İçrekçi öğretilerin genel adı. Batı içrekçiliğiyle aynı düzeyde bulunan İslam içrekçiliği adını taşır. Bu öğretilerde genellikle tanrısal bilgilerin ve kimilerinde herkese duyurulması sakıncalı görünen bilgilerin belli bir kültür çizgisine erişenlerce anlaşılabileceği gerekçesi gizliliği zorunlu kılmıştır.
Bu anlamda Aristoteles öğretisi de içrek sayılmaktadır; Aristoteles sabahları seçkin öğrencilerine ve akşamları da halka ders verirmiş, öğrettikleri de ayrı bilgilermiş. İçrekçilik, gerek öğretiye katılmayı ve gerek öğrenme işlemini birtakım biçimlere, törenlere, simgelere bağlar, öğretilecek gerçeklerin azar azar ve alıştırarak verilmesini gerektirir. Bu yüzden da çeşitli aşama dereceleri kurmak, bunların birinden öbürüne geçebilmek için çeşitli sınavlar tertiplemek zorundadır.
Hermesçiliğin, Yunan kaynakları aracılığıyla öğrenilen şu sözlerinde içrekçiliğin gerekçesi açıklanmaktadır: Her akıl, büyük gerçekleri kavrayamaz. Çoğunluk, ya aptal ya kötüdür. Aptalsalar gerçek karşısında akıllarını büsbütün yitirirler. Kötüyseler bu gerçeği kötüye kullanarak büsbütün kötülük ederler. Gerçeği gizlemekten başka çıkar bir yol yoktur: Bilmek, bulmak, susmak gerek.
Büyük Türk gizemcisi Şeyh Bedreddin {1337-1420) de bu konuda şunları söylemektedir: Her bilgi, kendi aşamasında (mertebe) haktır. Gerçek halka daha işin başında söylenirse ya yollarını saptırırlar ya da gerçeği söyleyeni suçlarlar. Halk ve hak, ortalama bir yolla ve ayrı ayrı gözetilerek birbirlerine alıştırılabilirler. Ama herhalde halk, hak ve hakikate alıştırılmalıdır.
Bu anlamda Aristoteles öğretisi de içrek sayılmaktadır; Aristoteles sabahları seçkin öğrencilerine ve akşamları da halka ders verirmiş, öğrettikleri de ayrı bilgilermiş. İçrekçilik, gerek öğretiye katılmayı ve gerek öğrenme işlemini birtakım biçimlere, törenlere, simgelere bağlar, öğretilecek gerçeklerin azar azar ve alıştırarak verilmesini gerektirir. Bu yüzden da çeşitli aşama dereceleri kurmak, bunların birinden öbürüne geçebilmek için çeşitli sınavlar tertiplemek zorundadır.
Hermesçiliğin, Yunan kaynakları aracılığıyla öğrenilen şu sözlerinde içrekçiliğin gerekçesi açıklanmaktadır: Her akıl, büyük gerçekleri kavrayamaz. Çoğunluk, ya aptal ya kötüdür. Aptalsalar gerçek karşısında akıllarını büsbütün yitirirler. Kötüyseler bu gerçeği kötüye kullanarak büsbütün kötülük ederler. Gerçeği gizlemekten başka çıkar bir yol yoktur: Bilmek, bulmak, susmak gerek.
Büyük Türk gizemcisi Şeyh Bedreddin {1337-1420) de bu konuda şunları söylemektedir: Her bilgi, kendi aşamasında (mertebe) haktır. Gerçek halka daha işin başında söylenirse ya yollarını saptırırlar ya da gerçeği söyleyeni suçlarlar. Halk ve hak, ortalama bir yolla ve ayrı ayrı gözetilerek birbirlerine alıştırılabilirler. Ama herhalde halk, hak ve hakikate alıştırılmalıdır.
