29 Ekim

29 Ekim, Miladi takvime göre yılın 302. (artık yıllarda 303.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 63 gün vardır.

Olaylar

• 1787 - Mozart'ın Don Giovanni operası ilk kez olarak Prag Ulusal Tiyatro'da sahnelendi.
• 1859 - İspanya, Fas'a savaş ilan etti.
• 1863 - Cenevre'de toplanan 16 ülke, Uluslararası Kızılhaç'ın kurulmasına karar verdi.
• 1888 - Britanya İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İspanyol İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Hollanda, Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu arasında, İstanbul Antlaşması'nın (Convention of Constantinople) nihai metni imzalandı. Buna göre, ilgili devletlerin gemileri hem savaş hem de barış zamanında Süveyş Kanalından geçebilecekler.
• 1901 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı William McKinley'in suikastçısı Leon Czolgosz elektrikli sandalyede idam edildi.
• 1913 - Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti yıkıldı.
• 1914 - Amiral Souchon liderliğindeki Goeben (Yavuz), Breslau (Midilli) ve dokuz Osmanlı savaş gemisinden oluşan bir donanma Rus liman ve gemilerini bombalayarak Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na girmesine neden oldu.
• 1919 - Britanya birlikleri Antep'i Fransızlara teslim edilerek geri çekildi.
• 1923 - Türkiye'de cumhuriyetin ilanı: Mustafa Kemal Atatürk ilk Türkiye cumhurbaşkanı seçildi.
• 1924 - Milletler Cemiyeti Konseyinde, Türkiye-Irak sınırı, Musul'u Irak'ta bırakacak biçimde saptandı.
• 1927 - Irak'ta yapılan kazılarda, Ur kenti yakınlarında 5 bin yıl öncesine ait olduğu belirlenen bir molekül takımı bulundu.
• 1929 - New York Menkul Kıymetler Borsası çöktü; Amerika Birleşik Devletleri'nde ekonomik depresyonun başlangıcı.
• 1930 - Ankara'daki Cumhuriyet Bayramı törenlerine Yunanistan başbakanı Venizelos da katıldı.
• 1933 - Türkiye cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, Cumhuriyet'in ilanının 10. yılı münasebetiyle nutkunu okudu.
• 1954 - Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Vatan Partisi'ni kurdu.
• 1956 - İsrail Ordusu, Mısır sınırını geçerek Sina Yarımadasını işgal etti.
• 1960 - Cassius Clay (daha sonra Muhammet Ali) Louisville, Kentucky'de ilk profesyonel maçını kazandı.
• 1960 - Millî Birlik Komitesi'nin 147 öğretim üyesini görevden almasına tepkiler sürüyor. Ankara Üniversitesi rektörü Suut Kemal Yetkin istifa etti.
• 1961 - Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldı.
• 1961 - İlk Türk yapımı otomobil Devrim, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'e armağan edildi.
• 1967 - Montreal'deki Expo 67 Dünya Fuarı kapandı. Fuarı 50 milyonun üzerinde insan ziyaret etmişti.
• 1969 - İki bilgisayar arasındaki ilk bağlantı gerçekleştirildi. Bu bağlantı İnternet'in öncüsü olan ARPANET üzerinden yapıldı.
• 1992 - Türkiye ile Irak'ın kuzeyi arasında stratejik öneme sahip Sinhat Boğazı, TSK'nın eline geçti. Çatışmalarda 90 silahlı militan öldürüldü.
• 1992 - Kazakistan ve Türkmenistan, ilk Büyük Elçiliklerini Ankara'da açtılar.
• 1998 - THY'nin Adana-Ankara seferini yapan Boeing 737 tipi uçağı, 33 yolcu ve 6 kişilik mürettebatıyla kaçırıldı. Uçağı kaçıran Erdal Aksu, ölü ele geçirildi. Aksu'nun Diyarbakır'da 4 öğretmeni katletmekten aranan bir terörist olduğu belirlendi.
• 1998 - Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkiye, Hazar ve Orta Asya petrollerinin Batı pazarlarına Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı'yla ulaştırılmasına ilişkin Ankara Deklarasyonu'nu imzaladılar.
• 1998 - Amerikalı astronot John Glenn 36 yıl aradan sonra 77 yaşında, Discovery mekiğiyle yeniden uzaya gitti.
• 2006 - Nijerya'nın başkenti Abuja'da Boeing 737 tipi bir yolcu uçağı kalkıştan hemen sonra 104 yolcusuyla düştü: 6 kişi kurtuldu.
• 2013 - Marmaray açıldı ve ilk sefer Üsküdar'dan Yenikapı'ya düzenlendi.

