Trafikte Bilinçli İlk Yardım

BİLİNÇLİ İLK YARDIM HAYAT KURTARIR

Kaza yada hayati tehlike durumunda olay yerine sağlık ekipleri gelene kadar mevcut imkanlarla yapılan tıbbi olmayan ilaçsız müdahaleye ilkyardım denir.

1. İlk yardımın amacı nedir?
2. Solunum yolunun açılması nasıl olur?
3. Kanamayı Durdurmak
4. Kalp masajı nasıl yapılır?
5. Bayılmalarda ilk yardım nasıl yapılmalıdır?
6. Burkulmada İlkyardım
7. Çıkıklarda İlkyardım
8. Organ Kopması
9. Şok Durumuna Müdahale
10. Trafikte Öfke Boyutunun Tespiti
11. Kırığı olan, ya da kırık şüpheli kazazedeye ilkyardım uygularken, aşağıdaki ilkelere uymak gerekir

1. İLK YARDIMIN AMACI NEDİR?

İlk yardımın amacı kişinin;

• Hayatta kalmasını sağlamak
• Sağlık durumunun kötüye gitmesini engellemek
• Kaza sonucu oluşabilecek sakatlıkları önlemektir.

İlk yardımı yapan kişi en iyi sonucu alabilmek için sakin olmalı ve panic yapmamalı, hastayı sakinleştirmeli, en kısa zamanda sağlık kuruluşları, itfaiye ve güvenliğe haber vermek için çevresindeki kişilerden yardım istemeli.

İlk yardımın temel esasları nelerdir?

• Solunum yolunun açılması
• Yapay solunum
• Kalp masajıdır.

2. SOLUNUM YOLUNUN AÇILMASI NASIL OLUR?

• Ağızdaki yabancı maddeler çıkartılmalıdır.
• Bazı durumlarda kişinin bilinci kapalı olabilir. Kişinin bilincinin kapalı olduğu durumlarda dil arkaya doğru düşüp havayolunu tıkayabilir. Bu durumda baş geriye itilir ve çene yukarı kaldırılır ve böylece soluk yolu açılmış olur.

Yapay solunum nasıl yapılır?

Yapay solunum solunumu duran kişiye uygulanan acil ilk yardım yöntemidir.

• İlk olarak hasta sırt üstü biçimde sert bir zemine yatırılır.
• Ağız içindeki yabancı maddeler çıkartılır.
• Çene yukarı kaldırılarak baş hafifçe arkaya itilir.
• Ağızdan ağıza solunum yapma durumunda burun kapatılır. Burundan solunum yapma durumunda ise ağız kapatılır.
• Sunni solunumu yapacak olan kişi derin bir soluk alarak, solunum yapacağı kişinin ağzına yada burnuna ağzını yerleştirerek hastanın göğsünün şişmesine yetecek şiddette soluk verilir.

3. KANAMAYI DURDURMAK

Kanamayı durdurmak için kullanılan ilkyardım yöntemleri sırayla;

1. Kanayan yer üzerine doğrudan baskı yapmak,
2. Kanayan damarın kalpten geliş yolu üzerindeki özel noktalara baskı yapmak,
3. İlk iki yöntemle kontrol edilemeyen özel durumlarda, turnike-boğucu sargı yapmaktır.

İç Kanamalarda İlkyardım

İç kanamada ilkyardımcı kanamanın varlığını dışarıdan göremez. Büyük kemik kırıkları, kafaya gelen darbeler, tüm vücudu etkileyen kazalarda, dıştan izlenebilen kanama olsun ya da olmasın, iç kanamadan şüphe edilmelidir.

• Huzursuz kazazede, görme
• İşitme sorunları, uyuklama hali
• Soğuk, soluk, nemli cilt
• Karında sertlik ve bastırmakla ağrı
• Vücutta yaygın sıyrık, morluk, şişlikler
• Halsizlik
• Susuzluk hissi
• Sayısı artmış ancak zayıf solunum ve nabız varsa iç kanama düşünülmelidir.

