Uzun burunlu maymun hakkında bilgiler

Uzun burunlu maymun (Nasalis larvatus) dünyadaki en sıra dışı görünümlü maymunlardan biridir. Bu kırmızımsı-turuncu maymun adını sarkık devasa burnundan alıyor. Endonezyalı yerel halk bu kırmızı yüzlü, büyük burunlu, şişkin göbekli maymunu Hollandalı sömürgecilere benzettiği için Malayca'da monyet belanda (Hollandalı maymun) veya orang belanda (Hollandalı) da denir.

Uzun burunlu maymun hakkında bilgiler​

• Genel adı: Uzun burunlu maymun (Proboscis monkey)​
• Bilimsel adı: Nasalis larvatus​
• Beslenme: Hepçil​
• Boyut: 60 ila 71 cm​
• Ağırlığı: 22 kg (erkek)​
• Ömrü: 15-20 yıl​
• Korunma durumu: IUCN Kırmızı Listesi'ne göre nesli tükenmekte​

Uzun burunlu maymun yalnızca Güneydoğu Asya'daki Borneo adasında yaşar. Bu anlamda hayvan Borneo'yu meydana getiren Malezya, Brunei ve Endonezya gibi ülkelerde görülür.

Görünüm​

Uzun burunlu maymunun dişisi daha küçük burunludur
Gri kolları, bacakları ve kuyruğu olan uzun burunlu maymun turuncu-kahverengi tüylere sahiptir. Erkeği Asya'daki en büyük maymunlardan biridir ve genelde 16-22 kg ağırlığında olur. Ancak 30 kg'a kadar çıkan örnekler olduğu biliniyor. Dişiler daha küçükler ve genelde 7-12 kg ağırlığındalar. Erkek 65-75 cm boyunda olur ve dişilerse 55-65 cm ile biraz daha küçüktür.

Uzun burunlu maymunun büyük burnu yaş ilerledikçe uzamaya devam eder. Erkeğin burnu 18 cm uzunluğa ulaşabilir ve dişilerin burunları ise daha küçüktür. Hem erkek hem de dişilerin şişkin bir göbeği andıran büyük mideleri var.

Burunları neden bu kadar büyük?​

Uzun burunlu maymunlarda büyük burunlu erkek çiftleşmede daha avantajlıdır. Çünkü dişiler büyük burna hayran olur ve erkeğin haremine katılır. Araştırmacılar daha büyük burnun maymunun sesini değiştirdiğini düşünüyor. Büyüyen burunla kalınlaşan sesin çok uzaklardaki dişilere kadar gittiği görülmüştür. Bu ses dişileri etkilerken rakip erkekleri korkutabiliyor. Büyük burunlu erkekler ayrıca daha büyük testislere sahiptir ve daha küçük burunlu maymunlardan daha ağırlardır. Bu canlılar için burnun uzun olması hayati bir konu.

Habitat​

Uzun burunlu maymun nehir ve ova ormanlarında ve de mangrov ile turba bataklıkta yaşar. Habitatları genellikle en az bir büyük su yolunu içerir ve suyun 1-2 km çevresinde bulunurlar. Bu maymunlar ağaçları çok sever ve nadiren zemine iner.

Uzun burunlu maymunun beslenmesi​

Uzun burunlu maymunun beslenme alışkanları arasında yapraklar, olgunlaşmamış etsiz meyveler, tohumlar ve ara sıra da böcekler var. İçerisinde bakteri bulunan odacıklı büyük mideleri yenilen yiyecekleri daha kolay parçalamayı sağlıyor. Midelerinin odacıklı yapısı karınlarının şişkin görünmesine neden olur.

Davranış​

Uzun burunlu maymun haremiyle bilinir. Bir baskın erkeğin yaklaşık 5-6 dişisi vardır ve yavrularla beraber yaşarlar. Grup büyüklüğü bazı örneklerde 30 kişiye kadar değişebiliyor. Dişilerin grup değiştirmesi alışılmadık bir durum değil. Ergen erkekler doğdukları haremi terk ederek bekar gruplar oluştururlar.

Uzun burunlu maymunlar genellikle nehirlerin yakınında uyur. Gündüzleri yiyecek aramak için iç kesimlere gider ve akşamları nehir kıyısındaki uyku alanlarına dönerler. Alacakaranlık olduğunda nehrin kenarında bir araya gelen gruplar olur. Bu gruplarda erkekler kükreyerek ve ağaçtan ağaca atlayarak rakiplerine gösteri yapar. Böylece ilk dişiyi kimin alacağı anlaşılır.

