Yangın Nedenleri ve Korunma Yolları
Yangın Nedenleri
Yangınlar genellikle insanların dikkatsizliği yada kundaklama (bile bile yangın çıkarma) sonucu çıkmaktadır. Ama başka yangın nedenleri de vardır. Elektrik enerjisi kullanımının yaygınlaşması yangın çıkması olasılığını artırmıştır. Evlerde, bürolarda ve fabrikalarda elektrikle çalışan araç sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Elektrik donanımının yetersiz bakımı ve elektrik devrelerinin aşırı yüklenmesi yangınlara yol açar. Örneğin bir enerji santralında elektrik donanımındaki küçük bir aksaklık çok büyük zararlara yol açabilecek bir yangını başlatabilir.
Yangın Nasıl Yayılır
Yangın önce evin bir odasında başlar; ateşten etkilenen eşyalar ısınmaya ve duman çıkarmaya başlar ve bir süre sonra birden alev alır. Tüm oda bir anda alevler içinde kalır ve genellikle pencere camları patlar. Eğer oda zemin katta ve merdivenlerin yanındaysa ve üst katta uyuyan insanlar varsa çok tehlikeli bir durum ortaya çıkar. Eğer odanın kapısı açık bırakılmışsa alevler merdivenlerden tırmanmaya başlar ve üst katın tavanına vurunca birden yayılır. Büyük binalardaki yangınların yayılması da böyle olur. Kalabalık turizm merkezlerinde ve kentlerin alışveriş bölgelerinde çıkan yangınlar daha başlangıçta söndürülmezse, birçok insanın yaşamı tehlikeye girer. Başlayan bir yangın çok çabuk yayılır. Sürtünme de birçok yangına neden olur. Bir dokuma fabrikasında bir makinenin mil yatağı sürtünme sonucu fazla ısınırsa, bu sıcaklık makinede işlenen yün ipliğin havının ateş almasına yeterli olabilir. Hızla giden bir otomobilin patlak lastiği sürtünmeyle ısınıp ateş alabilir ve arabanın yanmasına yol açabilir. Birçok şey yangına neden olabileceği için, yangından korunmak amacıyla özel önlemler alınması önemlidir.
Yangından Korunma
İnsanlar yüzyıllar boyunca yangınları önlemek ve söndürmek için daha etkili yöntemler bulmaya çalıştılar. Eski Roma'da bir itfaiye örgütü ve Roma lejyonlanyla birlikte giden eğitilmiş itfaiyeciler vardı. En eski yangın söndürme aracı elden ele geçirilen su kovalarıydı. Ama sonraları, elle çalışan ve basınçlı su fışkırtan pompalar geliştirildi. Ortaçağda Avrupa kentlerinde evlerin çoğu ahşaptı. Bu dönemde yangına karşı alınan önlem, evlerdeki ateşlerin akşam belirli bir saatte zorunlu olarak söndürülmesini öngören kuraldı. Her akşam çalınan bir çan, evlerdeki ateşlerin söndürülme zamanını kent halkına bildirirdi. Büyük Londra Yangını su kovaları ve hortumlarla söndürülemeyecek kadar geniş bir alana yayılmıştı. Büyük sıcaklıkla havaya savrulan alevli odun parçaları ve ışımayla yayılan ısı yangının evden eve sıçramasına neden oluyordu. Bu büyük yangından sonra Londra'da yangından korunma yöntemlerini geliştiren yeni düzenlemeler yapıldı. Yapılarda kullanılan tahtanın yerini zamanla tuğla almaya başladı. 1600'lerin sonunda sigorta şirketleri sigortaladıkları yapılarda çıkan yangınları söndürmek için-özel itfaiye örgütleri oluşturdular. Sigorta şirketleri sigortaladıkları yapılara kendi özel işaretlerini taşıyan yangın plakaları takarlardı. Her şirketin kendi özel itfaiye örgütü, o şirketin yangın plakasını taşıyan yapılardaki yangını söndürürdü.
Londra'daki sigorta itfaiye örgütlerinin 1832'de bir komuta altında toplanması İngiltere'deki modern itfaiye örgütünün başlangıcını oluşturdu. Zamanla öbür kentler ve başka ülkeler de buna benzer itfaiye örgütleri kurdular. Ayrıca, havalimanlarında, demiryollarında ve askeri birliklerde olduğu gibi birçok büyük fabrikada da özel itfaiye örgütleri kuruldu. Birçok ülkede gerektiği zaman itfaiye örgütüne katılarak yangın söndürme çalışmalarına yardımcı olan gönüllü itfaiyeciler vardır.
