Ezineli Yahya Çavus Balkan Harbine katılmıs, her Türk askeri gibi o yenilginin ıstırap ve mahcubiyetini yüreginden atamamıstır. I.Dünya Savası için seferberlik ilan edildiginde gönüllü yazılmıstır. Çanakkale Cephesi’nde 9. Tümen, 26. Alay, 10. Bölük ikmal eri olarak 5 manga askerin basında 25 Nisan 1915’te Seddülbahir, Ertugrulkoyu savunmasında büyük bir kahramanlık örnegi sergilemistir. Kıta çavusu oldugu halde Ertugrulkoyu’nun 10. bölügünün 1. takımını komuta ediyordu.
Yahya Çavus, Harapkale’deki sargı yerinde tabur komutanı Binbası Mahmut Sabri Bey’le karsılasır. Komutanının dinlenme istegini kabul etmez. Yahya Çavus geceli gündüzlü savasını haziran baslayana kadar sürdürür. Zıgındere’deki bir süngü hücumunda sehadet mertebesine erer. Yahya Çavus’un Mustafa oglu, Hanife Dudu’dan olma, 1887 dogumlu Çanakkale Ezine Koçali köyü nüfusuna kayıtlı oldugu; 05.01.1914 dogumlu Muharrem Canbaz adında bir oglu oldugu nüfus kayıtlarında tespit edilmistir. Yahya Çavus’
un ölüm kaydında 23 Mayıs 1331 (5 Haziran 1915) Maydos (Eceabat) yazılıdır.
Yahya Çavus hakkındaki bilgilerin çogu kendisinin tabur komutanı Binbası Mahmut Sabri’nin raporunda bulunmaktadır. “Seddülbahir muharebeleri” adını alan raporu kendisi hastanede savastan bir buçuk ay sonra hatıra olarak yazmıstır. Harbiye bakanlı müstesarlıgına vermistir. Bu raporu yazan sahıs imzasını koymamıs sonradan yapılan incelemede Binbası Mahmut Sabri
oldugu anlasılmıstır. Aslı simdi Harp Tarihi Encümeni’ndedir. 2. Ordu Müfettisi 1. Ferik Fahrettin bunu incelemistir.
Ertuğrul Koyu Çıkarması
V kumsalı Ertugrul Tabyasının karsısına isabet ediyordu. Düsman buraya Albion Zırhlısı himayesinde genis ölçüde asker tahsis etmisti. Seçilen çıkarma alanı her tarafta kayalıklarla çevrili idi. Buralarda makineli tüfeklerimiz yuvalanmıstı. Düsmanın karaya çıkmasını engellemek amacıyla dikenli teller kıyı boyunca yerlestirmisti. Ertugrulkoyu’nu, 3. Taburun 10. Bölügü savunmaktaydı. Ingilizler yogun bombardımanları sabaha karsı 4:30 civarında baslatmıslardı. Yarım saatlik bu zaman diliminde yaklasık olarak 4650 top Ertugrulkoyu’na isabet etmisti. Buna ragmen birliklerimiz sükunetlerini bozmadan herhangi bir karsılık vermemislerdi.
Bundan sonraki plan olarak Ingilizler bir kısım birliklerini dörder sandallı 6 kafile halinde karaya çıkarmayı düsünürken, diger kısmını da son günlerde Fransa’dan satın aldıkları River Clyde adlı kömür gemisine yüklemislerdi çıkarma için bu geminin iki yanına açılır kapanır iskeleler yapmıslardı. Modern Truva atı olarak nitelendirilen River Clyde 10 yasında bir kömür gemisi idi ve içinde 2000 kisiyi tasımaktaydı.
