Gelir Vergisinde vergilendirme dönemi bir takvim yılı olup, takvim yılı içinde elde edilen gelirler basit usulde vergilendirilen tacirler itibariyle vergilendirme dönemini takip eden yılın Şubat ayının diğer gelirler bakımından ise Mart ayının 25’nci günü akşamına kadar beyanname ile beyan edilmekte ve tarh edilen vergiler yıl içinde 2 taksit halinde ödenmektedir. Dolayısıyla cari yılda elde edilen gelirlere ait vergi ancak ertesi yıl içinde tahsil edilebilmektedir. Türk Vergi Sisteminde, gelirin elde edilmesi ile vergilendirilmesi arasındaki söz konusu bir yıldan daha fazla olan süreyi kısaltmak amacı ile gelirin elde edildiği dönemde belli bir oranda vergilendirilmesini öngören “tevkifat esası” getirilmiştir.
Tevkifat (Vergi Kesintisi) esasının getirilmesinde bir diğer amaç, verginin belli oranda güvence altına alınmasıdır. Vergi kesintisi müessesesi, GVK’nın 94’ncü maddesinde hüküm altına alınmıştır. Maddenin birinci fıkrasında kesinti yapmak zorunda olan kişi ve kuruluşlar sayılmış ve müteakiben bentler halinde üzerinden kesinti yapılacak ödemeler ile, Bakanlar Kurulu Kararları ile tespit edilen kesinti oranları belirtilmiştir.
Buna göre; Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai gelirlerini bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre beyan eden çiftçiler, avans olarak ödeseler dahi aşağıda belirtilen ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben kesinti yapmaya mecburdurlar.
Görüldüğü üzere vergi kesintisi yapmak zorunluluğu maddede sayılı kişiler için söz konusu olup, maddede sayılanlar dışındaki kişilerin gelir vergisi kesintisi yapma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Diğer taraftan birinci fıkrada sayılan kişiler vergi kesintisini istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben yapmak durumundadırlar. Bu nedenle prensip olarak kurumlar vergisine mahsuben bu madde ile ilgili kesinti yapılması mümkün değildir.
Bununla birlikte aşağıda bentler halinde belirtilen ödemeler çeşitli zamanlarda ve çeşitli yasalarla değişikliğe uğratılmış, bazı ödemeler üzerinden kesinti yapılması zorunluluğu kaldırılırken bazı ödemeler, hatta kazanç ve istisna gelirler üzerinden kesinti yapılma zorunluluğu getirilmiş, bu suretle gelir vergisi kesintisinin, istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben yapılması esası, bazı kesintiler için geçerliğini yitirmiş, kurumlar vergisi ile ilgili olarak kurum kazançlarını ilgilendiren konularda da kesinti esası getirilmiş bazı kesintiler nihai vergi hüviyetini kazanmış ve netice itibariyle bu durum vergi kesintisi sisteminin, maddenin birinci fıkrasında belirtilen “ödemeler üzerinden tevkifatın yapılması” ve “gelir vergisine mahsuben yapılması” esprisini ortadan kaldırıcı bir husus haline gelmiştir. Zira vergi kesintisi, gelir vergisine mahsuben yapılmak suretiyle bir taraftan ön vergilemeyi ifade etmekte iken, yapılan ilavelerle kesinti sistemi ön vergileme uygulamasını ifade eden ilkeden kopartılmış, nihai vergileme durumuna getirilmiş, diğer taraftan kurum kazançları üzerinden yapılması öngörülen kesintiler dolayısıyla da “gelir vergisine mahsuben” kesintinin yapılması ilkesi zedelenmiştir.
Bu madde gereğince kesintiye tabi ödemeler kanun maddesinde aşağıda belirtildiği gibi düzenlenmiştir. Uygulanan kesinti oranları Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilmekte ve zaman içinde değiştirilmektedir.
