Vergi hukukunda yorum türleri
Yorumu yapan organa göre yorum çeşitli türlere ayrılabilir;
a. Yasama yorumu,
Yasama yorumu, yasama organı tarafından yapılan yorumu ifade eder. Ancak Anayasamız yasama organına bu tür yorum yapma yetkisi vermemektedir. Bu bakımdan Türk Vergi Hukukunda yasama yorumu söz konusu değildir.
b. Yargısal yorum,
Yargı organları tarafından, görüşülmekte olan dava dolayısıyla madde hükümleri üzerinde yapılan yorumdur. Yargısal yorum sadece yargı organının karar verdiği dava için anlam taşır. Diğer davalar için bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Ancak İçtihadı Birleştirme Kararları idareyi ve yargı organlarını bağlayıcı nitelik taşımaktadır.
c. İdarî yorum,
İdarî yorum, vergi idaresi tarafından yapılan yorum türüdür. İdarenin yasa hükmü karşısındaki görüşüdür. Bağlayıcılığı bulunmamaktadır.
d. Bilimsel yorum
Bilimsel yorum akademik çevrelerce vergi hukuku ile ilgili yazınlarda yapılan yorumu ifade etmektedir.
Vergi Usul Kanunun 3’ncü maddesinde, vergi yasalarının lâfzı ve ruhu ile hüküm ifade ettiği, lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunu hükümlerinin, konuluşundaki maksat, kanun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağıntısı dikkate alınarak uygulanacağı ifade edilmiş bulunmaktadır. Bu suretle Türk Vergi Hukukunda da yoruma yer verilmiş olmakla birlikte yorum yapılırken yasa hükümlerinin sözel anlamlarının ilk planda esas alınmak suretiyle, yazılı ifadeye öncelik tanınması esası kabul edilmiştir. Yazılı ifadenin açık ve net olmadığı halde yoruma gidilmesi ve bu durumda da hükmün konuluşundaki amacın göz önünde bulundurulması, diğer maddelerle ilişkisi dikkate alınarak yorum yapılması öngörülmüştür. Demek oluyor ki Türk Vergi Hukuku madde hükümlerinin üzerinde herhalde yorum yapılmasını kural olarak esas almamakta, ancak madde hükümlerinin açık olmadığı hallerde ve söz konusu hükmün yasalaşma sırasında ifade edilen gerekçelerine bakılmak suretiyle getiriliş amacı dikkate alınmak ve diğer maddelerle olan ilişkileri göz önünde tutularak, hükme vergi kanununun bütünü itibariyle anlam kazandırılmak üzere yorum yapılabilmesine izin verilmiş bulunulmaktadır.
Yorumu yapan organa göre yorum çeşitli türlere ayrılabilir;
a. Yasama yorumu,
Yasama yorumu, yasama organı tarafından yapılan yorumu ifade eder. Ancak Anayasamız yasama organına bu tür yorum yapma yetkisi vermemektedir. Bu bakımdan Türk Vergi Hukukunda yasama yorumu söz konusu değildir.
b. Yargısal yorum,
Yargı organları tarafından, görüşülmekte olan dava dolayısıyla madde hükümleri üzerinde yapılan yorumdur. Yargısal yorum sadece yargı organının karar verdiği dava için anlam taşır. Diğer davalar için bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Ancak İçtihadı Birleştirme Kararları idareyi ve yargı organlarını bağlayıcı nitelik taşımaktadır.
c. İdarî yorum,
İdarî yorum, vergi idaresi tarafından yapılan yorum türüdür. İdarenin yasa hükmü karşısındaki görüşüdür. Bağlayıcılığı bulunmamaktadır.
d. Bilimsel yorum
Bilimsel yorum akademik çevrelerce vergi hukuku ile ilgili yazınlarda yapılan yorumu ifade etmektedir.
Vergi Usul Kanunun 3’ncü maddesinde, vergi yasalarının lâfzı ve ruhu ile hüküm ifade ettiği, lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunu hükümlerinin, konuluşundaki maksat, kanun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağıntısı dikkate alınarak uygulanacağı ifade edilmiş bulunmaktadır. Bu suretle Türk Vergi Hukukunda da yoruma yer verilmiş olmakla birlikte yorum yapılırken yasa hükümlerinin sözel anlamlarının ilk planda esas alınmak suretiyle, yazılı ifadeye öncelik tanınması esası kabul edilmiştir. Yazılı ifadenin açık ve net olmadığı halde yoruma gidilmesi ve bu durumda da hükmün konuluşundaki amacın göz önünde bulundurulması, diğer maddelerle ilişkisi dikkate alınarak yorum yapılması öngörülmüştür. Demek oluyor ki Türk Vergi Hukuku madde hükümlerinin üzerinde herhalde yorum yapılmasını kural olarak esas almamakta, ancak madde hükümlerinin açık olmadığı hallerde ve söz konusu hükmün yasalaşma sırasında ifade edilen gerekçelerine bakılmak suretiyle getiriliş amacı dikkate alınmak ve diğer maddelerle olan ilişkileri göz önünde tutularak, hükme vergi kanununun bütünü itibariyle anlam kazandırılmak üzere yorum yapılabilmesine izin verilmiş bulunulmaktadır.