İç Kanama Düşünülen Kazazede İçin Yapılacaklar:

1. Şok ile mücadele et (ayakları yüksek olarak yatır, ısıt)
2. Hızlı naklet

Not: Bu yayın Ankara Tabip Odası İlkyardım Eğitimi Komisyonu İlkyardım Eğitimi Kursu Ders Notlarından Alınmışır

4. KALP MASAJI NASIL YAPILIR?

• Kalbin durmuş olduğu durumlarda hemen kalp masajı yapılmalıdır.
• İlk olarak hasta sert bir zemine yatırılıp bir yanına diz çökülmelidir.
• Hastanın yarası içindeki yabancı cisimlere kesinlikle dokunulmamalıdır.
• Daha sonra göğüs kemiğinin üçte bir alt ucuna bir el yerleştirilir, diğer el bunun üstüne konulur.
• Parmaklar kesinlikle hastaya temas etmemelidir.
• Kollar dik tutularak sabit ve düzenli bir biçimde göğüse 4-5 cm bastırılır.
• Dolaşım başlayana kadar arada nabız control edilir ve dakikada 60 kez tekrarlanır.

5. BAYILMALARDA İLK YARDIM NASIL YAPILMALIDIR?

• Hastanın elbiseleri gevşetilir.
• Sırtüstü yatırılarak ayakları yukarı kaldırılan hastanın beynine kan gitmesini sağlamak için hasta şok pozisyonunda bekletilir.
• Hastaya uyarıcı kokular koklatılmalıdır.
• Hastanın kendisine gelmesi beklenir.
• Hasta kendine geldiği zaman su veya çay gibi sıvı gıdalar hasta zorlanmayacak şekilde az miktarda içirilmelidir.

6. BURKULMALARDA İLKYARDIM

Eklem bağlarının kopması, ya da kısmen zedelenmesine burkulma denir. Ağrı, hassasiyet, şişlik ve morluk görülebilir. Zorlanan eklem buz torbası ve benzer uygulamalarla soğutulur. Varsa, elastik bandaj uygulanarak şişlik önlenmeye çalışılır. Zedeli eklem kullanılmadan ve hareket ettirilmeden, mümkünse yukarıda tutularak taşınır.

7. ÇIKIKLARDA İLKYARDIM

Bir eklemi meydana getiren kemiklerden birinin, bir dış etki sonucu normalde bulunduğu yerden ayrılmasına çıkık denir. Eklem bağlarının normalde izin vermeyeceği bir harekete zorlanan kemik bağları, aralayarak ya da yırtarak yerinden uzaklaşır.

• Eklemin ve vücut uzantısının görünümünde bozukluk
• Ağrı nedeniyle kısıtlanmış ya da tamamen ortadan kalkmış hareket
• Hassasiyet ve şişlik görülmesi çıkık düşündürmelidir.

Çıkmış bir kemiği, eklem boşluğuna ancak yetkili ve deneyimli bir kişi yeniden yerleştirebilir. Yetkisiz kişilerce yapılan denemeler ise damar-sinir sıkışmalarına, eklem bağlarının düzelemeyecek ölçüde tahrip olmasına, sık sık çıkığın tekrar etmesine (alışkanlık çıkığı) neden olabilir. İlkyardımcın görevi, yetkili ve deneyimli bir sağlıkçıya ulaşana kadar çıkık eklem bölgesini hareketsiz hale getirmektir. Bu amaçla askı, atel ve sargı uygulamaları yapılır.

8. ORGAN KOPMASI

Kasıt, ya da kaza sonucu ortaya çıkacak organ kopmasına ilkyardımcının müdahalesi iki yönlü ve hızlı olmalıdır. Kanama kortrolü kadar, nakil ve ulaşılacak merkezin bilgilendirilmesi de önemlidir. Diğer ilkyardım uygulamalarından farklı olarak, organ kopmasında, kazazede ve kopmuş organın ulaştırılacağı sağlık merkezinin damar- sinir cerrahisi yapılabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Soğuk ortamda taşınan kopmuş organ canlılığını daha uzun süre koruyacak, birleştirme sonrası, işlev de daha iyi korunacaktır.

Organ kopmasında ilkyardım uygulalamalrı öncelikle ABC kontrolü ile başlar. Daha sonra kazazede yatar pozisyona getirilir., bilinci açıksa sırtüstü, kapalı ise yan güvenli pozisyonda tutulur.

Kopma, eğer tek tek kemikli bölgelerin uzağında meydana gelmiş ise kolun ve bacağın vücuda yakın kısımlarından turnike uygulanır. Daha sonra kopan organ temiz, su geçirmez plastik bir torba ya da kaba konulup ağzı kapatılır. Daha sonra bu torba veya kap buzdolu bir kap ya da torbaya konur. Kazazede ve kopan organ aynı araçla nakledilir.