Ertugrulkoyu sırtlarındaki 26. Alayın 10. Bölügünün bir takımını yöneten, koyun batı tarafına yerlesen ve koyu yandan gören bes manga askeri basında 10. Bölük ikmal (tamamlama) askerlerini Yahya Çavus komuta ediyordu. Ezineli Yahya Çavus, Balkan Harbi’ne katılmıs, her Türk askeri gibi o da yenilginin ıstırap ve mahcubiyetini yüreginden atamamıstır. I. Dünya Harbi için seferberlik ilan edilince gönüllü yazılmıstır. Çanakkale Cephesinde 9. Tümen, 26. Alay, 3. Tabur, 10. Bölgeye baglı 5 manga (45) askerin basında 25 Nisan 1915’te Seddülbahir Ertugrulkoyu savunmasında görev almıstı. Kendisi mahiyeti ile birlikte çıkarmanın gerçeklesecegi zamanı beklemekteydi.
Ertugrulkoyu’nda Albion zırhlısının atesi altında ilk anda Dublin Taburu, sonra da River Clyde kömür gemisiyle de çıkarma sürdürülecekti. Plana göre harekata saat 6:00’ da baslanacaktı; fakat akıntının attıgı sandallar kırk bes dakikalık bir
gecikmeyle kıyıya gelebildiler. Kıyıya 200 metre kala 10. Bölügün ani atesi baslamıstı. Yahya Çavus ve arkadasları çıkarma birliklerinin yanasmasını sabırla beklemis tam kıyıya çıkacakları sırada siddetli atese baslamıstı. Çıkarma kuvvetleri ilk agızda çok telefat verdiler. Sandalların büyük bir kısmı kaçtı, bir kısmı da devrildi. Sandalların bir kısmı battı; ancak birkaç kisi karaya
çıkabildi. River Clyde gemisindeki iki taburdan baska durumu kurtaracak kuvvet yoktu.
Gemi kıyıya yaklasırken, epey açıkta karaya oturmustu. Bundan dolayı kıyıya ulasabilmek için mavnalarla bir köprü kurmak gerekiyordu. Bunu saglamak için saglanan çalısmalar bir türlü sonuç vermedi; çünkü 10. Bölügün yogun atesi ve
özellikle Yahya Çavus’un basında bulundugu takımın yandan atesi ile gemiden dısarı çıkan askerler birer birer vuruluyordu. Bes manganın basında bulunan bir subay gibi birligini yönetmekteydi. 3000 kisilik düsman kuvveti durdurulmustu. Ingiliz Generali Napier teknede bulunan ve duraklayan askerlerine: “Niçin duruyorsunuz?” diye bagırdıgında kimse ona cevap vermemisti. Zira
kömür gemisinden çıkmak isteyenler vurulmus, kaplar ve iskeleler de ölü ve yaralılarla dolmustu. Sag kalanlar generale yaklasmamasını, buraya çıkmanın imkansız oldugunu söylüyordu. Geminin önüne yerlestirilen makineli tüfeklerin himayesi altında kıyı ile gemi arasında kurulan geçit, iki yandan birliklerimizin makas atesi altına alınmıstı. 3. Fransız Tugayı komutanı askerlerini
cesaretlendirmek için ileri atılmıstı. Kuvvetlerimizin açtıgı ates sonucu alnından vurularak öldürülmüstü. Ögleye dogru Seddülbahir üzerinde uçus yapan Ingiliz pilotu Samson, deniz suyunun kıyı kesiminin kıpkırmızı kesildigini görünce meraklanıp telsizle rapor etmisti. Üç saatlik çarpısma sonucunda çıkarma araçlarıyla kumsala çıkabilen Irlanda Taburunun sag kalan 200 askeri, kıyıda bir toprak parçasına tutunmaya çalısmıslardır. Savunmayı pekistirmeyi amaçlayan 3. Tabur, ihtiyattaki 11. Bölükten iki piyade takımını 10. Bölügün emrine vermisti.
