Vergi hukukunda nitelendirme
Vergi hukukunda nitelendirme maddesel olguların hukuksal anlamı, kapsamı ve içeriğini belirlemeyi ifade etmektedir.
Vergilendirmenin niteliği vergi hukukumuzda Vergi Usul Kanununun 3’ncü maddesinde ifadesini bulmuştur. Buna göre vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Vergiyi doğuran olay ise Vergi Usul Kanununun 19’ncu maddesinde, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü olarak tanımlanmış ve vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesi halinde vergi alacağının doğacağı, aksi halde vergilemeden söz edilemeyeceği ifade edilmiştir.
Vergilendirmede vergiyi doğuran olayın gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti, verginin konusunu teşkil eden ekonomik olayın gerçek mahiyetinin ortaya konulmasını ve bu olayın vergi hukuku yönünden meydana gelip gelmediğinin tespitini gerektirmektedir. Bu tespit, verginin niteliğinin tespiti işlemi olup, işlemin yada olayın niteliği belirlenirken gerçek mahiyeti dikkate alınıp, bu mahiyetin vergi yasaları bakımından verginin konusunu teşkil edip etmediği araştırmaya konu edilmektedir.
Vergi hukukunda nitelemenin diğer bir deyişle ekonomik olayın gerçek mahiyetinin tespitinin önemi peçeleme işlemlerinde kendini hissettirmektedir.
Peçeleme işlemi ile vergilendirilmesi amaçlanan bir hususun, başka bir hukuki kullanım yolu ile vergi dışı bırakılmak istenilmesi amaçlanmaktadır. Vergide peçeleme bir anlamda kanuna karşı hile yapılması anlamına gelmektedir. Vergi yükümlüsünün vergi yasasının dışına çıkmak, vergiye tabi olmamak amacıyla hukuki bir takım biçimlerden yararlanmak suretiyle hukuku kötüye kullanmış olması, bu suretle vergi yasasının vergilendirme bakımından hedeflenen sonucu tam olarak kapsayamaması durumu söz konusu olmaktadır.
Peçeleme işlemi yasal bir işlem olmayıp, vergiden kaçınma işlemi gibi düşünülemez. Hukukun kötüye kullanımının söz konusu bulunduğu peçeleme işleminde elde edilen hukuki ve ekonomik sonuç, vergi kanunlarına göre normal biçimde ne şekilde vergiye tabi tutulacak ise aynı işlemler uygulanır. Bir diğer deyişle iktisadi sonuç, vergi yasasının kapsamındaki doğal ve olağan olarak başvurulması gereken işlemle elde edilmiş olsa idi ne şekilde vergilendirilecekse peçeleme işlemi de o şekilde vergilendirilir. Yani bu durumda idare ve vergi yargısı görünüşteki işlemi değil, gerçek ekonomik durumu dikkate almak suretiyle vergilendirme işlemini yapar.
Vergi kanunlarının vergiye bağladıkları olayın özel hukuk açısından geçersiz bir işlem sayılması, onun vergi yasaları yönünden gerçekliğini ortadan kaldırmaz. Taraflar geçersiz bir işlemle de olsa bu işlemin sonucunda iktisadi sonuçların meydana gelmesini önlememiş ve sürdürmüşler ise geçerli işlem varmışçasına vergilendirme işlemi yapılır .
Vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti kanunlarla yasaklanmış olsa dahi bu husus vergilendirmeyi önlemez. Zira V.U.K.’nun 9’ncu maddesinde açık olarak vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş olmasının mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu kaldırmayacağı hüküm altına alınmış olmakla hukuka ve genel ahlâka aykırı işlemlerden elde edilen ekonomik sonuçların, vergiye bağlanmış olmaları halinde vergilendirileceği hüküm altına alınmış bulunmaktadır.
Vergi hukukunda nitelendirme maddesel olguların hukuksal anlamı, kapsamı ve içeriğini belirlemeyi ifade etmektedir.
Vergilendirmenin niteliği vergi hukukumuzda Vergi Usul Kanununun 3’ncü maddesinde ifadesini bulmuştur. Buna göre vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Vergiyi doğuran olay ise Vergi Usul Kanununun 19’ncu maddesinde, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü olarak tanımlanmış ve vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesi halinde vergi alacağının doğacağı, aksi halde vergilemeden söz edilemeyeceği ifade edilmiştir.
Vergilendirmede vergiyi doğuran olayın gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti, verginin konusunu teşkil eden ekonomik olayın gerçek mahiyetinin ortaya konulmasını ve bu olayın vergi hukuku yönünden meydana gelip gelmediğinin tespitini gerektirmektedir. Bu tespit, verginin niteliğinin tespiti işlemi olup, işlemin yada olayın niteliği belirlenirken gerçek mahiyeti dikkate alınıp, bu mahiyetin vergi yasaları bakımından verginin konusunu teşkil edip etmediği araştırmaya konu edilmektedir.
Vergi hukukunda nitelemenin diğer bir deyişle ekonomik olayın gerçek mahiyetinin tespitinin önemi peçeleme işlemlerinde kendini hissettirmektedir.
Peçeleme işlemi ile vergilendirilmesi amaçlanan bir hususun, başka bir hukuki kullanım yolu ile vergi dışı bırakılmak istenilmesi amaçlanmaktadır. Vergide peçeleme bir anlamda kanuna karşı hile yapılması anlamına gelmektedir. Vergi yükümlüsünün vergi yasasının dışına çıkmak, vergiye tabi olmamak amacıyla hukuki bir takım biçimlerden yararlanmak suretiyle hukuku kötüye kullanmış olması, bu suretle vergi yasasının vergilendirme bakımından hedeflenen sonucu tam olarak kapsayamaması durumu söz konusu olmaktadır.
Peçeleme işlemi yasal bir işlem olmayıp, vergiden kaçınma işlemi gibi düşünülemez. Hukukun kötüye kullanımının söz konusu bulunduğu peçeleme işleminde elde edilen hukuki ve ekonomik sonuç, vergi kanunlarına göre normal biçimde ne şekilde vergiye tabi tutulacak ise aynı işlemler uygulanır. Bir diğer deyişle iktisadi sonuç, vergi yasasının kapsamındaki doğal ve olağan olarak başvurulması gereken işlemle elde edilmiş olsa idi ne şekilde vergilendirilecekse peçeleme işlemi de o şekilde vergilendirilir. Yani bu durumda idare ve vergi yargısı görünüşteki işlemi değil, gerçek ekonomik durumu dikkate almak suretiyle vergilendirme işlemini yapar.
Vergi kanunlarının vergiye bağladıkları olayın özel hukuk açısından geçersiz bir işlem sayılması, onun vergi yasaları yönünden gerçekliğini ortadan kaldırmaz. Taraflar geçersiz bir işlemle de olsa bu işlemin sonucunda iktisadi sonuçların meydana gelmesini önlememiş ve sürdürmüşler ise geçerli işlem varmışçasına vergilendirme işlemi yapılır .
Vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti kanunlarla yasaklanmış olsa dahi bu husus vergilendirmeyi önlemez. Zira V.U.K.’nun 9’ncu maddesinde açık olarak vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş olmasının mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu kaldırmayacağı hüküm altına alınmış olmakla hukuka ve genel ahlâka aykırı işlemlerden elde edilen ekonomik sonuçların, vergiye bağlanmış olmaları halinde vergilendirileceği hüküm altına alınmış bulunmaktadır.