Özcan Köknel'in Ruh Sağlığı kitabından
UYKU BOZUKLUKLARI
İnsanın içinde yaşadığı doğal ve toplumsal ortamın koşullarının değişmesi, bedensel ve ruhsal yakınmalar, bozukluklar, hastalıklar, uvkunun düzenini, süresini bozabilir. Ancak, uyku bozukluğu baslığı altında bu durumların dışında kalan, kişinin uyku suresinin ve niteliğinin bozulmasından yakındığı durumlardır. Bu durumlarda tek yakınma uyku bozukluğu olup bu bozukluktan yakınan insanlar, en az bir ay boyunca, haftada en az iki üç kez uykuya dalma, uykuyu sürdürme güçlüğünden ya da uykunun kötü niteliğinden, uykudan erken uyanmaktan söz ederler.
Genel olarak, uyku bütün bedensel ve ruhsal bozukluklarda, hastalıklar, hastalık belirtileriyle birlikte ortaya çıkar. Kimi kez hastalıktan önce ortaya çıkar. Hastalıktan sonra da süren bir yakınma olarak görülür.
Uyku bozuklukları iki grup altında toplanır.
Birinci grupta uyku zorluğu (dissomnie) (disomnia) adını alan uykunun niceliğini, niteliğini, süresini kapsayan bozukluklar bulunur.
Uykusuzluk (Insomnle) (Insomnİa): Uykusuzluk uykuya dalmakta, uykuyu sürdürmekte güçlük, sık sık uyanmak, erken uyanmak, uykudan bitkin, halsiz, yorgun, uyumamış, dinlenmemiş gibi kalkmak biçiminde belirti ve yakınmalarla ortaya çıkar. Bu durumun bir ay boyunca haftada en az üç kez yinelemesi, ciddi ve yardımı gerektiren uykusuzluk durumu olduğunu gösterir.
Birincil uykusuzluk adını alan uyku bozukluğunda, b"!,nir bedensel, ruhsal bir sorun bozukluk ya da hastalık söz kur, r. değildir. Genellikle uyuyamamak endişesi, kaygısı, korkusu yanında günlük, geçmiş ya da gelecekle ilgili saplantılar takmt.iar vardır.
İkincil uykusuzluk adını olan uyku bozukluklarında bedensel, ruhsal bozukluklar, hastalıklar ya da ilaçlar, alkol, fazla miktarda içilen çay, kahve rol oynar.
Aşırı Uyku, Uyku Süresinin Artması (Hypersomnie) (Hypersomnia):Bu bozukluğun temel belirtisi geceleri uykunun niceliğinin ve niteliğinin normal olmasına karşın gün boyunca aşırı uyku isteği, evde, iş yerinde, taşıtlarda, toplantılarda uykuya dalma, uyuklama durumunun ortaya çıkmasıdır. Bu durum, kimi kez belirli bedensel, ruhsal soruna, bozukluğa, hastalığa bağlı olmadan birincil olarak görülür. Kimi kez bedensel, ruhsal, bozukluğun hastalığın belirtisi olarak ikincil nitelik taşır.
Nöbet Nöbet Gelen Uyuklama (Narcolepsie) (Narca lepsy): Birdenbire ortaya yıkan nöbet nöbet neleri, önüne geçilemeyen, kısa süreli derin bir uyku durumu olup, kimi kez uykuya dalarken ya da uyanırken uyku sanrıları (hypnagon; lucination), ellerde ayaklarda hareketsizlik, konuşamama gibi kısa süreli uyku felci ve kas geriliminde boşalma ile birlikte Görülebilir.
Birincil olarak ender görülen bu bozukluk ikincil olarak bir çok bedensel, ruhsal bozukluklarla, hastalıklarla birlikte de ortaya çıkabilir.
Derin Uyku (Lethargy): Derin ve süresi uzamış bir uyku bozukluğu olup, birincil ya da ikincil olarak görülebilir.
