Çevre ve Çevrecilik, Çevrecilik Tarihi
Tarihi
İnsan ile doğanın birbirinden büsbütün farklı varlık türleri olarak değil aynı "kutsal" kökene sahip varlık alanları olarak görüldüğü kadim dünyanın tersine batıda rönesans ve reform çağından başlayan sanayi toplumuyla devam eden ve sanayi sonrası toplumlarda da hakim olan ve günümüzde de dünyanın hemen heryerinde ortaya çıkabilen ideoloji ve kanaatler doğa ve insanın birbirinden kopuk varlıkları olduğu ve insanın Bacon'cu anlayışta olduğu gibi doğayı kendi menfaatleri doğrultusunda sömürmeye hakkı olduğu şeklinde gelişmiştir. Çevrecilik adı altında ortaya çıkan hareketler doğanın en fazla yıkım altında olduğu dönemlerde bu yıkımın bir ölçüde de olsa farkına varan kimseler tarafından başlatılmıştır. Bu anlamda "Çevrecilik" Amerika Birleşik Devletlerinde doğmuş ve çeşitli dönemler geçirmiştir. Bu dönemleri Kaynak Muhafazası, Moral ve Estetik Doğa Koruma ve Modern Çevrecilik şeklindeki üç başlık altında inceleyebiliriz.
Pragmatik Doğal Kaynak Muhafazası
Amerika Birleşik Devletlerinde George Perkins Marsh'ın 1864'de yayınladığı "Man and Nature" (İnsan ve Doğa) kitabının da etkisiyle 1873 yılında ABD'de kurulan ulusal orman alanlarıyla başlamıştır. Theodore Roosevelt ve Gifford Pinchot Faydacı Muhafaza (Utilitarian Conservation) kavramına dayalı 1905'de kurulan yeni Orman Hizmetleri için Marsh'ın esin kaynağı olmuştur. Bu anlayışta insanların faydası için doğal kaynakların kullanımı ve geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Moral ve Estetik Muhafaza
Pinchot ile doğa anlayışları uyuşmayan Sierra Club'ün başkanı John Muir Digerkam Muhafaza (Altruistic Conservation) kavramını kamuoyuna taşımıştır. Bu anlayışta doğa, bize olan faydası düşünülmeksizin bizatihi var olmayı hak etmektedir. Muir Yosemite ve King's Canyon ulusal parklarının kurulması için mücadele etmiştir. Öğrencisi Stephen Maher 1916'da yeni kurulan National Park Servicenin başkanı olmuştur.
Modern çevrecilik
Rachel Carson'un tarım alanlarında kullanılan ve insanlar ve doğal yaşam için tehdit oluşturan toksik maddelere kamuoyunun dikkatini çektiği "Silent Spring" kitabı modern çevreciliğin başlangıcı kabul edilmektedir. Carson'un kitabı ekoloji ve kimya gibi bilimlerden de yararlanarak küresel sorunlara yol açabilecek çevre kirliliğinin insanlığı ilgilendiren en önemli konular arasına alınması gerektiğini öne süren ilk eserlerden biridir. Carson'un başlattığı hareket "Çevrecilik" (Environmentalism) olarak adlandırılmıştır.
1960-70 arasında Çevreci gündemde nüfus artışı, nükleer silaplar, geri dönüşüm, hava/su kirliliği, doğal hayatın korunması gibi konular bulunmaktadır. 1970 yılında da ilk ulusal Dünya Günü ilan edilmiştir.