Doğumlar

• 1017 - III. Heinrich, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1056)
• 1875 - Rebeca Matte Bello, Şilili heykeltıraş (ö. 1929)
• 1879 - Franz von Papen, Alman siyasetçi ve diplomat (ö. 1969)
• 1897 - Joseph Goebbels, Alman siyasetçi (ö. 1945)
• 1899 - Akim Tamiroff, Rus asıllı sinema oyuncusu (ö. 1972)
• 1918 - Gündüz Kılıç, Türk futbolcu ve teknik direktör (Galatasaraylı futbolcu) (ö. 1980)
• 1923 - Nazan İpşiroğlu, Türkiye'nin ilk sanat tarihi ve felsefe öğretmenlerinden biri (ö. 2015)
• 1925 - Robert Hardy, İngiliz oyuncu (ö. 2017)
• 1926 - Necmettin Erbakan, Türk siyasetçi, mühendis, akademisyen ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (ö. 2011)
• 1932 - Füruzan, Türk yazar
• 1933 - Muzaffer İzgü, Türk yazar ve öğretmen (ö. 2017)
• 1937 - Ayla Algan, Türk tiyatro sanatçısı, sinema oyuncusu ve şarkıcı
• 1938 - Ellen Johnson-Sirleaf, Liberya Cumhurbaşkanı
• 1938 - Sezen Cumhur Önal, Türk şarkı sözü yazarı, radyo-TV programcısı ve sunucusu
• 1942 - Bob Ross, Amerikalı ressam ve televizyoncu
• 1943 - Müjdat Gezen, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen
• 1944 - Mehmet Haberal, Türk tıp profesörü ve Başkent Üniversitesi Rektörü
• 1947 - Richard Dreyfuss, Amerikalı oyuncu
• 1948 - Kate Jackson, Amerikalı oyuncu
• 1950 - Abdullah Gül, Türk siyasetçi ve Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı
• 1957 - Dan Castellaneta, Amerikalı seslendirmeci, oyuncu ve komedyen
• 1970 - Edwin van der Sar, Hollandalı futbolcu
• 1971 - Aistė Smilgevičiūtė, Litvan şarkıcı
• 1971 - Winona Ryder, Amerikalı oyuncu
• 1973 - Ayla Çelik, Türk şarkıcı
• 1980 - Ben Foster, Amerikalı oyuncu
• 1983 - Malik Fathi, Alman futbolcu
• 1983 - Nurcan Taylan, Türk kadın halterci (Avrupa, Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu)
• 1989 - Leyla Lydia Tuğutlu, Türk oyuncu ve model
• 1990
  • Vanessa Crone, Kanadalı buz patenci
  • Amarna Miller
  • Eric Saade, İsveçli pop şarkıcısı