Ikindiden sonra Ezineli Yahya Çavus’un basında bulundugu bes mangalık siperin yok edilmesinin gerekli olduguna düsman tarafından karar verilmis olmalı ki, bir kısım donanması oraya ates açtı ve siperleri dümdüz etti. Bu nedenle Yahya
Çavus ve geride kalan arkadasları baska tarafta mücadelelerine devam ettiler. N e çare ki batıda Tekekoyu’ndan çıkan düsman kuvvetleri saat 15:00’de Aytepe’yi almayı basardılar. Bu durumda Ertugrul tabyası arkadan sarılmıs oluyordu. Bu haber Yahya Çavus’a ulasınca komutasında bulunan takımın kalanları ile süngü takarak düsmana dogru ilerledi. Kendisine haber gelmezden
evvel oradaki manga erlerinden, dördünü sehit ve ikisinin yaralı olması üzerine, düsman makineli tüfegini kurmustu ve Yahya Çavus’a atesle karsılık vermisti. Aytepe’nin düsman tarafından alınması ve havanın kararması nedeni ile yanında bulunan iki arkadası ile Harapkale’de ki bölügüne dönmeye mecbur oldu.
Ertugrul tabyası ile Ertugrulkoyu’nun düsmanın her türlü atesini karsı 12 saat savunduktan sonra yerinden ayrılmıstı. Yahya Çavus’un benzerlerinden üstün derecede mükafatlandırılması sart idi. Ne yazık ki, bölük subayının sehit olması ve tabur komutanının yaralanıp hastaneye getirilmesi yüzünden Yahya Çavus’un kahramanlıgı kayıtlarda yer almalı. 9. Tümen komutanı Halil Sami Bey saat 15:30’da ihtiyatta bulunan 25. Alayı da Seddülbahir Cephesi’ne göndererek orada kahramanca çatısan Mehmetçigin imdadına yetismisti. Böylece karaya çıkmıs bulunan düsman kuvvetlerinin ilerlemesine mani olmustu.
V sahiline yapılan çıkıs hareketi saat 09:00’da durdurulmustu. Kum sırtının arkasında kalanlar, kımıldayacak durumda degildi. Kömür gemisinde kalan bin kisi hava kararıncaya kadar ve yahut W sahilinden yapılacak bir ileri hareketi Türk müdafaa tertibatlarını kusatıncaya kadar, mahpus kalmıstı.
25 Nisan gecesi süngü hücumu yapılmıs daha fazla düsman çıkarılmasına meydan verilmemisti. 26 Nisan’da Seddülbahir köyü ve Haraptepe saat 13:30’da Ingiliz kuvvetlerinin eline geçti. Aynı saatlerde daha batıda Gözcübaba Tepesi de Dublin taburunun sabahtan itibaren yaptıgı hücumlar sonunda ele geçirilmisti.daha sonra 27 Nisan’da Ingilizler yeni bir saldırıda bulundularsa da Türk savunma mevzilerini 700-800 metre ilerisinde Zıgındere-Eski Hisarlık hattında durduruldular.Temmuz 1915 sonuna kadar, çok kanlı geçen, gögüs gögüse süngü hücumları ve karsı hücumlarla süren Kirte-Kerevizdere-Zıgındere muharebeleri, özellikle Türk birliklerinin,müttefik donanmasının atesinden korunmak amacıyla, gece yaptıkları süngü hücumları biçiminde olmustu.
Sekiz gün, geceli gündüzlü süngü hücumlarıyla geçen Zıgındere muharebesi, iki taraf içinde kayıpların en fazla olanı ve en kanlı geçenidir. Bu bölgedeki hareket agustos ayıyla beraber mevzi muharebesine dönüsür. Böylece isgal kuvvetleri
3-4 km.lik bir arazide çakılıp kalmıs, Alçıtepe ve Kirte ele geçirilememis, durum
bosaltmaya kadar böylece devam etmistir.