1.Hizmet erbabına ödenen ücret ödemeleri üzerinden (ücret gelirleri üzerinden sabit oranlı bir kesinti yapılmayıp gelir vergisi tarifesine göre vergilendirme yapılmaktadır).
2.Yapılan serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri ifa edenlere yapılan ödemelerden,
-18’nci madde kapsamındaki telif faaliyeti ile ilgili ödemelerden (%17)
-Diğer serbest meslek ödemelerinden (%20)
3.42 nci madde kapsamında birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerini yapanlara (kurumlar dahil) bu işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden (%3)
4.Dar mükellefiyete tabi olanlara telif ve patent haklarının satışı dolayısıyla yapılan ödemelerden (% 20)
5.a)70’nci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden(%20)
b)Vakıf ( mazbut vakıflar hariç) ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan ödemelerden (%20)
c)Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan ödemelerden (%20)
6.a)Dağıtılsın veya dağıtılmasın Kurumlar Vergisi Kanununun 8/4 maddesinin;
i- (a), (c) ve (d) bentlerinde yazılı yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları kazançları üzerinden (%0)
(Portföyünün en az %25’i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymetler yatırım fonları ile yatırım ortaklıkları,- döviz yatırım fonları hariç- risk sermayesi yatırım fon ve ortaklıkları, gayrimenkul yatırım fon ve ortaklıkları)
ii- (b) bendinde yazılı yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları portföy işletmeciliğinden doğan kazançları üzerinden (% 10)
(Portföyünde yer alan hisse senetleri değerinin, portföy değerinin % 25’inden az olan yatırım fon ve ortaklıkları)
b) i-Tam mükellef kurumlar tarafından tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara dağıtılan 75’inci maddenin 1, 2 ve 3 ncü bentlerinde belirtilen kâr payları üzerinden (Ancak kârın sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz).(%15)
ii-Tam mükellef kurumlar tarafından dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75’nci maddenin 1, 2, 3, numaralı bentlerinde yazılı kâr payları üzerinden (Ancak kârın sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz.) (%15)
Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilcisi aracılığı ile kâr payı elde eden dar mükellef kişilerin elde ettikleri kâr payları üzerinden tevkifat yapılmaz. Zira bunların kazançları kurum kazancı olarak yıllık beyanname ile beyan edilir.
iii- GVK’nın 75/4’üncü maddesinde belirtilen, dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısmın ana merkeze aktarılan kısmı üzerinden (%10)
c) 5035 sayılı Kanunun 49’ncu maddesinin 2 numaralı bendi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
7.75’nci maddenin ikinci fıkrası 5 numaralı bendinde yazılı menkul kıymet faiz ve gelirleri üzerinden (dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenlere yapılan ödemeler hariç)
a)Devlet tahvili faizlerinden (%10)
b)Hazine bonosu faizlerinden (%10)
c)Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerden (%10)
d)Nama yazılı tahvil faizlerinden (%10)
e)Hamiline yazılı tahvil faizlerinden (%10)
f)Diğerlerinden (%10)
8.Mevduat faizlerinden (Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil olup, kanunla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, kamu menfaatine yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamaları bakımından dernek ve vakıf olarak kabul edilenlere yapılan ödemeler hariç)
a)Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizler ile özel finans kurumlarınca dövize katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından,
aa)1 yıla kadar vadeli hesaplarda %15,
ab)1 yıl ve daha fazla vadeli hesaplarda,%15,
b)Nama yazılı mevduat faizleri üzerinden,
ba)Vadesiz ve ihbarlı hesaplarda % 15,
bb)3 aya kadar vadeli hesaplarda%15,
bc)6 aya kadar vadeli hesaplarda %15
bd)1 yıla kadar vadeli hesaplarda % 15,
be)1 yıldan fazla vadeli hesaplarda % 15,
c)Hamiline yazılı mevduat faizleri üzerinden,
ca) vadesiz hesaplarda %15,
cb) 3 aya kadar vadeli hesaplarda %15,
cc)6 aya kadar vadeli hesaplarda %15,
cd)1 yıla kadar vadeli hesaplarda % 15,
ce)1 yılı aşan vadeli hesaplarda % 15,
d)Diğerlerinden
da) (1.Temmuz 2002 tarihinden itibaren bankalar ve 2499 sayılı SPK’na göre kurulan aracı kuruluşlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizlerden) (%15)
db) Diğerlerinden % 15
9.75’inci maddenin l2’nci bendinde yer alan kâr paylarından (Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, kamu menfaatine yararlı dernekler, dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları ile siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf sayılan kuruluşlara ödenenler hariç)