Ölümler

• 1618 - Sir Walter Raleigh, İngiliz kaşif (idam edildi) (d. 1554)
• 1783 - Jean le Rond d'Alembert, Fransız matematikçi (d. 1717)
• 1829 - Maria Anna Mozart, Avusturyalı piyanist (Wolfgang Amadeus Mozart'ın ablası) (d. 1751)
• 1911 - Joseph Pulitzer, Macaristan doğumlu Amerikalı gazeteci (d. 1847)
• 1932 - Joseph Babinski, Polonyalı nörolog (d. 1857)
• 1933 - Albert Calmette, Fransız bakteriyolog (d. 1863)
• 1934 - Lou Tellegen, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1883)
• 1949 - İbrahim Alaettin Gövsa, Türk siyasetçi (d. 1889)
• 1950 - V. Gustav, İsveç Kralı (d. 1858)
• 1957 - Louis B. Mayer, Amerikalı film yapımcısı (d. 1884)
• 1971 - Arne Tiselius, İsveçli kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1902)
• 1981 - Rıza Kuas, Türk sendikacı, siyasetçi ve DİSK'in kurucusu (d. 1926)
• 1997 - Anton Szandor LaVey, Amerikan okültist yazar (günümüz Satanizm'inin başbuğu ve Şeytan Kilisesini kuran) (d. 1930)
• 1998 - Paul Misraki, İstanbul doğumlu Fransız film müzikleri bestecisi (d. 1908)
• 2004 - Ordal Demokan, Türk bilim insanı (d. 1946)
• 2009 - Jürgen Rieger, Alman avukat ve neo-Nazi siyasetçi (d. 1946)
• 2017 - Metin Ersoy, Türk müzisyen ve şarkıcı (d. 1934)

Tatiller ve özel günler

• Türkiye'de Cumhuriyet Bayramı

Osmanlı İmparatorluğu'nda, ikinci Meşrutiyetin ilanından altı yıl sonra Birinci Dünya Savaşı başladı. 1914'te başlayan Birinci Dünya Savaşı'na dünyanın belli öbaşlı devletleri katıldı. Dört yıl süren savaş sonunda bizimle birlikte olan devletler yenildi. Savaş kurallarına göre biz de yenilmiş sayıldık. Ülkemiz İngilizler, Yunanlılar, Fransızlar, İtalyanlar tarafından paylaşıldı.

Ulusuna inanan, güvenen Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a geldi. Erzurum'da, Sıvas'ta kongreler düzenledi. Mustafa Kemal Paşa "Tek bir egemenlik var, o da Milli egemenliktir. Ülkeyi yine ulusun kendi gücü kurtaracaktır." diyordu. Yurdun dört bir tarafından gelen ulus temsilcileri -milletvekilleri- 23 Nisan 1920 günü Ankara'da Büyük Millet Meclisi'nde toplandı. Meclis, Mustafa Kemal Paşa'yı başkan seçti. Mustafa Kemal Paşa'nın önderliğinde Büyük Millet Meclisi Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı başlattı. Bir yandan efeler, dadaşlar, seymenler bulundukları yörede düşmana karşı koydular. Öte yandan düzenli ordular İnönü'de, Sakarya'da, Dumlupınar'da savaştılar. Yurdumuz düşmanlardan kurtarıldı.

Tahtını, rahatını düşünen padişah, yenilen düşmanla birlikte yurdumuzdan kaçtı. İmzalanan Lozan Barış Antlaşması ile yeni bir devlet doğdu. Bu doğan devletin yönetim biçimi henüz belirlenmemişti.

İkinci dönem Büyük Millet Meclisi 11 Ağustos 1923'te ilk toplantısını yaptı. 13 Ekim 1923'te Ankara Başkent oldu. Atatürk ; düşmanın ülkeden atılıp sınırlarımızın belirlenmesinden sonra, çoktan beri tasarladığı cumhuriyetin ilanı üzerinde hazırlıklar yapmaya başladı. 28 Ekim 1923 akşamı yakın arkadaşlarını Çankaya'da yemeğe çağırdı. Onlara , "Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz." Dedi.

29 Ekim 1923 günü Atatürk, milletvekilleri ile görüştükten sonra taslağı hazırlanan cumhuriyet önergesi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verildi. Meclis önergeyi kabul etti.

Böylece ülkemizde cumhuriyet yönetimi kuruldu. Atatürk kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Cumhuriyet'in ilanı yurtta sevinç ve coşku ile karşılandı.

Cumhuriyet; yurttaşların seçme ve seçilme hakkının olduğu bir yönetimdir. Ulus temsilcilerinin kabul ettiği yasalarla ülkenin yönetilmesidir. Cumhuriyet yönetiminde söz ulusundur. Cumhuriyet'i korumak, kollamak, yaşatmak her yurttaşın ödevidir.