Yangını Önleme
İki tür yangın önleme yöntemi vardır. Aktif yöntemler ve pasif yöntemler. Aktif yöntemler, yangın hortumları, yangın uyarı sistemleri ve otomatik yangın söndürme sistemlerini kapsar. Pasif önleme yöntemleri ise, yapıların tasarımının yangının yayılmasını önleyecek biçimde yapılması, ateşe dayanıklı kaplama ve donanım kullanılması, yangın merdivenleri yapılması gibi konulan kapsar. Birçok kentte, yapıların en az iki uygun çıkış kapısı olması zorunluluğunu getiren yasalar vardır. Çıkış kapılarının belirgin olarak işaretlenmesi zorunludur. Çevresi kapalı merdivenler yangının bir kattan öbürüne hızla yayılmasını önleyeceği gibi, güvenli bir çıkış yolu da sağlar. Özel olarak yapılmış yangın duvarları ve yangın kapılan da yangının hızla yayılmasını önler.
Hastaneler, tiyatrolar, işyerleri ve fabrikalar gibi, çok sayıda insanın bir arada bulunduğu yerlerde alınması gereken önlemler yasalarla belirlenmiştir. Her yapıda yangın durumunda insanların nasıl dışarı çıkacağını gösteren planlar olması gerekir. Yangını önleme ve söndürmede zaman en önemli konudur. Yangını hemen belirleyecek bir yangın uyarı sisteminin kurulmadığı yapılarda, yangın alarmı verilene kadar yangın iyice yayılır. Eğer bir yapıda yangını anında belirleyecek etkili bir uyarı sistemi ve otomatik olarak çalışmaya başlayarak yangına su püskürtecek bir yağmurlama sistemi varsa, itfaiye arabaları gelene kadar yangın büyük olasılıkla denetim altına alınmış yada söndürülmüş olacaktır.
Yangınları önlemekte kullanılan ilk otomatik yağmurlama sistemlerinden biri 1812'de Londra'da, Drury Lane Tiyatrosu'nda kuruldu. Günümüzde iş hanları, oteller, pasajlar gibi genel kullanıma açık yapılarda ve havalimanları, petrol istasyonları, kimyasal madde fabrikaları gibi yangın tehlikesi çok olan yerlerde köpük ve su ile çalışan en modern yağmurlama sistemleri kullanılmalıdır. Yangını önlemede yanıcı olmayan gazlar da kullanılır; özellikle elektrik kontağı söz konusu olan yerlerde ve yolcu uçaklarında bu sistem uygulanır.
Yangın Söndürme
Yangın söndürmede kullanılan araçlar, buharlı pompalarla donatılmış atlı itfaiye arabalarının yollardan dörtnala geçerek yangın söndürmeye gittiği eski günlerden beri çok değişti. Modern bir itfaiye arabası dakikada 7.500 litreden çok su püskürtebilir. Bu arabalarda çeşitli merdivenler ve yangını söndürmek için çok yüksek basınçlı su püskürtebilen pompalar vardır. İç içe geçmiş 3-4 bölümlü döner merdivenler açıldığı zaman 30 metreden fazla bir yüksekliğe erişebilir. Ayrıca, yapıların üst katlarındaki insanları kurtarmakta ve itfaiyecilerin çatıya çıkmalarında kullanılan hidrolik platformlar vardır. Bu platformlardaki itfaiyeciler yangına yukarıdan su yada köpük püskürtebilirler.
İtfaiyecilerin yangına karşı hâlâ başlıca silahı olan su, ırmaklardan yada su dağıtım sistemine bağlanan hortumlardan sağlanır. Yangına püskürtülecek köpük ile yangın söndürmede ve kurtarmada kullanılacak öbür gereçler özel itfaiye araçlarıyla taşınır. Bu araçlarda, kapıları kırmak için özel gereçler, motorlu testereler, elektrik jeneratörleri, projektörler ve ağlar vardır. Birçok itfaiye örgütünde, dumanla zehirlenmiş insanlara yardımcı olabilmek için oksijen tüpleri bulunur. Elektrik enerjisi ve aydınlatma sağlayan özel itfaiye arabaları da vardır. Büyük kentlerde ve havalimanlarında yangın söndürmek için genellikle özel kimyasal maddeler kullanılır. Havalimanlarında yangını önlemek için, zorunlu iniş yapan uçakların üzerine köpük püskürtülür. Petrol yangınlarını ve elektrik kontağından çıkan yangınları söndürmek için yangın söndürücü özel kimyasal maddeler kullanılır.