a)Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylarından (% 15)
b) Kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları üzerinden (%15)
c)Özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığı ödenen kâr payları üzerinden,
ca) 30 ve 90 gün vadeli hesaplarda %15
cb)180 gün vadeli hesaplarda %15
cc) 360 gün vadeli hesaplarda % 15,
cd)360 günden daha uzun vadeli hesaplarda % 15,
10.a)Milli Piyango İdaresi tarafından çıkarılan biletleri satanlar (Baş bayiler hariç) ile diğer kişilerce çıkarılan bu nitelikteki biletleri satanlara ödenen komisyon, prim ve benzeri ödemelerden (% 20)
Örneğin bir spor kulübünün tertiplediği eşya piyangosu biletlerini üçüncü bir kişi vasıtasıyla sattırması halinde bu kişiye bilet satışları karşılığında ödenen komisyon üzerinden kulüp tarafından gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.
b)4077 sayılı Tüketicinin Korunması Kanununa göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını bir iş akdine bağlı olmaksızın kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlara bu faaliyetleri dolayısıyla ödenen komisyon, prim ve benzeri ödemeler üzerinden (%20)
11 Çiftçilerden alınan zirai mahsuller ile hizmetler üzerinden alınan bedellerden
a)Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için
i-Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için (% 1)
ii-Diğer mahallerde satın alınanlar için (% 2)
b)Diğer zirai mahsuller için
i-Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için (% 2)
ii-Diğer mahallerde satın alınanlar için (% 4)
c)Zirai faaliyet kapsamındaki hizmetler için
i-Ormancılık faaliyeti ile ilgili hizmetler için (%2)
ii-Diğer hizmetler için (%4)
d)Çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri için (%0)
Zirai ürünün borsada satıldığına ilişkin borsa tarafından tasdik edilmiş bulunan Borsa Tescil Beyannamesinin veya buna ilişkin bir listenin muhtasar beyannameye eklenmesi gerekir. Aksi halde vergi dairesince yapılan inceleme sonucunda ürünün borsada satılmadığı veya belgenin süresinde tescil ettirilmediğinin anlaşılması durumunda mükelleflere cezalı tarhiyat yapılır.
Diğer taraftan 552 sayılı Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 18’nci maddesinde, toptancı hallerinde zirai ürün satılması halinde ticaret borsalarında uygulanan gelir vergisi stopaj oranının uygulanacağına ilişkin hüküm gereği, toptancı hallerinde satılan ürünler için de yukarıda belirtilen, ticaret borsalarında yapılan satışlara uygulanan indirimli oranlar uygulanmaktadır.
12.PTT acenteliği yapanlara bu hizmetleri karşılığı ödenen komisyon bedelleri üzerinden (% 20)
13.Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığı yapılan ödemelerden
a)Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, örgü, dantel, hasır, sepet, paspas, süpürge, yapma çiçek, turistik eşya ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden (%2)
b)Hurda mal alımları için (%2)
c)Diğer mal alımları için (%5)
d)Diğer hizmet alımları için (mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali dahil) (%10)
14.75’inci maddenin ikinci fıkrasının l4’ncü bendinde yer alan menkul kıymetlerin geri alım ve satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatlerden (repo gelirleri) (%15),
(Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar,Bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar,kamu menfaatine yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamasında dernek ve vakıf kabul edilen kuruluşlara yapılan ödemeler hariç)
15. a)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin a alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından, (%15)
b)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin b alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından,(110)
c)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin c alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından, (%5)
Gelir Vergisi Kanununun 94’ncü maddesinde birinci fıkrasının sonunda 15 bent halinde sıralanan ödemelerle ilgili tevkifat oranı % 25 olarak belirlenmiş olmakla birlikte maddenin beşinci fıkrasında yer alan Bakanlar Kurulunun, bu nispeti her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye ve bir katına kadar artırmak suretiyle yeniden tespite yetkili kılındığına ilişkin hüküm gereğince, Bakanlar Kurulunca kesinti oranları yukarıda belirtildiği gibi her ödeme için ayrı ayrı tespit edilmiş bulunmaktadır.
