1. Gelir Tanımı: Gelir, bir geçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların net (safi) tutarıdır (GVK madde 1).
2. Gelir Vergisinin Konusu: Yıllık gelir vergisine konu olacak kazanç Gelir Vergisi Kanununun 2. maddesinde yer alan gelir unsurlarından oluşur. Bir geçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların net tutarıdır.
- Ticari kazanç,
- Zirai kazanç,
- Ücret,
- Serbest meslek kazancı,
- Gayrimenkul sermaye iradı,
- Menkul sermaye iradı,
- Diğer kazanç ve iratlardır
3. Gelir Vergisinin Esasları:
- Şahsidir.
- Yıllıktır (Muhasebede bir takvim yılı 1 Ocak - 31 Aralık olarak tanımlanır)
- Net gelir üzerinden hesaplanır.
- Gerçektir, mükellefin gerçekten elde etmiş olduğu gelir üzerindendir,
- Geneldir, bir takvim yılı içinde gerçek kişiler tarafından elde edilen kazanç ve iratların toplamı dikkate alınır.
- Elde edilmiştir, elde etme vergiyi doğuran olaydır. Gelir, fiilen veya hukuken kişinin tasarruf edebildiği zaman elde edilmiş sayılır.
Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:
1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar,
2. Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısiyle gelir vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler).
5. Gelir Vergisi Yönünden Şahıs Şirketleri: Şahıs şirketleri 1.Adi şirketler 2. Kolektif şirketler 3. Komandit şirketler'dir. Şahıs şirketlerinin ortakları gelir vergisi mükellefidir (KDV ve GV Stopaj açısından ise ortaklık sorumlu tutulur).
Adi Şirketler: Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklarda ortakların paylarına düşen kazançlar ayrı ayrı ticari kazanç sayılır. Ortaklar kendi paylarına düşen karlarını ayrı ayrıbeyan etmek zorundadırlar.
Kolektif Şirketler: Kolektif şirketler tüzel kişiliğe sahip ayrı varlıklar olmalarına rağmen gelir vergisi yönünden bu tüzel kişilik dikkate alınmamış, doğrudan doğruya şirketin ortağı olan gerçek kişiler vergiye muhatap tutulmuşlardır. Kolektif şirketler 1.sınıf tüccar sayılırlar ve şirket ortaklarının aldıkları kar payları ticari kazanç sayılır. Her ortak ticari kazancı üzerinden ayrı ayrı beyan vermek zorundadır.
Adi Komandit Şirketler: Birinci sınıf tüccar sayılırlar. Kazancın saptanmasında GVK’na tabidirler. Bu şirketlerde sınırsız sorumlu olan komandite ortakların şirket kazancından aldıkları payları ticari kazanç, sınırlı sorumlu olan komanditer ortakların payları ise menkul sermaye iradı (vergisi kesinti yoluyla alınmamış) dır.
5. Kullanım Amacı: Yıllık beyanname, muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur (GVK madde 84).
Mükellef çeşitli kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettiği vergiye tabi kazanç ve iratlarını yıllık beyannamede birleştirir. Gelir Vergisi Kanununa göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Gerçek kişi tacirler, çiftçiler ve serbest meslek erbabları; ticari, zirai, ve meslek faaliyetlerinden kazanç elde etmemiş olsalar dahi yıllık gelir vergisi beyannamesi verirler. Gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerden; yıllık beyanda bulunmak zorunda olanlar da yıllık gelir vergisi beyannamesi verirler.
6. Beyan Şekli ve Zamanı: Gelir vergisi, mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur (GVK madde 83). Beyan esasında; beyan edilecek gelir; mükellef veya vergi sorumlusu tarafından bir beyanname ile beyan edilir. Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunu, bazı durumlarda beyanın mükellef ve vergi sorumlusu dışında kimseler tarafaından beyan edilebileceğini öngörmüştür. Bu kimseler; kanuni temsilciler ve mirasçılardır. Yıllık beyannamelerin şekil, muhteva ve ekleri Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca tayin ve tespit olunur. Mükellefler beyanlarını bu beyanname ile yapmaya veya bu beyannamelerde yazılı bilgilere mütenazır(istinaden) olarak bildirmeye mecburdurlar (GVK madde 91) . Yıllık gelir vergisi vergilendirme dönemi; ilgili geçmiş takvim yılıdır. Takvim yılı 1 Ocakta başlayan 31 Aralıkta sona eren dönemdir. Sene içinde işe başlayan bir tacir içinse; işe başlama tarihinden 31 Aralık tarihine kadar olan süre dikkate alınır. Yıllık gelir vergisi beyannamesi diğer beyannamelerde olduğu gibi, Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından matbu şekilde basılmakta ve mükelleflere, vergi daireleri aracılığı ile iletilmektedir.
Bir takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesi: (GVK madde 92)
- İzleyen yılın Mart ayının yirmi beşinci günü akşamına kadar (VUK 17/04/2007 371 sıra numaralı tebliğ)
- Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticarî kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın (5035 Sayılı Kanunun 48/4-c maddesiyle değişen ibare.) Şubat ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar,
- Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terke takaddüm eden 15 gün içinde,
- Ölüm halinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir.
Tam mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine, dar mükellefiyette Türkiye'de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye'de oturduğu yerin, Türkiye'de vergi muhatabı yoksa iş yerinin, iş yeri birden fazla ise bu iş yerlerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir. (GVK madde 92)
E-Beyanname uygulamasından yararlanabilenler ise eloktronik ortamda, beyannamenin kanuni olarak teslim etme süresinin bittiği iş günü saat 24:00'a kadar gönderebilirler. Hadleri aşan gelir vergisi mükellefleri yıllık gelir vergisi beyannamesini elektronik ortamda e-beyanname düzenleyerek gödermek zorundadırlar.
