine Altın Ordu hükümdarı Toktamış Han'ın vefasızlığı neden olmuştu. Çünkü önceki seferlerinde Timur, Toktamış Han'ı desteklemiş, onun düşmanlarını bertaraf etmişti. Toktamış Han bu destek sayesinde güçlenince Timur'a karşı isyan etmişti.
Bu seferinde Doğu Avrupa'ya hakim olan Toktamış'ı yıkmak için onun bütün ülkesini ele geçirmek zorunda kalmıştı. Bu durum Rusya'nın güçlenerek yayılmasına yol açmıştı. Tarihçiler bu nedenle Timur'u suçlamaktadır.
Timur, 1401 yılına kadar yapılan dört seferle Irak ve Güney Anadolu, 1398-1399 seferleriyle Delhi Sultanlığı'nı, 1401-1402 seferleriyle de Suriye'yi fethetti.
1402 yılında Ankara Savaşı'yla da Yıldırım Bayezid'i yenerek Osmanlı Devleti'ni 11 yıl sürecek Fetret Devri'ne soktu.
''Kıymetli bahadırlar sayesinde pek çok yer fethettim ve 27 ülkenin hakanı oldum'' diyen Timur hükümdarı olduğu ülkeleri şöyle sıralamaktadır:
''Turan, İran, Rum (Anadolu), Mağrib, Suriye, Mısır, Irak-ı Arap, Irak-ı Acem, Mazenderan, Geylan, Şirvan, Azerbaycan, Fars, Horasan, Cidde, Büyük Tataristan, Harezm, Hotin, Kabilistan, Bahter, Zemin, Hindistan, Gürcistan, Ermenistan ve Kafkasya''
Savaş kaybetmeyen ender komutanlardan biri olan Timur, hepsi zaferle sonuçlanan 17 sefer düzenlemiştir.
Küçük yaşta at binmeyi, kılıç ve mzırak kullanmayı öğrendi. Attığı oku yüzük deliğinden geçirebiliyordu. Savaş talimlerinden arata kalan zamanını dönemin büyük alimlerinden ders alarak geçiriyordu.
Büyük bir stratejist olan Timur, 300 kişilik bir kuvvetle 10 bin kişilik bir orduyu yenmiştir.
OSMANLI İLE SAVAŞI
Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid ile savaşmış olan Timur, tarihçiler tarafından kardeş orduları birbirine kırdırmakla suçlanır. Ankara Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti 11 yıl süren Fetret Devri'ne girmiştir. Fakat aynı tarihçiler Timur'un son ana kadar savaşı başlatmamak için, Yıldırım'ın ise başlatmak için gayret gösterdiğini yazarlar.KARGAŞAYA SON VERDİ
Timur, İlhanlı Devleti'nin ve ona bağlı olan Çağatay Hanlığı'nın çeşitli entrikalarla sarsıldığı bir dönemde ortaya çıkmıştır. Türk, İran ve Arap tarihçileri bu kargaşalığa Yahudi tüccarların ve misyonerlerin birinci derecede sebep olduklarını yazmaktadırlar. Bu tüccarlar ve misyonerler Avrupa krallarına casusluk yapıyorlardı. Timur bunların faaliyetlerine son vererek ülkede düzeni sağladı. Hindistan'dan Hristiyan misyonerleri kovarak burada Müslümanlığın yayılmasını sağladı. Bu nedenle Hristiyanlar Timur'a karşı düşmanlık beslemektedir. Öte yandan Timur, ele geçirdiği bölgelerdeki Yunan-Roma eserlerinin kalıntılarını ve putlarını da yıkmıştır. Bu yüzden kendisine ''Yıkıcı'' demişlerdir.BİNLERCE KİŞİYİ KILIÇTAN GEÇİRDİ
Timur, İsfahan'da 70 bin kişiyi kılıçtan geçirerek kelleri kule gibi yığmıştır. Bu nedenle ''Kellelerden kule yapan hükümdar'' olarak anılmaktadır. Timur'un buna verdiği cevap şudur:''İsfahan'a bıraktığım memurlarımı ve 5 bin kişilik askerimi, isyan edip bir tekini bile sağ bırakmadan kılıçtan geçirdikleri, dinsizlik ettikleri için''
BİRÇOK CASUSU VARDI
Timur'un kendi ülkesi dahilinde halk arasında bilgi toplayan görevliler bulunduğu gibi diğer ülkelerde de casusları vardı. Bu casuslar sufi, derviş, tüccar, müneccim, asker ve sanatkar olarka çeşitli ülkeleri dolaşırlardı. Topladıkları bilgileri Timur'a rapor ederlerdi.ÖLÜMÜ
Timur, 18 Şubat 1405 tarihinde Kazakistan'ın Otrar bölgesinde Çin'e sefere giderken 69 yaşında kulunç sebebiyle hayatını kaybetti. Cenazesi Semerkant'ta bulunan Gur-e Amir'de defnedildi.Timur ölüm döşeğinde şunları söylemiştir:
''Oğullarım, milletin refahını, saadetini sağlamak için sizlere bıraktığım vasiyeti ve tüzükleri iyi okuyun, asla unutmayın ve tatbik edin. Milletin dertlerine derman bulmak vazifenizdir. Zayıfları koruyun, yoksulları zenginlerin zulmüne bırakmayın. Adalet ve iyilik etmek düsturunuz, rehberiniz olsun. Benim gibi uzun saltanat sürmek isterseniz, kılıcınızı iyice düşünerek çekiniz, bir defa çektikten sonra da onu ustalıkla kullanınız. Aranıza nifak tohumları ekilmemesi için çok dikkatli olun. Bazı nedimlerimiz ve düşmanlarınız nifak tohumları saçmaya, bundan faydalanmaya çalışacaklardır. Fakat vasiyetimde size idare şeklini, ana ilkelerini gösterdim. Bunlara sadık kalırsanız taç başınızdan düşmez. Ölüm döşeğimde söylenen babanızın bu sözlerini unutmayın. Benden sonra hakan Pir Muhammed Cihangir olacaktır. Ona. bana itaat eder gibi itaat edeceksiniz. Kumandanlarım, şimdi itaat yemini ediniz.''
ÇOCUKLARI
Timur, 18 Şubat 1405 tarihinde vefat etti. Cenazesi Semerkant'a götürülerek çok sevdiği torunu Muhammed Sultan için yaptırdığı türbeye torununun yanına gömüldü Timur'un 9 eşinden 4 oğlu ve 2 kızı olmuştu. Fakat öldüğü zaman oğullarından yalnızca ikisi hayattaydı. Bunlardan Miranşah, Bağdat ve Azerbaycan'da bu bölgelerin beyi olarak bulunuyordu. Öteki oğlu Şahruh ise babası adına Horasan'ı idare ediyordu.Eşleri
- Saray Mülk Hanım- Çolpan Mülk Ağa
- Alcaz Türkan Ağa
- Tukal Hanım
- Tuman Ağa
- Bibi Hanım
- Dilşad Ağa
Çocukları
- Şahruh- Miranşah
- Cihangir
- Umar Shaykh
- 2 kız çocuğu