Seddülbahir köyünün kuzeybatısında ve Ertugrulkoyu’na hakim düzlügün üzerinde bulunur.Yahya Çavus ve takımı adına 1962’de yapılmıstır. Ingiliz tarihçisi Aspinal Oglander: “Yahya Çavusların destanlarını yazmak için sözler yetersizdir.” ifadesini kullanmıstır. Onlar için en güzel sözü 1962’de Çanakkale valisi olan Namık Sevik Bey söylemistir. Sehitligin yeni düzenlemesi 19
Agustos 1992’de açılmıstır.
[alinti]
Yahya Çavus, Harapkale’deki sargı yerinde tabur komutanı Binbası Mahmut Sabri Bey’le karsılasır. Komutanının dinlenme istegini kabul etmez. Yahya Çavus geceli gündüzlü savasını haziran baslayana kadar sürdürür. Zıgındere’deki bir süngü hücumunda sehadet mertebesine erer. Yahya Çavus’un Mustafa oglu, Hanife Dudu’dan olma, 1887 dogumlu Çanakkale Ezine Koçali köyü nüfusuna kayıtlı oldugu; 05.01.1914 dogumlu Muharrem Canbaz adında bir oglu oldugu nüfus kayıtlarında tespit edilmistir. Yahya Çavus’
un ölüm kaydında 23 Mayıs 1331 (5 Haziran 1915) Maydos (Eceabat) yazılıdır.
Yahya Çavus hakkındaki bilgilerin çogu kendisinin tabur komutanı Binbası Mahmut Sabri’nin raporunda bulunmaktadır. “Seddülbahir muharebeleri” adını alan raporu kendisi hastanede savastan bir buçuk ay sonra hatıra olarak yazmıstır. Harbiye bakanlı müstesarlıgına vermistir. Bu raporu yazan sahıs imzasını koymamıs sonradan yapılan incelemede Binbası Mahmut Sabri
oldugu anlasılmıstır. Aslı simdi Harp Tarihi Encümeni’ndedir. 2. Ordu Müfettisi 1. Ferik Fahrettin bunu incelemistir.
Ertuğrul Koyu Çıkarması
V kumsalı Ertugrul Tabyasının karsısına isabet ediyordu. Düsman buraya Albion Zırhlısı himayesinde genis ölçüde asker tahsis etmisti. Seçilen çıkarma alanı her tarafta kayalıklarla çevrili idi. Buralarda makineli tüfeklerimiz yuvalanmıstı. Düsmanın karaya çıkmasını engellemek amacıyla dikenli teller kıyı boyunca yerlestirmisti. Ertugrulkoyu’nu, 3. Taburun 10. Bölügü savunmaktaydı. Ingilizler yogun bombardımanları sabaha karsı 4:30 civarında baslatmıslardı. Yarım saatlik bu zaman diliminde yaklasık olarak 4650 top Ertugrulkoyu’na isabet etmisti. Buna ragmen birliklerimiz sükunetlerini bozmadan herhangi bir karsılık vermemislerdi.
Bundan sonraki plan olarak Ingilizler bir kısım birliklerini dörder sandallı 6 kafile halinde karaya çıkarmayı düsünürken, diger kısmını da son günlerde Fransa’dan satın aldıkları River Clyde adlı kömür gemisine yüklemislerdi çıkarma için bu geminin iki yanına açılır kapanır iskeleler yapmıslardı. Modern Truva atı olarak nitelendirilen River Clyde 10 yasında bir kömür gemisi idi ve içinde 2000 kisiyi tasımaktaydı.
Ertugrulkoyu sırtlarındaki 26. Alayın 10. Bölügünün bir takımını yöneten, koyun batı tarafına yerlesen ve koyu yandan gören bes manga askeri basında 10. Bölük ikmal (tamamlama) askerlerini Yahya Çavus komuta ediyordu. Ezineli Yahya Çavus, Balkan Harbi’ne katılmıs, her Türk askeri gibi o da yenilginin ıstırap ve mahcubiyetini yüreginden atamamıstır. I. Dünya Harbi için seferberlik ilan edilince gönüllü yazılmıstır. Çanakkale Cephesinde 9. Tümen, 26. Alay, 3. Tabur, 10. Bölgeye baglı 5 manga (45) askerin basında 25 Nisan 1915’te Seddülbahir Ertugrulkoyu savunmasında görev almıstı. Kendisi mahiyeti ile birlikte çıkarmanın gerçeklesecegi zamanı beklemekteydi.