Uykuda Solunum Durması (Uyku Apnesl) (Apnoea of slcep): Uyku süresince yineleyen nöbetler halinde solunumun durmasıdır. Butip uyku bozukluğu olanlarda uykuda yüksek seste horlama ve huzursuz, tedirgin uyku durumu vardır.
İkincil grup uyku bozukluklarında uyku evrelerine, dönemlerine ilişkin bozukluklar yer alır. Bunlara uyku sapması (para- somnia) ad verilir.
Karabasan (Cochemar) (Nıght Mare): Gece uykusunun sonuna doğru görülen korkulu düşlerle birdenbire huzursuz, tedirgin olarak uyanma nöbetleriyle belirgin uyku bozukluğu olup, çocukluk çağında daha sık görülür. Çocukluk çağında gelip geçici olan bu bozukluk yetişkinlerde sürekli olabilir. Bu bozukluğa tanı koyabilmek için bir ay boyunca haftada birkaç kez yinelemesi gereklidir.
Uykuda Korku Nöbeti (Pavor Nocturnas):Uykuya daldıktan hemen sonra birdenbire büyük bir endişe, kaygı, korku ile panik durumunda bağırarak çığlık atarak, haykırarak uyanma nöbetidir. Genel olarak, 4-12 yaşları arasında görülür. Genel kaygı bozukluğu sırasında yetişkinlerde de görülebilir.
Uyurgezerlik (Somnambulism):Uykuya daldıktan hemen sonra derin uyku evresinde, kalkıp yatakta oturmak, yineleyicı baş, el, kol hareketleri yapmak, yataktan çıkıp dolaşmak, giyinip soyunmak, su içmek, yemek yemek gibi otomatik nitelikte davranışlarla belirli bir uyku bozukluğudur. Nöbet sırasında çevreden gelen uyaranlar algılanmaz, anlaşılmaz uyarana cevap verilmez. Çocuklarda sık görülen birincil ya da ikincil olarak ortaya çıkan bu tip uyku bozukluğunun altında bedensel ve ruhsal hastalıkların bulunabileceği düşünülmeli, özellikle sara bakımından araştırılmalıdır.
Uykuya Ceçiş Durumu (Etat Hypnoid): Uyku ile uyanıklık arasında alacakaranlık durumu olup, algı keskinliği azalır, yavaşlar; düşünce çözülür, karışır.
UYKU BOZUKLUKLARI
Genel olarak, uyku bütün bedensel ve ruhsal bozukluklarda, hastalıklar, hastalık belirtileriyle birlikte ortaya çıkar. Kimi kez hastalıktan önce ortaya çıkar. Hastalıktan sonra da süren bir yakınma olarak görülür.
Uyku bozuklukları iki grup altında toplanır.
Birinci grupta uyku zorluğu (dissomnie) (disomnia) adını alan uykunun niceliğini, niteliğini, süresini kapsayan bozukluklar bulunur.
Uykusuzluk (Insomnle) (Insomnİa): Uykusuzluk uykuya dalmakta, uykuyu sürdürmekte güçlük, sık sık uyanmak, erken uyanmak, uykudan bitkin, halsiz, yorgun, uyumamış, dinlenmemiş gibi kalkmak biçiminde belirti ve yakınmalarla ortaya çıkar. Bu durumun bir ay boyunca haftada en az üç kez yinelemesi, ciddi ve yardımı gerektiren uykusuzluk durumu olduğunu gösterir.
Birincil uykusuzluk adını alan uyku bozukluğunda, b"!,nir bedensel, ruhsal bir sorun bozukluk ya da hastalık söz kur, r. değildir. Genellikle uyuyamamak endişesi, kaygısı, korkusu yanında günlük, geçmiş ya da gelecekle ilgili saplantılar takmt.iar vardır.
İkincil uykusuzluk adını olan uyku bozukluklarında bedensel, ruhsal bozukluklar, hastalıklar ya da ilaçlar, alkol, fazla miktarda içilen çay, kahve rol oynar.