94’ncü maddenin müteakip fıkralarında ve 96’ncı maddede tevkifat ile ilgili uyulacak diğer esaslar açıklanmış ve hüküm altına alınmıştır.
Maddenin birinci fıkrasında tevkifatın nakden veya hesaben ödemeler sırasında yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Hesaben ödeme deyimi, vergi kesintisine tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemi ifade etmektedir.
Vergi tevkifatı, ücretler dışındaki ödemeler için brüt miktar üzerinden yapılır. Ücretler ise safi miktarları üzerinden, işverenler tarafından ücret bordrosunda veya bordro yerine geçen diğer kayıtlarda gösterilmek suretiyle gelir vergisi tarifesine göre vergilendirilir.
Diğer taraftan uluslar arası anlaşmalarla farklı oranların tespit edilmiş olması durumunda anlaşmalarla tespit olunan oranlar dikkate alınır.
94’ncü maddeye 5615 sayılı Kanunla eklenen hüküm gereğince, Bakanlar Kurulunca ilan edilecek ülkelerde yerleşik veya faaliyette bulunanlara –Türkiye’de yerleşik bulunanların bu ülkelerdeki şubeleri de dahil olmak üzere-nakden veya hesaben yapılan veya tahakkuk ettirilen her türlü ödemeler üzerinden, ödeme yapılanın mükellef olup olmadığına bakılmaksızın %30 oranında vergi kesintisi yapılır. Yurt dışındaki finans kuruluşlarından elde edilen borçlanmalar karşılığında ödenen ana para, faiz, kâr payı, sigorta ve reasürans ödemeleri için bu hükme göre vergi kesintisi yapılmaz.
Tevkifat (Vergi Kesintisi) esasının getirilmesinde bir diğer amaç, verginin belli oranda güvence altına alınmasıdır. Vergi kesintisi müessesesi, GVK’nın 94’ncü maddesinde hüküm altına alınmıştır. Maddenin birinci fıkrasında kesinti yapmak zorunda olan kişi ve kuruluşlar sayılmış ve müteakiben bentler halinde üzerinden kesinti yapılacak ödemeler ile, Bakanlar Kurulu Kararları ile tespit edilen kesinti oranları belirtilmiştir.
Buna göre; Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai gelirlerini bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre beyan eden çiftçiler, avans olarak ödeseler dahi aşağıda belirtilen ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben kesinti yapmaya mecburdurlar.
Görüldüğü üzere vergi kesintisi yapmak zorunluluğu maddede sayılı kişiler için söz konusu olup, maddede sayılanlar dışındaki kişilerin gelir vergisi kesintisi yapma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Diğer taraftan birinci fıkrada sayılan kişiler vergi kesintisini istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben yapmak durumundadırlar. Bu nedenle prensip olarak kurumlar vergisine mahsuben bu madde ile ilgili kesinti yapılması mümkün değildir.