Liman ve doklardaki yangınları söndürmek için genellikle itfaiye gemileri kullanılır. Bu gemilerde basınçlı su püskürten güçlü pompalar bulunur. Zehirli gaz tehlikesi olan yangınlarda itfaiyeciler özel solunum aygıtları kullanırlar. Sentetik maddelerin çok yaygın olarak kullanıldığı günümüzde yangınlarda zehirli gaz tehlikesiyle sık sık karşılaşılır. Solunum aygıtı kullanan itfaiyeciler birbirleriyle ilişkilerini radyo aracılığıyla kurarlar. Büyük yangınlarda özel bir denetim birimi kurulur ve bu birim gerektiği zaman başka itfaiye örgütlerinden yardım isteyebilir. Bazı yangınları söndürmek, öbür yangınlara göre daha zordur. Odun ve kâğıt yangınları su dökülüp sıcaklığı düşürülerek söndürülebilir. Ama petrol yangınları suyla söndürülemez; çünkü yanan petrol suyun üzerine çıkarak yanmayı sürdürür. Küçük petrol yangınlarını söndürmek için kum ve toprak kullanılabilir. Büyük petrol yangınlarını söndürmekte su buharı, köpük yada toz kimyasal maddeler de kullanılabilir. Köpük yada bazı buharlar petrol yangınının üzerine püskürtülünce, ateşin çevresini sarıp havadan oksijen almasını önleyerek ateşi söndürür.
Petrol kuyusu yangınları özellikle çok tehlikelidir, çünkü yanan petrol çok yükseklere fışkırabilir. Petrol kuyusu yangınlarını özel eğitilmiş itfaiyeciler söndürebilir. Yanmaz giysiler ve kasklar giymiş olan itfaiyeciler yanan petrol kuyusunun iki yanına 6 metre yüksekliğinde iki direk dikerler ve onları asbest bir kemerle birleştirirler. Bir makaranın yardımıyla bu kemer üzerinde nitrogliserin kapsülleri yuvarlanır. Kapsüller alevlerin üzerine gelince, aşağı bırakılır ve düşerken elektrik akımıyla patlatılır. Kapsüllerin patlamasıyla oluşan basınç yangını söndürür.
Su iletken olduğu için elektrik yangınlarında kullanılmaz. Bu yangınlarda karbon dioksit, yangın söndürücü tozlar ya da buharlaşan sıvı yangın söndürücüler kullanılır.
Yangın Nedenleri
Yangınlar genellikle insanların dikkatsizliği yada kundaklama (bile bile yangın çıkarma) sonucu çıkmaktadır. Ama başka yangın nedenleri de vardır. Elektrik enerjisi kullanımının yaygınlaşması yangın çıkması olasılığını artırmıştır. Evlerde, bürolarda ve fabrikalarda elektrikle çalışan araç sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Elektrik donanımının yetersiz bakımı ve elektrik devrelerinin aşırı yüklenmesi yangınlara yol açar. Örneğin bir enerji santralında elektrik donanımındaki küçük bir aksaklık çok büyük zararlara yol açabilecek bir yangını başlatabilir.
Yangın Nasıl Yayılır
Yangın önce evin bir odasında başlar; ateşten etkilenen eşyalar ısınmaya ve duman çıkarmaya başlar ve bir süre sonra birden alev alır. Tüm oda bir anda alevler içinde kalır ve genellikle pencere camları patlar. Eğer oda zemin katta ve merdivenlerin yanındaysa ve üst katta uyuyan insanlar varsa çok tehlikeli bir durum ortaya çıkar. Eğer odanın kapısı açık bırakılmışsa alevler merdivenlerden tırmanmaya başlar ve üst katın tavanına vurunca birden yayılır. Büyük binalardaki yangınların yayılması da böyle olur. Kalabalık turizm merkezlerinde ve kentlerin alışveriş bölgelerinde çıkan yangınlar daha başlangıçta söndürülmezse, birçok insanın yaşamı tehlikeye girer. Başlayan bir yangın çok çabuk yayılır. Sürtünme de birçok yangına neden olur. Bir dokuma fabrikasında bir makinenin mil yatağı sürtünme sonucu fazla ısınırsa, bu sıcaklık makinede işlenen yün ipliğin havının ateş almasına yeterli olabilir. Hızla giden bir otomobilin patlak lastiği sürtünmeyle ısınıp ateş alabilir ve arabanın yanmasına yol açabilir. Birçok şey yangına neden olabileceği için, yangından korunmak amacıyla özel önlemler alınması önemlidir.