2. Gelir Vergisinin Konusu: Yıllık gelir vergisine konu olacak kazanç Gelir Vergisi Kanununun 2. maddesinde yer alan gelir unsurlarından oluşur. Bir geçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların net tutarıdır.
- Ticari kazanç,
- Zirai kazanç,
- Ücret,
- Serbest meslek kazancı,
- Gayrimenkul sermaye iradı,
- Menkul sermaye iradı,
- Diğer kazanç ve iratlardır
3. Gelir Vergisinin Esasları:
- Şahsidir.
- Yıllıktır (Muhasebede bir takvim yılı 1 Ocak - 31 Aralık olarak tanımlanır)
- Net gelir üzerinden hesaplanır.
- Gerçektir, mükellefin gerçekten elde etmiş olduğu gelir üzerindendir,
- Geneldir, bir takvim yılı içinde gerçek kişiler tarafından elde edilen kazanç ve iratların toplamı dikkate alınır.
- Elde edilmiştir, elde etme vergiyi doğuran olaydır. Gelir, fiilen veya hukuken kişinin tasarruf edebildiği zaman elde edilmiş sayılır.
Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:
1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar,
2. Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısiyle gelir vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler).
5. Gelir Vergisi Yönünden Şahıs Şirketleri: Şahıs şirketleri 1.Adi şirketler 2. Kolektif şirketler 3. Komandit şirketler'dir. Şahıs şirketlerinin ortakları gelir vergisi mükellefidir (KDV ve GV Stopaj açısından ise ortaklık sorumlu tutulur).
Adi Şirketler: Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklarda ortakların paylarına düşen kazançlar ayrı ayrı ticari kazanç sayılır. Ortaklar kendi paylarına düşen karlarını ayrı ayrıbeyan etmek zorundadırlar.
Kolektif Şirketler: Kolektif şirketler tüzel kişiliğe sahip ayrı varlıklar olmalarına rağmen gelir vergisi yönünden bu tüzel kişilik dikkate alınmamış, doğrudan doğruya şirketin ortağı olan gerçek kişiler vergiye muhatap tutulmuşlardır. Kolektif şirketler 1.sınıf tüccar sayılırlar ve şirket ortaklarının aldıkları kar payları ticari kazanç sayılır. Her ortak ticari kazancı üzerinden ayrı ayrı beyan vermek zorundadır.
Adi Komandit Şirketler: Birinci sınıf tüccar sayılırlar. Kazancın saptanmasında GVK’na tabidirler. Bu şirketlerde sınırsız sorumlu olan komandite ortakların şirket kazancından aldıkları payları ticari kazanç, sınırlı sorumlu olan komanditer ortakların payları ise menkul sermaye iradı (vergisi kesinti yoluyla alınmamış) dır.
5. Kullanım Amacı: Yıllık beyanname, muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur (GVK madde 84).
Mükellef çeşitli kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettiği vergiye tabi kazanç ve iratlarını yıllık beyannamede birleştirir. Gelir Vergisi Kanununa göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Gerçek kişi tacirler, çiftçiler ve serbest meslek erbabları; ticari, zirai, ve meslek faaliyetlerinden kazanç elde etmemiş olsalar dahi yıllık gelir vergisi beyannamesi verirler. Gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerden; yıllık beyanda bulunmak zorunda olanlar da yıllık gelir vergisi beyannamesi verirler.
6. Beyan Şekli ve Zamanı: Gelir vergisi, mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur (GVK madde 83). Beyan esasında; beyan edilecek gelir; mükellef veya vergi sorumlusu tarafından bir beyanname ile beyan edilir. Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunu, bazı durumlarda beyanın mükellef ve vergi sorumlusu dışında kimseler tarafaından beyan edilebileceğini öngörmüştür. Bu kimseler; kanuni temsilciler ve mirasçılardır. Yıllık beyannamelerin şekil, muhteva ve ekleri Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca tayin ve tespit olunur. Mükellefler beyanlarını bu beyanname ile yapmaya veya bu beyannamelerde yazılı bilgilere mütenazır(istinaden) olarak bildirmeye mecburdurlar (GVK madde 91) . Yıllık gelir vergisi vergilendirme dönemi; ilgili geçmiş takvim yılıdır. Takvim yılı 1 Ocakta başlayan 31 Aralıkta sona eren dönemdir. Sene içinde işe başlayan bir tacir içinse; işe başlama tarihinden 31 Aralık tarihine kadar olan süre dikkate alınır. Yıllık gelir vergisi beyannamesi diğer beyannamelerde olduğu gibi, Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından matbu şekilde basılmakta ve mükelleflere, vergi daireleri aracılığı ile iletilmektedir.
Bir takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesi: (GVK madde 92)
- İzleyen yılın Mart ayının yirmi beşinci günü akşamına kadar (VUK 17/04/2007 371 sıra numaralı tebliğ)
- Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticarî kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın (5035 Sayılı Kanunun 48/4-c maddesiyle değişen ibare.) Şubat ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar,
- Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terke takaddüm eden 15 gün içinde,
- Ölüm halinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir.
Tam mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine, dar mükellefiyette Türkiye'de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye'de oturduğu yerin, Türkiye'de vergi muhatabı yoksa iş yerinin, iş yeri birden fazla ise bu iş yerlerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir. (GVK madde 92)
E-Beyanname uygulamasından yararlanabilenler ise eloktronik ortamda, beyannamenin kanuni olarak teslim etme süresinin bittiği iş günü saat 24:00'a kadar gönderebilirler. Hadleri aşan gelir vergisi mükellefleri yıllık gelir vergisi beyannamesini elektronik ortamda e-beyanname düzenleyerek gödermek zorundadırlar.