Bununla birlikte aşağıda bentler halinde belirtilen ödemeler çeşitli zamanlarda ve çeşitli yasalarla değişikliğe uğratılmış, bazı ödemeler üzerinden kesinti yapılması zorunluluğu kaldırılırken bazı ödemeler, hatta kazanç ve istisna gelirler üzerinden kesinti yapılma zorunluluğu getirilmiş, bu suretle gelir vergisi kesintisinin, istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben yapılması esası, bazı kesintiler için geçerliğini yitirmiş, kurumlar vergisi ile ilgili olarak kurum kazançlarını ilgilendiren konularda da kesinti esası getirilmiş bazı kesintiler nihai vergi hüviyetini kazanmış ve netice itibariyle bu durum vergi kesintisi sisteminin, maddenin birinci fıkrasında belirtilen “ödemeler üzerinden tevkifatın yapılması” ve “gelir vergisine mahsuben yapılması” esprisini ortadan kaldırıcı bir husus haline gelmiştir. Zira vergi kesintisi, gelir vergisine mahsuben yapılmak suretiyle bir taraftan ön vergilemeyi ifade etmekte iken, yapılan ilavelerle kesinti sistemi ön vergileme uygulamasını ifade eden ilkeden kopartılmış, nihai vergileme durumuna getirilmiş, diğer taraftan kurum kazançları üzerinden yapılması öngörülen kesintiler dolayısıyla da “gelir vergisine mahsuben” kesintinin yapılması ilkesi zedelenmiştir.
Bu madde gereğince kesintiye tabi ödemeler kanun maddesinde aşağıda belirtildiği gibi düzenlenmiştir. Uygulanan kesinti oranları Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilmekte ve zaman içinde değiştirilmektedir.
1.Hizmet erbabına ödenen ücret ödemeleri üzerinden (ücret gelirleri üzerinden sabit oranlı bir kesinti yapılmayıp gelir vergisi tarifesine göre vergilendirme yapılmaktadır).
2.Yapılan serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri ifa edenlere yapılan ödemelerden,
-18’nci madde kapsamındaki telif faaliyeti ile ilgili ödemelerden (%17)
-Diğer serbest meslek ödemelerinden (%20)
3.42 nci madde kapsamında birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerini yapanlara (kurumlar dahil) bu işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden (%3)
4.Dar mükellefiyete tabi olanlara telif ve patent haklarının satışı dolayısıyla yapılan ödemelerden (% 20)
5.a)70’nci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden(%20)
b)Vakıf ( mazbut vakıflar hariç) ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan ödemelerden (%20)
c)Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan ödemelerden (%20)
6.a)Dağıtılsın veya dağıtılmasın Kurumlar Vergisi Kanununun 8/4 maddesinin;
i- (a), (c) ve (d) bentlerinde yazılı yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları kazançları üzerinden (%0)
(Portföyünün en az %25’i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymetler yatırım fonları ile yatırım ortaklıkları,- döviz yatırım fonları hariç- risk sermayesi yatırım fon ve ortaklıkları, gayrimenkul yatırım fon ve ortaklıkları)
ii- (b) bendinde yazılı yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları portföy işletmeciliğinden doğan kazançları üzerinden (% 10)
(Portföyünde yer alan hisse senetleri değerinin, portföy değerinin % 25’inden az olan yatırım fon ve ortaklıkları)
b) i-Tam mükellef kurumlar tarafından tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara dağıtılan 75’inci maddenin 1, 2 ve 3 ncü bentlerinde belirtilen kâr payları üzerinden (Ancak kârın sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz).(%15)
ii-Tam mükellef kurumlar tarafından dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75’nci maddenin 1, 2, 3, numaralı bentlerinde yazılı kâr payları üzerinden (Ancak kârın sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz.) (%15)
Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilcisi aracılığı ile kâr payı elde eden dar mükellef kişilerin elde ettikleri kâr payları üzerinden tevkifat yapılmaz. Zira bunların kazançları kurum kazancı olarak yıllık beyanname ile beyan edilir.