Ertugrulkoyu’nda Albion zırhlısının atesi altında ilk anda Dublin Taburu, sonra da River Clyde kömür gemisiyle de çıkarma sürdürülecekti. Plana göre harekata saat 6:00’ da baslanacaktı; fakat akıntının attıgı sandallar kırk bes dakikalık bir
gecikmeyle kıyıya gelebildiler. Kıyıya 200 metre kala 10. Bölügün ani atesi baslamıstı. Yahya Çavus ve arkadasları çıkarma birliklerinin yanasmasını sabırla beklemis tam kıyıya çıkacakları sırada siddetli atese baslamıstı. Çıkarma kuvvetleri ilk agızda çok telefat verdiler. Sandalların büyük bir kısmı kaçtı, bir kısmı da devrildi. Sandalların bir kısmı battı; ancak birkaç kisi karaya
çıkabildi. River Clyde gemisindeki iki taburdan baska durumu kurtaracak kuvvet yoktu.
Gemi kıyıya yaklasırken, epey açıkta karaya oturmustu. Bundan dolayı kıyıya ulasabilmek için mavnalarla bir köprü kurmak gerekiyordu. Bunu saglamak için saglanan çalısmalar bir türlü sonuç vermedi; çünkü 10. Bölügün yogun atesi ve
özellikle Yahya Çavus’un basında bulundugu takımın yandan atesi ile gemiden dısarı çıkan askerler birer birer vuruluyordu. Bes manganın basında bulunan bir subay gibi birligini yönetmekteydi. 3000 kisilik düsman kuvveti durdurulmustu. Ingiliz Generali Napier teknede bulunan ve duraklayan askerlerine: “Niçin duruyorsunuz?” diye bagırdıgında kimse ona cevap vermemisti. Zira
kömür gemisinden çıkmak isteyenler vurulmus, kaplar ve iskeleler de ölü ve yaralılarla dolmustu. Sag kalanlar generale yaklasmamasını, buraya çıkmanın imkansız oldugunu söylüyordu. Geminin önüne yerlestirilen makineli tüfeklerin himayesi altında kıyı ile gemi arasında kurulan geçit, iki yandan birliklerimizin makas atesi altına alınmıstı. 3. Fransız Tugayı komutanı askerlerini
cesaretlendirmek için ileri atılmıstı. Kuvvetlerimizin açtıgı ates sonucu alnından vurularak öldürülmüstü. Ögleye dogru Seddülbahir üzerinde uçus yapan Ingiliz pilotu Samson, deniz suyunun kıyı kesiminin kıpkırmızı kesildigini görünce meraklanıp telsizle rapor etmisti. Üç saatlik çarpısma sonucunda çıkarma araçlarıyla kumsala çıkabilen Irlanda Taburunun sag kalan 200 askeri, kıyıda bir toprak parçasına tutunmaya çalısmıslardır. Savunmayı pekistirmeyi amaçlayan 3. Tabur, ihtiyattaki 11. Bölükten iki piyade takımını 10. Bölügün emrine vermisti.
