Zorunlu Karşılık
Zorunlu karşılık, zorunlu karşılık oranı ya da munzam karşılık; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası'nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran Merkez Bankası tarafından kararlaştırılır. Önceleri iflas riskine karşı koruma sağlanması amacıyla çıkarılan bu kural, günümüzde daha çok bir piyasa likiditesi kontrol aracı olarak kullanılmaktadır. Mevduatın vadesine göre yerli ve yabancı para cinsinden ayrı oranlar dahilinde toplanır.
Para arzına etkileri
Zorunlu karşılıklar para politikasını uygulama aracı olarak kullanılabilir. Eğer bankalar atıl rezervlere sahip değilse, zorunlu karşılık oranı artırıldığında bankalar verdikleri kredileri geri çağırırlar ve bu durum para arzının azalmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise zorunlu karşılıkların bir kısmı kullanılabilir rezerv şekline dönüşür, bu da bankaların kredi tabanını artırır. Bankaların kredi tabanın genişlemesi de para arzının artmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranının arttırılması daralmacı para politikasına, oranın azaltılması ise genişlemeci para politikasına işaret eder.
Türkiye'de zorunlu karşılık uygulaması
Türkiye’de zorunlu karsılıklara iliskin esaslar 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin II numaralıfıkrasına dayanılarak çıkartılan 2005/1 sayılı tebliğle belirlenmistir. Serbest bölgelerde faaliyette bulunanlar dahil olmak üzere Türkiye’de kurulmus veya sube açmak suretiyle faaliyet gösteren bankalar zorunlu karsılık sistemine tabidir. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de zorunlu karşılıklar bankanın yerli ya da yabancı olup olmadığına bakılmaksızın aynı oranda toplanır.
2001 yılında zorunlu karşılığın şekli kısmen değiştirilmiş ve bankalardan alınan zorunlu karşılıklara faiz ödenmeye başlanmıştır. Bankaları iflas riskine karşı koruyan ve Merkez Bankası'nın para politikasını uygulaması için önemli bir araç olan zorunlu karşılıklar, o dönemde bankalar için zorunlu bir borç verme oranına dönüşmüştür. TCMB bu uygulamadan sonraları vazgeçmiştir.
Zorunlu karşılık, zorunlu karşılık oranı ya da munzam karşılık; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası'nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran Merkez Bankası tarafından kararlaştırılır. Önceleri iflas riskine karşı koruma sağlanması amacıyla çıkarılan bu kural, günümüzde daha çok bir piyasa likiditesi kontrol aracı olarak kullanılmaktadır. Mevduatın vadesine göre yerli ve yabancı para cinsinden ayrı oranlar dahilinde toplanır.
Para arzına etkileri
Zorunlu karşılıklar para politikasını uygulama aracı olarak kullanılabilir. Eğer bankalar atıl rezervlere sahip değilse, zorunlu karşılık oranı artırıldığında bankalar verdikleri kredileri geri çağırırlar ve bu durum para arzının azalmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise zorunlu karşılıkların bir kısmı kullanılabilir rezerv şekline dönüşür, bu da bankaların kredi tabanını artırır. Bankaların kredi tabanın genişlemesi de para arzının artmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranının arttırılması daralmacı para politikasına, oranın azaltılması ise genişlemeci para politikasına işaret eder.
Türkiye'de zorunlu karşılık uygulaması
Türkiye’de zorunlu karsılıklara iliskin esaslar 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin II numaralıfıkrasına dayanılarak çıkartılan 2005/1 sayılı tebliğle belirlenmistir. Serbest bölgelerde faaliyette bulunanlar dahil olmak üzere Türkiye’de kurulmus veya sube açmak suretiyle faaliyet gösteren bankalar zorunlu karsılık sistemine tabidir. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de zorunlu karşılıklar bankanın yerli ya da yabancı olup olmadığına bakılmaksızın aynı oranda toplanır.
2001 yılında zorunlu karşılığın şekli kısmen değiştirilmiş ve bankalardan alınan zorunlu karşılıklara faiz ödenmeye başlanmıştır. Bankaları iflas riskine karşı koruyan ve Merkez Bankası'nın para politikasını uygulaması için önemli bir araç olan zorunlu karşılıklar, o dönemde bankalar için zorunlu bir borç verme oranına dönüşmüştür. TCMB bu uygulamadan sonraları vazgeçmiştir.