iii- GVK’nın 75/4’üncü maddesinde belirtilen, dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısmın ana merkeze aktarılan kısmı üzerinden (%10)
c) 5035 sayılı Kanunun 49’ncu maddesinin 2 numaralı bendi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
7.75’nci maddenin ikinci fıkrası 5 numaralı bendinde yazılı menkul kıymet faiz ve gelirleri üzerinden (dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenlere yapılan ödemeler hariç)
a)Devlet tahvili faizlerinden (%10)
b)Hazine bonosu faizlerinden (%10)
c)Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerden (%10)
d)Nama yazılı tahvil faizlerinden (%10)
e)Hamiline yazılı tahvil faizlerinden (%10)
f)Diğerlerinden (%10)
8.Mevduat faizlerinden (Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil olup, kanunla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, kamu menfaatine yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamaları bakımından dernek ve vakıf olarak kabul edilenlere yapılan ödemeler hariç)
a)Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizler ile özel finans kurumlarınca dövize katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından,
aa)1 yıla kadar vadeli hesaplarda %15,
ab)1 yıl ve daha fazla vadeli hesaplarda,%15,
b)Nama yazılı mevduat faizleri üzerinden,
ba)Vadesiz ve ihbarlı hesaplarda % 15,
bb)3 aya kadar vadeli hesaplarda%15,
bc)6 aya kadar vadeli hesaplarda %15
bd)1 yıla kadar vadeli hesaplarda % 15,
be)1 yıldan fazla vadeli hesaplarda % 15,
c)Hamiline yazılı mevduat faizleri üzerinden,
ca) vadesiz hesaplarda %15,
cb) 3 aya kadar vadeli hesaplarda %15,
cc)6 aya kadar vadeli hesaplarda %15,
cd)1 yıla kadar vadeli hesaplarda % 15,
ce)1 yılı aşan vadeli hesaplarda % 15,
d)Diğerlerinden
da) (1.Temmuz 2002 tarihinden itibaren bankalar ve 2499 sayılı SPK’na göre kurulan aracı kuruluşlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizlerden) (%15)
db) Diğerlerinden % 15
9.75’inci maddenin l2’nci bendinde yer alan kâr paylarından (Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, kamu menfaatine yararlı dernekler, dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları ile siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf sayılan kuruluşlara ödenenler hariç)
a)Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylarından (% 15)
b) Kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları üzerinden (%15)
c)Özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığı ödenen kâr payları üzerinden,
ca) 30 ve 90 gün vadeli hesaplarda %15
cb)180 gün vadeli hesaplarda %15
cc) 360 gün vadeli hesaplarda % 15,
cd)360 günden daha uzun vadeli hesaplarda % 15,
10.a)Milli Piyango İdaresi tarafından çıkarılan biletleri satanlar (Baş bayiler hariç) ile diğer kişilerce çıkarılan bu nitelikteki biletleri satanlara ödenen komisyon, prim ve benzeri ödemelerden (% 20)
Örneğin bir spor kulübünün tertiplediği eşya piyangosu biletlerini üçüncü bir kişi vasıtasıyla sattırması halinde bu kişiye bilet satışları karşılığında ödenen komisyon üzerinden kulüp tarafından gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.
b)4077 sayılı Tüketicinin Korunması Kanununa göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını bir iş akdine bağlı olmaksızın kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlara bu faaliyetleri dolayısıyla ödenen komisyon, prim ve benzeri ödemeler üzerinden (%20)
11 Çiftçilerden alınan zirai mahsuller ile hizmetler üzerinden alınan bedellerden
a)Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için
i-Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için (% 1)
ii-Diğer mahallerde satın alınanlar için (% 2)
b)Diğer zirai mahsuller için
i-Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için (% 2)
ii-Diğer mahallerde satın alınanlar için (% 4)
c)Zirai faaliyet kapsamındaki hizmetler için
i-Ormancılık faaliyeti ile ilgili hizmetler için (%2)
ii-Diğer hizmetler için (%4)
d)Çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri için (%0)
Zirai ürünün borsada satıldığına ilişkin borsa tarafından tasdik edilmiş bulunan Borsa Tescil Beyannamesinin veya buna ilişkin bir listenin muhtasar beyannameye eklenmesi gerekir. Aksi halde vergi dairesince yapılan inceleme sonucunda ürünün borsada satılmadığı veya belgenin süresinde tescil ettirilmediğinin anlaşılması durumunda mükelleflere cezalı tarhiyat yapılır.