Ikindiden sonra Ezineli Yahya Çavus’un basında bulundugu bes mangalık siperin yok edilmesinin gerekli olduguna düsman tarafından karar verilmis olmalı ki, bir kısım donanması oraya ates açtı ve siperleri dümdüz etti. Bu nedenle Yahya
Çavus ve geride kalan arkadasları baska tarafta mücadelelerine devam ettiler. N e çare ki batıda Tekekoyu’ndan çıkan düsman kuvvetleri saat 15:00’de Aytepe’yi almayı basardılar. Bu durumda Ertugrul tabyası arkadan sarılmıs oluyordu. Bu haber Yahya Çavus’a ulasınca komutasında bulunan takımın kalanları ile süngü takarak düsmana dogru ilerledi. Kendisine haber gelmezden
evvel oradaki manga erlerinden, dördünü sehit ve ikisinin yaralı olması üzerine, düsman makineli tüfegini kurmustu ve Yahya Çavus’a atesle karsılık vermisti. Aytepe’nin düsman tarafından alınması ve havanın kararması nedeni ile yanında bulunan iki arkadası ile Harapkale’de ki bölügüne dönmeye mecbur oldu.
Ertugrul tabyası ile Ertugrulkoyu’nun düsmanın her türlü atesini karsı 12 saat savunduktan sonra yerinden ayrılmıstı. Yahya Çavus’un benzerlerinden üstün derecede mükafatlandırılması sart idi. Ne yazık ki, bölük subayının sehit olması ve tabur komutanının yaralanıp hastaneye getirilmesi yüzünden Yahya Çavus’un kahramanlıgı kayıtlarda yer almalı. 9. Tümen komutanı Halil Sami Bey saat 15:30’da ihtiyatta bulunan 25. Alayı da Seddülbahir Cephesi’ne göndererek orada kahramanca çatısan Mehmetçigin imdadına yetismisti. Böylece karaya çıkmıs bulunan düsman kuvvetlerinin ilerlemesine mani olmustu.
V sahiline yapılan çıkıs hareketi saat 09:00’da durdurulmustu. Kum sırtının arkasında kalanlar, kımıldayacak durumda degildi. Kömür gemisinde kalan bin kisi hava kararıncaya kadar ve yahut W sahilinden yapılacak bir ileri hareketi Türk müdafaa tertibatlarını kusatıncaya kadar, mahpus kalmıstı.
25 Nisan gecesi süngü hücumu yapılmıs daha fazla düsman çıkarılmasına meydan verilmemisti. 26 Nisan’da Seddülbahir köyü ve Haraptepe saat 13:30’da Ingiliz kuvvetlerinin eline geçti. Aynı saatlerde daha batıda Gözcübaba Tepesi de Dublin taburunun sabahtan itibaren yaptıgı hücumlar sonunda ele geçirilmisti.daha sonra 27 Nisan’da Ingilizler yeni bir saldırıda bulundularsa da Türk savunma mevzilerini 700-800 metre ilerisinde Zıgındere-Eski Hisarlık hattında durduruldular.Temmuz 1915 sonuna kadar, çok kanlı geçen, gögüs gögüse süngü hücumları ve karsı hücumlarla süren Kirte-Kerevizdere-Zıgındere muharebeleri, özellikle Türk birliklerinin,müttefik donanmasının atesinden korunmak amacıyla, gece yaptıkları süngü hücumları biçiminde olmustu.
Sekiz gün, geceli gündüzlü süngü hücumlarıyla geçen Zıgındere muharebesi, iki taraf içinde kayıpların en fazla olanı ve en kanlı geçenidir. Bu bölgedeki hareket agustos ayıyla beraber mevzi muharebesine dönüsür. Böylece isgal kuvvetleri
3-4 km.lik bir arazide çakılıp kalmıs, Alçıtepe ve Kirte ele geçirilememis, durum
bosaltmaya kadar böylece devam etmistir.
Seddülbahir köyünün kuzeybatısında ve Ertugrulkoyu’na hakim düzlügün üzerinde bulunur.Yahya Çavus ve takımı adına 1962’de yapılmıstır. Ingiliz tarihçisi Aspinal Oglander: “Yahya Çavusların destanlarını yazmak için sözler yetersizdir.” ifadesini kullanmıstır. Onlar için en güzel sözü 1962’de Çanakkale valisi olan Namık Sevik Bey söylemistir. Sehitligin yeni düzenlemesi 19
Agustos 1992’de açılmıstır.
[alinti]