Çevrecilik sonrası (Post-environmentalism)
Michael Shellenberger ve Ted Nordhaus tarafından 2004 yılında kaleme alınan "The Death of Environmentalism" (Çevreciliğin Ölümü) adlı denemeye göre Amerikan çevreciliği Kuzey Amerika ve Avrupa'daki hava, su ve geniş yabanil yaşamın korunmasında önemli başarılar göstermesine karşın kültürel ve politik değişime yönelik hayati bir güç oluşturamadı. Yazarlara göre 21.yüzyılda insan türünün karşı karşıya kaldığı ekolojik krizler 1960'larda ve 70'lerdeki çevre hareketinin problemlerinden niteliksel olarak farklılık göstermektedir. Küresel ısınma ve yaşam alanlarının tahribi (habitat destruction) daha küresel ve daha komplekstir ve ekonomi, kültür ve siyasi hayatın daha derinden dönüşmesini gerektirmektedir. Shellenberger ve Nordhaus Amerikan çevreciliğinin günümüzde, yalnızca mevcut büyük ekolojik krizler için gereken zemini yitirmediğini aynı zamanda Birleşik Devletler başkanı tarafından desteklenen dini ve ekonomik fundamentalistlerin dayanışması karşısında 30-40 yıl öncesi çevreciliğin temel koruma anlayışını bile gittikçe savunamaz duruma düştüğünü iddia etmektedirler. Bu iddialara Sierra Club'dan Carl Pope'dan Michael Gelobter'e çeşitli çevre liderlerinden çok sayıda yanıt gelmiştir. Bir örneği için bkz. Grist.org
Çevrecilik eleştirisi
Bazı kimseler (Michael Crichton örneğin) çevreciliği cennet, ilahi inayetten uzaklaşma, kurtuluş ve hüküm günü gibi kavramları içeren bir Din ile aynı karakteristiklere sahip olarak görmektedir. Bazı çevreci gruplar duygusal taktikler ve bilimsel kadınlar kullanmak yerine toplumu yanlış yönlendirmekle suçlanmaktadır. Çevrecilik kimilerince küreselleşme ve şirketleşme karşıtılığını kimilerince de çevresel amaçlarda başarıya ulaşmayı engelleyen bir idealizimi savunmakla suçlanmaktadır.
Çevre Günleri
Çevre sorunlarına karşı dünyada giderek büyüyen ilgi uluslararası camianın ve kurumların çevre sorunlarına uluslarası, bölgesel ve yerel kamuoylarının dikkatini çekmek ve çözüm yollarının tartışılmasını sağlamak amacıyla bazı anma, kutlama günlerinin tesis edilmesini sağlamıştır; Bu günlerden bazıları;
Tarihi
İnsan ile doğanın birbirinden büsbütün farklı varlık türleri olarak değil aynı "kutsal" kökene sahip varlık alanları olarak görüldüğü kadim dünyanın tersine batıda rönesans ve reform çağından başlayan sanayi toplumuyla devam eden ve sanayi sonrası toplumlarda da hakim olan ve günümüzde de dünyanın hemen heryerinde ortaya çıkabilen ideoloji ve kanaatler doğa ve insanın birbirinden kopuk varlıkları olduğu ve insanın Bacon'cu anlayışta olduğu gibi doğayı kendi menfaatleri doğrultusunda sömürmeye hakkı olduğu şeklinde gelişmiştir. Çevrecilik adı altında ortaya çıkan hareketler doğanın en fazla yıkım altında olduğu dönemlerde bu yıkımın bir ölçüde de olsa farkına varan kimseler tarafından başlatılmıştır. Bu anlamda "Çevrecilik" Amerika Birleşik Devletlerinde doğmuş ve çeşitli dönemler geçirmiştir. Bu dönemleri Kaynak Muhafazası, Moral ve Estetik Doğa Koruma ve Modern Çevrecilik şeklindeki üç başlık altında inceleyebiliriz.
Pragmatik Doğal Kaynak Muhafazası
Amerika Birleşik Devletlerinde George Perkins Marsh'ın 1864'de yayınladığı "Man and Nature" (İnsan ve Doğa) kitabının da etkisiyle 1873 yılında ABD'de kurulan ulusal orman alanlarıyla başlamıştır. Theodore Roosevelt ve Gifford Pinchot Faydacı Muhafaza (Utilitarian Conservation) kavramına dayalı 1905'de kurulan yeni Orman Hizmetleri için Marsh'ın esin kaynağı olmuştur. Bu anlayışta insanların faydası için doğal kaynakların kullanımı ve geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Moral ve Estetik Muhafaza
Pinchot ile doğa anlayışları uyuşmayan Sierra Club'ün başkanı John Muir Digerkam Muhafaza (Altruistic Conservation) kavramını kamuoyuna taşımıştır. Bu anlayışta doğa, bize olan faydası düşünülmeksizin bizatihi var olmayı hak etmektedir. Muir Yosemite ve King's Canyon ulusal parklarının kurulması için mücadele etmiştir. Öğrencisi Stephen Maher 1916'da yeni kurulan National Park Servicenin başkanı olmuştur.