9. ŞOK DURUMUNDA MÜDAHALE

Aşırı kanamalar, ishal, yanıklar, kusma, kalp krizi, aşırı korku ve heyecan, allerjik olaylar, aşırı ağrılı olaylar şok nedeni olabilir.

Şok belirtileri:

• Soğuk, soluk, nemli deri
• Eller ve ayaklarda soğuma, his kaybı
• Nabız sayısında artma, nabızın zayıflaması
• Solunumun sayıca artması, ancak yüzeyselleşmesi
• Göz kararması, halsizlik
• Bulantı, kusma
• Huzursuzluk
• Aşırı susuzluk hissi, ağızın kurumasıdır.

Başlangıçta açık ya da bulanık olabilen bilinç, zamanla kapanabilir. Şokla mücadelede temel ilke, kan kaybı varsa daha fazla kaybın önlenmesi, mevcut kanın daha hayati organlarca kullanılması için uygun pozisyon verilmesidir.

Şok pozisyonu için kazazede, bilinci açıksa sırtüstü, bilinci kapalı ise, yan güvenli pozisyonda yatırılır. Daha sonra ayakları 30 cm yukarı kaldırılır. Üzeri battaniye ile örtülür ve 112'ye haber verilir.

10. TRAFİKTE ÖFKE BOYUTUNUN TESPİTİ

Trafikte insan davranışı ile ilgili çalışmacılar tarafından kullanılan ve Trafikte Öfke Boyutu diye isimlendirilen muayenede sürücünün,

1. Trafikte sürekli öfkelenme hali
2. Trafikte engellendiğinde öfkelenme: (önündeki araç yeşil ışıkta hareket etmez ise,park etmek için hazırlanır iken başka biri park ederse,Öndeki araç egsozundan kötü duman çıkarırsa, ,öndeki geniş araç görüşünüzü engelliyor ise...gibi)
3. Tehlikeli araç kullanma: (Yol koşullarına göre çok hızlı araba kullanma,Arkadaki araçın tampona değecek kadar yakın sürme,sürekli şerit değiştirme,çapraz aradan öne geçme,kırmızı ışıkta geçme,hız sınırının üstünde gitme,sağdan geçme....gibi)
4. Trafikte saygısız davranma: (Araç kullanma biçimine bağırma kızma,küfür etme,korna çalma,sıkıştırma,inatlaşma,hata yapmaya zorlama,silah çekme,gece farlarını kısmama, sürekli uzun farlarını yakma....gibi)
5. Yol koşullarına veya olumsuz fiziki koşullarda öfkelenme: (Araç derin çukura girdiğinde,yol yapımı esnasında,öndeki araç çakıl fırlatdığında,araç birden trafikte sıkıştığında,yolda sürekli olarak tümsekler varsa...gibi)
6. Trafikte yavaşlamak zorunda kalındığında öfkelenme

11. KIRIĞI OLAN, YA DA KIRIK ŞÜPHELİ KAZAZEDEYE İLKYARDIM UYGULARKEN, AŞAĞIDAKİ İLKELERE UYMAK GEREKİR

• Kazazedenin oturması ya da sağa sola kımıldamasına izin verilmez, kırık şüpheli bölge hareketsizleştirilmeden taşıma yapılmaz.
• Kaza ortamında hayatı tehdit eden bir zararlı etkenin bulunmadığı her durumda kırığa müdahale bulunduğu ortamda yapılır.
• Açık kırıklarda görünen kemik parçasını içeri sokmaya, kemik uçlarım birleştirmeye, kol ya da bacakta bozulmuş şekli düzeltmeye çalışmamak gerekir.
• Boyun kırıklarında hatalı taşıma ve gereksiz hareketler omurilik zedelenmesi sonucu tüm vücutta felçle sonuçlanabilir. Boynun desteklenmesi ve hareketsizleştirme hayati önem taşır.
• Tespit işlemi, kırık kemikleri ilgilendiren iki eklemin sert-uzun bir cismin yardımıyla hareketsiz hale getirilmesidir. Bu amaçla kullanılacak standart malzemenin bulunmadığı yerlerde ilkyardımcı pratik çözümler aramalıdır. Bir dal parçası, katlanmış gazeteler, karton kutular, baston ya da şemsiye atelle tespitte, kazak-ceket gömlek vb. eşyalar askı ile tespitte, kemer, kravat, gömlek kolu gibi eşyalar sargı olarak kullanılabilir. Hiçbir malzeme bulunamaz ise kazazedenin sağlam bacağı kırık bacağa atel olabilir.