Diğer taraftan 552 sayılı Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 18’nci maddesinde, toptancı hallerinde zirai ürün satılması halinde ticaret borsalarında uygulanan gelir vergisi stopaj oranının uygulanacağına ilişkin hüküm gereği, toptancı hallerinde satılan ürünler için de yukarıda belirtilen, ticaret borsalarında yapılan satışlara uygulanan indirimli oranlar uygulanmaktadır.
12.PTT acenteliği yapanlara bu hizmetleri karşılığı ödenen komisyon bedelleri üzerinden (% 20)
13.Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığı yapılan ödemelerden
a)Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, örgü, dantel, hasır, sepet, paspas, süpürge, yapma çiçek, turistik eşya ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden (%2)
b)Hurda mal alımları için (%2)
c)Diğer mal alımları için (%5)
d)Diğer hizmet alımları için (mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali dahil) (%10)
14.75’inci maddenin ikinci fıkrasının l4’ncü bendinde yer alan menkul kıymetlerin geri alım ve satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatlerden (repo gelirleri) (%15),
(Dernek ve vakıflar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil, kanunla kurulan dernek ve vakıflar,Bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar,kamu menfaatine yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamasında dernek ve vakıf kabul edilen kuruluşlara yapılan ödemeler hariç)
15. a)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin a alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından, (%15)
b)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin b alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından,(110)
c)75’inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin c alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından, (%5)
Gelir Vergisi Kanununun 94’ncü maddesinde birinci fıkrasının sonunda 15 bent halinde sıralanan ödemelerle ilgili tevkifat oranı % 25 olarak belirlenmiş olmakla birlikte maddenin beşinci fıkrasında yer alan Bakanlar Kurulunun, bu nispeti her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye ve bir katına kadar artırmak suretiyle yeniden tespite yetkili kılındığına ilişkin hüküm gereğince, Bakanlar Kurulunca kesinti oranları yukarıda belirtildiği gibi her ödeme için ayrı ayrı tespit edilmiş bulunmaktadır.
94’ncü maddenin müteakip fıkralarında ve 96’ncı maddede tevkifat ile ilgili uyulacak diğer esaslar açıklanmış ve hüküm altına alınmıştır.
Maddenin birinci fıkrasında tevkifatın nakden veya hesaben ödemeler sırasında yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Hesaben ödeme deyimi, vergi kesintisine tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemi ifade etmektedir.
Vergi tevkifatı, ücretler dışındaki ödemeler için brüt miktar üzerinden yapılır. Ücretler ise safi miktarları üzerinden, işverenler tarafından ücret bordrosunda veya bordro yerine geçen diğer kayıtlarda gösterilmek suretiyle gelir vergisi tarifesine göre vergilendirilir.
Diğer taraftan uluslar arası anlaşmalarla farklı oranların tespit edilmiş olması durumunda anlaşmalarla tespit olunan oranlar dikkate alınır.
94’ncü maddeye 5615 sayılı Kanunla eklenen hüküm gereğince, Bakanlar Kurulunca ilan edilecek ülkelerde yerleşik veya faaliyette bulunanlara –Türkiye’de yerleşik bulunanların bu ülkelerdeki şubeleri de dahil olmak üzere-nakden veya hesaben yapılan veya tahakkuk ettirilen her türlü ödemeler üzerinden, ödeme yapılanın mükellef olup olmadığına bakılmaksızın %30 oranında vergi kesintisi yapılır. Yurt dışındaki finans kuruluşlarından elde edilen borçlanmalar karşılığında ödenen ana para, faiz, kâr payı, sigorta ve reasürans ödemeleri için bu hükme göre vergi kesintisi yapılmaz.