Uzun burunlu maymunun yüzme yeteneği​

Uzun burunlu maymun çok iyi bir yüzücü. Kara hayvanı olduğundan sudaki yaşama ayak uydurmasını sağlayan kısmen perdeli ayakları ve elleri var. Bu sayede gerek nehirler ve gerekse bataklık derelerde yüzerken hiç sorun yaşamazlar. Yüzme hayatlarının önemli bir parçasıdır; yeni bölgelere veya beslenme alanlarına ulaşmak için nehirleri aşarlar.

Su altında bile yüzdükleri görülmüştür. Araştırmacılar su altında 20 metreye kadar dalış yapan uzun burunlu maymunlar gözlemlediler. Hayatlarını eğlenceli kılmayı da bilirler: Bir nehrin diğer tarafına geçecekleri zaman ağaca tırmanır ve nehrin ortasına göbek üstü atlarlar.
Suya çok bağlı bir maymun olduğundan daima suyun yanında yaşar ve vücut özellikleri bu yüzden çevreye uyacak şekilde adaptasyona uğramıştır.

Üreme​

Dişiler beş yaşında cinsel olgunluğa ulaşır. Çiftleşmeyi her iki cinsiyet de başlatabilir ve bunu somurtkan yüzleriyle belli ederler. Dişilerin çiftleşme işaretlerinden biri başlarını sağa sola sallamasıdır. Erkekler ise ses çıkarır. Çiftleşme 30 saniye kadar sürer ve dolayısıyla kısa bir olaydır. Çiftleşme yıl boyunca gerçekleşebilir. Yavrular genellikle ebeveynlerini epey meşgul eder. Bazen babalarının burnunu dahi çekerler.

Gebelik süresi yaklaşık 6 aydır. Doğum gece veya sabah erken saatlerde gerçekleşir. Bebekler siyah kürk ve mavimsi bir yüzle doğar. 3-4 ayda geleneksel renklerini alırlar. Bebekler 6 hafta civarında katı yiyecekler yemeye başlar ve 6-7 aylıkken sütten kesilir. Haremdeki anneler yavruları paylaşabilir.
Gençler yaklaşık bir yıl annelerine yakın kalır ve daha sonra yarı bağımsız hale gelir. Dişiler 18 aylıkken tek başına yaşamaya başlarken erkekler bekar gruplarına katılır.
Haremdeki baskın erkek değiştiğinde bebekler ölüm riskiyle karşılaşır. Böyle bir durumda dişiler bebeklerini korumak için gruptan ayrılabilir.

Yırtıcılar​

Büyük boyutu ve ağaçta yaşamayı benimsemiş yaşam tarzıyla (arboreal) uzun burunlu maymunun birkaç yırtıcı düşmanı var. Dumanlı pars, timsah ve piton maymunun ana avcıları.

Uzun burunlu maymun popülasyonü​

Uzun burunlu maymunların nüfusu son 40 yılda %80 azaldı. Vahşi doğada yaklaşık 16.500 kadar olduklarına inanılıyor. Bilinen popülasyonları Sarawak'ta 1.000, Sabah'ta 6.000, Brunei'de 300 ve Kalimantan'da 9.200'dir.

Tehditler​

Uzun burunlu maymunun hayatta kalmasına engel olan iki temel tehdit var: Habitat tahribatı ve avlanma. Bu maymunlar kıyı ve nehir habitatlarında yaşar. Bu tür alanlar genellikle kapsamlı insani gelişme faaliyetlerine tabi olmakta. Borneo'daki nehir kenarlarının ve mangrov ormanların büyük oranda yok edilmesi bu türler üzerinde büyük etkiye sahip oldu.

Bu maymunları biraz durgundur ve bu yüzden avlanmaları nispeten kolaydır. Nehir kıyısında uyuma alışkanlıkları insanların bu hayvanları teknelerden avlamasına izin veriyor. Bazı bölgelerde ise besin olarak avlanırlar. Eğlence amaçlı avcılık da söz konusu. Bu durum özellikle Endonezya'da Malezya ve Brunei'de olduğundan daha fazla.

Uzun burunlu maymuna dair diğer ilginç bilgiler​

• Mideleri toplam vücut ağırlığının dörtte birine ulaşabilir.​
• İyi birer yüzücü oldukları kadar suda dik şekilde yürümesini de bilirler.​
• İkinci ve üçüncü ayak parmaklarının arası perdelidir. Suda ustaca yüzmeyi ve mangrovda çevik hareket etmeyi sağlar.​
• Eğlenmek istediklerinde buldukları her fırsatta yüksek dallardan suya atlarlar.​