Modern çevrecilik
Rachel Carson'un tarım alanlarında kullanılan ve insanlar ve doğal yaşam için tehdit oluşturan toksik maddelere kamuoyunun dikkatini çektiği "Silent Spring" kitabı modern çevreciliğin başlangıcı kabul edilmektedir. Carson'un kitabı ekoloji ve kimya gibi bilimlerden de yararlanarak küresel sorunlara yol açabilecek çevre kirliliğinin insanlığı ilgilendiren en önemli konular arasına alınması gerektiğini öne süren ilk eserlerden biridir. Carson'un başlattığı hareket "Çevrecilik" (Environmentalism) olarak adlandırılmıştır.
1960-70 arasında Çevreci gündemde nüfus artışı, nükleer silaplar, geri dönüşüm, hava/su kirliliği, doğal hayatın korunması gibi konular bulunmaktadır. 1970 yılında da ilk ulusal Dünya Günü ilan edilmiştir.
Çevrecilik sonrası (Post-environmentalism)
Michael Shellenberger ve Ted Nordhaus tarafından 2004 yılında kaleme alınan "The Death of Environmentalism" (Çevreciliğin Ölümü) adlı denemeye göre Amerikan çevreciliği Kuzey Amerika ve Avrupa'daki hava, su ve geniş yabanil yaşamın korunmasında önemli başarılar göstermesine karşın kültürel ve politik değişime yönelik hayati bir güç oluşturamadı. Yazarlara göre 21.yüzyılda insan türünün karşı karşıya kaldığı ekolojik krizler 1960'larda ve 70'lerdeki çevre hareketinin problemlerinden niteliksel olarak farklılık göstermektedir. Küresel ısınma ve yaşam alanlarının tahribi (habitat destruction) daha küresel ve daha komplekstir ve ekonomi, kültür ve siyasi hayatın daha derinden dönüşmesini gerektirmektedir. Shellenberger ve Nordhaus Amerikan çevreciliğinin günümüzde, yalnızca mevcut büyük ekolojik krizler için gereken zemini yitirmediğini aynı zamanda Birleşik Devletler başkanı tarafından desteklenen dini ve ekonomik fundamentalistlerin dayanışması karşısında 30-40 yıl öncesi çevreciliğin temel koruma anlayışını bile gittikçe savunamaz duruma düştüğünü iddia etmektedirler. Bu iddialara Sierra Club'dan Carl Pope'dan Michael Gelobter'e çeşitli çevre liderlerinden çok sayıda yanıt gelmiştir. Bir örneği için bkz. Grist.org
Çevrecilik eleştirisi
Bazı kimseler (Michael Crichton örneğin) çevreciliği cennet, ilahi inayetten uzaklaşma, kurtuluş ve hüküm günü gibi kavramları içeren bir Din ile aynı karakteristiklere sahip olarak görmektedir. Bazı çevreci gruplar duygusal taktikler ve bilimsel kadınlar kullanmak yerine toplumu yanlış yönlendirmekle suçlanmaktadır. Çevrecilik kimilerince küreselleşme ve şirketleşme karşıtılığını kimilerince de çevresel amaçlarda başarıya ulaşmayı engelleyen bir idealizimi savunmakla suçlanmaktadır.
Çevre Günleri
Çevre sorunlarına karşı dünyada giderek büyüyen ilgi uluslararası camianın ve kurumların çevre sorunlarına uluslarası, bölgesel ve yerel kamuoylarının dikkatini çekmek ve çözüm yollarının tartışılmasını sağlamak amacıyla bazı anma, kutlama günlerinin tesis edilmesini sağlamıştır; Bu günlerden bazıları;
- 21 Mart Dünya Ormancılık Günü
- 22 Mart Dünya Su Günü
- 14 Mayıs Dünya Çiftçiler Günü
- 15 Mayıs Yeryüzü İklim Günü
- 5 Haziran Dünya Çevre Günü
- 17 Haziran Dünya Çölleşme ve Kuraklıkla Mücadele Günü
- 4 Ekim Dünya Habitat Günü