Yangından Korunma
İnsanlar yüzyıllar boyunca yangınları önlemek ve söndürmek için daha etkili yöntemler bulmaya çalıştılar. Eski Roma'da bir itfaiye örgütü ve Roma lejyonlanyla birlikte giden eğitilmiş itfaiyeciler vardı. En eski yangın söndürme aracı elden ele geçirilen su kovalarıydı. Ama sonraları, elle çalışan ve basınçlı su fışkırtan pompalar geliştirildi. Ortaçağda Avrupa kentlerinde evlerin çoğu ahşaptı. Bu dönemde yangına karşı alınan önlem, evlerdeki ateşlerin akşam belirli bir saatte zorunlu olarak söndürülmesini öngören kuraldı. Her akşam çalınan bir çan, evlerdeki ateşlerin söndürülme zamanını kent halkına bildirirdi. Büyük Londra Yangını su kovaları ve hortumlarla söndürülemeyecek kadar geniş bir alana yayılmıştı. Büyük sıcaklıkla havaya savrulan alevli odun parçaları ve ışımayla yayılan ısı yangının evden eve sıçramasına neden oluyordu. Bu büyük yangından sonra Londra'da yangından korunma yöntemlerini geliştiren yeni düzenlemeler yapıldı. Yapılarda kullanılan tahtanın yerini zamanla tuğla almaya başladı. 1600'lerin sonunda sigorta şirketleri sigortaladıkları yapılarda çıkan yangınları söndürmek için-özel itfaiye örgütleri oluşturdular. Sigorta şirketleri sigortaladıkları yapılara kendi özel işaretlerini taşıyan yangın plakaları takarlardı. Her şirketin kendi özel itfaiye örgütü, o şirketin yangın plakasını taşıyan yapılardaki yangını söndürürdü.
Londra'daki sigorta itfaiye örgütlerinin 1832'de bir komuta altında toplanması İngiltere'deki modern itfaiye örgütünün başlangıcını oluşturdu. Zamanla öbür kentler ve başka ülkeler de buna benzer itfaiye örgütleri kurdular. Ayrıca, havalimanlarında, demiryollarında ve askeri birliklerde olduğu gibi birçok büyük fabrikada da özel itfaiye örgütleri kuruldu. Birçok ülkede gerektiği zaman itfaiye örgütüne katılarak yangın söndürme çalışmalarına yardımcı olan gönüllü itfaiyeciler vardır.
Yangını Önleme
İki tür yangın önleme yöntemi vardır. Aktif yöntemler ve pasif yöntemler. Aktif yöntemler, yangın hortumları, yangın uyarı sistemleri ve otomatik yangın söndürme sistemlerini kapsar. Pasif önleme yöntemleri ise, yapıların tasarımının yangının yayılmasını önleyecek biçimde yapılması, ateşe dayanıklı kaplama ve donanım kullanılması, yangın merdivenleri yapılması gibi konulan kapsar. Birçok kentte, yapıların en az iki uygun çıkış kapısı olması zorunluluğunu getiren yasalar vardır. Çıkış kapılarının belirgin olarak işaretlenmesi zorunludur. Çevresi kapalı merdivenler yangının bir kattan öbürüne hızla yayılmasını önleyeceği gibi, güvenli bir çıkış yolu da sağlar. Özel olarak yapılmış yangın duvarları ve yangın kapılan da yangının hızla yayılmasını önler.
Hastaneler, tiyatrolar, işyerleri ve fabrikalar gibi, çok sayıda insanın bir arada bulunduğu yerlerde alınması gereken önlemler yasalarla belirlenmiştir. Her yapıda yangın durumunda insanların nasıl dışarı çıkacağını gösteren planlar olması gerekir. Yangını önleme ve söndürmede zaman en önemli konudur. Yangını hemen belirleyecek bir yangın uyarı sisteminin kurulmadığı yapılarda, yangın alarmı verilene kadar yangın iyice yayılır. Eğer bir yapıda yangını anında belirleyecek etkili bir uyarı sistemi ve otomatik olarak çalışmaya başlayarak yangına su püskürtecek bir yağmurlama sistemi varsa, itfaiye arabaları gelene kadar yangın büyük olasılıkla denetim altına alınmış yada söndürülmüş olacaktır.
Yangınları önlemekte kullanılan ilk otomatik yağmurlama sistemlerinden biri 1812'de Londra'da, Drury Lane Tiyatrosu'nda kuruldu. Günümüzde iş hanları, oteller, pasajlar gibi genel kullanıma açık yapılarda ve havalimanları, petrol istasyonları, kimyasal madde fabrikaları gibi yangın tehlikesi çok olan yerlerde köpük ve su ile çalışan en modern yağmurlama sistemleri kullanılmalıdır. Yangını önlemede yanıcı olmayan gazlar da kullanılır; özellikle elektrik kontağı söz konusu olan yerlerde ve yolcu uçaklarında bu sistem uygulanır.