Aşırı Uyku, Uyku Süresinin Artması (Hypersomnie) (Hypersomnia):Bu bozukluğun temel belirtisi geceleri uykunun niceliğinin ve niteliğinin normal olmasına karşın gün boyunca aşırı uyku isteği, evde, iş yerinde, taşıtlarda, toplantılarda uykuya dalma, uyuklama durumunun ortaya çıkmasıdır. Bu durum, kimi kez belirli bedensel, ruhsal soruna, bozukluğa, hastalığa bağlı olmadan birincil olarak görülür. Kimi kez bedensel, ruhsal, bozukluğun hastalığın belirtisi olarak ikincil nitelik taşır.
Nöbet Nöbet Gelen Uyuklama (Narcolepsie) (Narca lepsy): Birdenbire ortaya yıkan nöbet nöbet neleri, önüne geçilemeyen, kısa süreli derin bir uyku durumu olup, kimi kez uykuya dalarken ya da uyanırken uyku sanrıları (hypnagon; lucination), ellerde ayaklarda hareketsizlik, konuşamama gibi kısa süreli uyku felci ve kas geriliminde boşalma ile birlikte Görülebilir.
Birincil olarak ender görülen bu bozukluk ikincil olarak bir çok bedensel, ruhsal bozukluklarla, hastalıklarla birlikte de ortaya çıkabilir.
Derin Uyku (Lethargy): Derin ve süresi uzamış bir uyku bozukluğu olup, birincil ya da ikincil olarak görülebilir.
Uykuda Solunum Durması (Uyku Apnesl) (Apnoea of slcep): Uyku süresince yineleyen nöbetler halinde solunumun durmasıdır. Butip uyku bozukluğu olanlarda uykuda yüksek seste horlama ve huzursuz, tedirgin uyku durumu vardır.
İkincil grup uyku bozukluklarında uyku evrelerine, dönemlerine ilişkin bozukluklar yer alır. Bunlara uyku sapması (para- somnia) ad verilir.
Karabasan (Cochemar) (Nıght Mare): Gece uykusunun sonuna doğru görülen korkulu düşlerle birdenbire huzursuz, tedirgin olarak uyanma nöbetleriyle belirgin uyku bozukluğu olup, çocukluk çağında daha sık görülür. Çocukluk çağında gelip geçici olan bu bozukluk yetişkinlerde sürekli olabilir. Bu bozukluğa tanı koyabilmek için bir ay boyunca haftada birkaç kez yinelemesi gereklidir.
Uykuda Korku Nöbeti (Pavor Nocturnas):Uykuya daldıktan hemen sonra birdenbire büyük bir endişe, kaygı, korku ile panik durumunda bağırarak çığlık atarak, haykırarak uyanma nöbetidir. Genel olarak, 4-12 yaşları arasında görülür. Genel kaygı bozukluğu sırasında yetişkinlerde de görülebilir.
Uyurgezerlik (Somnambulism):Uykuya daldıktan hemen sonra derin uyku evresinde, kalkıp yatakta oturmak, yineleyicı baş, el, kol hareketleri yapmak, yataktan çıkıp dolaşmak, giyinip soyunmak, su içmek, yemek yemek gibi otomatik nitelikte davranışlarla belirli bir uyku bozukluğudur. Nöbet sırasında çevreden gelen uyaranlar algılanmaz, anlaşılmaz uyarana cevap verilmez. Çocuklarda sık görülen birincil ya da ikincil olarak ortaya çıkan bu tip uyku bozukluğunun altında bedensel ve ruhsal hastalıkların bulunabileceği düşünülmeli, özellikle sara bakımından araştırılmalıdır.
Uykuya Ceçiş Durumu (Etat Hypnoid): Uyku ile uyanıklık arasında alacakaranlık durumu olup, algı keskinliği azalır, yavaşlar; düşünce çözülür, karışır.
