Vergiyi doğuran olay nedir?
Vergi Usul Kanununun 19’ncu maddesinde vergiyi doğuran olay; “vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın gerçekleşmesi veya hukuki durumun tamamlanması halinde doğar” şeklinde açıklanmıştır. Buna göre devletin vergi alacağı ancak vergiyi doğuran olayın meydana gelmesiyle söz konusu olabilmektedir. Vergiyi doğuran olay gerçekleşmeden vergi alacağından söz etmek mümkün değildir. Yani vergilendirme işleminin sebep unsurunu vergiyi doğuran olay teşkil etmektedir. Bu nedenle vergiyi doğuran olay vergi alacağının doğması açısından önem kazanmaktadır.
Vergiyi doğuran olay, vergi kanunlarınca vergiye tabi tutulan olayın gerçekleşmesi olup bu işlem, hukuki bir işlem olabileceği gibi, bir eylem veya bir durum da olabilir. Vergiyi doğuran olay gerçekleşmeden vergi alacağı ile ilgili vergilendirme işlemlerine başlanılamaz.
Vergiyi doğuran olay her vergi türü açısından farklı olup, vergi yasalarında belirtilmiş bulunmaktadır. Vergiyi doğuran olay gelir vergisinde gelirin elde edilmesi, emlak vergisinde bina veya araziye malik olma, ya da intifa hakkı sahibi olma veyahut ta malik gibi tasarruf etme, gümrük vergisinde malın gümrük hattından geçmesi, veraset ve intikal vergisinde veraset yoluyla veya ivazsız bir şekilde malın bir şahıstan diğer bir şahısa intikali ve motorlu taşıtlar vergisinde aracın trafik, belediye veya liman sicili ile hava vasıtaları siciline kayıt ve tescili olarak belirtilmiştir.
Diğer taraftan vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması, mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Vergi Usul Kanununun 9’ncu maddesinde bu husus açık olarak hüküm altına alınmıştır. Örneğin kumarhane işletmek yasalarımıza göre yasak olmakla birlikte, kumarhane işletilmesi faaliyeti ticari faaliyet ve kumarhane işletmesinin kazancı da Gelir Vergisi Kanununun ticari kazancı tanımlayan 37’nci maddesi kapsamında ticari kazanç sayıldığından kumarhane işletmesinin kazancı, ticari kazanç olarak vergiye tabi tutulmaktadır
Vergi Usul Kanununun 19’ncu maddesinde vergiyi doğuran olay; “vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın gerçekleşmesi veya hukuki durumun tamamlanması halinde doğar” şeklinde açıklanmıştır. Buna göre devletin vergi alacağı ancak vergiyi doğuran olayın meydana gelmesiyle söz konusu olabilmektedir. Vergiyi doğuran olay gerçekleşmeden vergi alacağından söz etmek mümkün değildir. Yani vergilendirme işleminin sebep unsurunu vergiyi doğuran olay teşkil etmektedir. Bu nedenle vergiyi doğuran olay vergi alacağının doğması açısından önem kazanmaktadır.
Vergiyi doğuran olay, vergi kanunlarınca vergiye tabi tutulan olayın gerçekleşmesi olup bu işlem, hukuki bir işlem olabileceği gibi, bir eylem veya bir durum da olabilir. Vergiyi doğuran olay gerçekleşmeden vergi alacağı ile ilgili vergilendirme işlemlerine başlanılamaz.
Vergiyi doğuran olay her vergi türü açısından farklı olup, vergi yasalarında belirtilmiş bulunmaktadır. Vergiyi doğuran olay gelir vergisinde gelirin elde edilmesi, emlak vergisinde bina veya araziye malik olma, ya da intifa hakkı sahibi olma veyahut ta malik gibi tasarruf etme, gümrük vergisinde malın gümrük hattından geçmesi, veraset ve intikal vergisinde veraset yoluyla veya ivazsız bir şekilde malın bir şahıstan diğer bir şahısa intikali ve motorlu taşıtlar vergisinde aracın trafik, belediye veya liman sicili ile hava vasıtaları siciline kayıt ve tescili olarak belirtilmiştir.
Diğer taraftan vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması, mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Vergi Usul Kanununun 9’ncu maddesinde bu husus açık olarak hüküm altına alınmıştır. Örneğin kumarhane işletmek yasalarımıza göre yasak olmakla birlikte, kumarhane işletilmesi faaliyeti ticari faaliyet ve kumarhane işletmesinin kazancı da Gelir Vergisi Kanununun ticari kazancı tanımlayan 37’nci maddesi kapsamında ticari kazanç sayıldığından kumarhane işletmesinin kazancı, ticari kazanç olarak vergiye tabi tutulmaktadır