Yangın Söndürme
Yangın söndürmede kullanılan araçlar, buharlı pompalarla donatılmış atlı itfaiye arabalarının yollardan dörtnala geçerek yangın söndürmeye gittiği eski günlerden beri çok değişti. Modern bir itfaiye arabası dakikada 7.500 litreden çok su püskürtebilir. Bu arabalarda çeşitli merdivenler ve yangını söndürmek için çok yüksek basınçlı su püskürtebilen pompalar vardır. İç içe geçmiş 3-4 bölümlü döner merdivenler açıldığı zaman 30 metreden fazla bir yüksekliğe erişebilir. Ayrıca, yapıların üst katlarındaki insanları kurtarmakta ve itfaiyecilerin çatıya çıkmalarında kullanılan hidrolik platformlar vardır. Bu platformlardaki itfaiyeciler yangına yukarıdan su yada köpük püskürtebilirler.
İtfaiyecilerin yangına karşı hâlâ başlıca silahı olan su, ırmaklardan yada su dağıtım sistemine bağlanan hortumlardan sağlanır. Yangına püskürtülecek köpük ile yangın söndürmede ve kurtarmada kullanılacak öbür gereçler özel itfaiye araçlarıyla taşınır. Bu araçlarda, kapıları kırmak için özel gereçler, motorlu testereler, elektrik jeneratörleri, projektörler ve ağlar vardır. Birçok itfaiye örgütünde, dumanla zehirlenmiş insanlara yardımcı olabilmek için oksijen tüpleri bulunur. Elektrik enerjisi ve aydınlatma sağlayan özel itfaiye arabaları da vardır. Büyük kentlerde ve havalimanlarında yangın söndürmek için genellikle özel kimyasal maddeler kullanılır. Havalimanlarında yangını önlemek için, zorunlu iniş yapan uçakların üzerine köpük püskürtülür. Petrol yangınlarını ve elektrik kontağından çıkan yangınları söndürmek için yangın söndürücü özel kimyasal maddeler kullanılır.
Liman ve doklardaki yangınları söndürmek için genellikle itfaiye gemileri kullanılır. Bu gemilerde basınçlı su püskürten güçlü pompalar bulunur. Zehirli gaz tehlikesi olan yangınlarda itfaiyeciler özel solunum aygıtları kullanırlar. Sentetik maddelerin çok yaygın olarak kullanıldığı günümüzde yangınlarda zehirli gaz tehlikesiyle sık sık karşılaşılır. Solunum aygıtı kullanan itfaiyeciler birbirleriyle ilişkilerini radyo aracılığıyla kurarlar. Büyük yangınlarda özel bir denetim birimi kurulur ve bu birim gerektiği zaman başka itfaiye örgütlerinden yardım isteyebilir. Bazı yangınları söndürmek, öbür yangınlara göre daha zordur. Odun ve kâğıt yangınları su dökülüp sıcaklığı düşürülerek söndürülebilir. Ama petrol yangınları suyla söndürülemez; çünkü yanan petrol suyun üzerine çıkarak yanmayı sürdürür. Küçük petrol yangınlarını söndürmek için kum ve toprak kullanılabilir. Büyük petrol yangınlarını söndürmekte su buharı, köpük yada toz kimyasal maddeler de kullanılabilir. Köpük yada bazı buharlar petrol yangınının üzerine püskürtülünce, ateşin çevresini sarıp havadan oksijen almasını önleyerek ateşi söndürür.
Petrol kuyusu yangınları özellikle çok tehlikelidir, çünkü yanan petrol çok yükseklere fışkırabilir. Petrol kuyusu yangınlarını özel eğitilmiş itfaiyeciler söndürebilir. Yanmaz giysiler ve kasklar giymiş olan itfaiyeciler yanan petrol kuyusunun iki yanına 6 metre yüksekliğinde iki direk dikerler ve onları asbest bir kemerle birleştirirler. Bir makaranın yardımıyla bu kemer üzerinde nitrogliserin kapsülleri yuvarlanır. Kapsüller alevlerin üzerine gelince, aşağı bırakılır ve düşerken elektrik akımıyla patlatılır. Kapsüllerin patlamasıyla oluşan basınç yangını söndürür.
Su iletken olduğu için elektrik yangınlarında kullanılmaz. Bu yangınlarda karbon dioksit, yangın söndürücü tozlar ya da buharlaşan sıvı yangın söndürücüler kullanılır.
