Köçek, Köçek takımı

Kadınsı hatları olan, güzel yüzlü ve vücutlu erkek çocuklarından seçilen köçekler, 7-8 yaşlarında dansa başlatılırdı. 13-14 yaşlarında eğitimleri sona erer, köçek takımlarından birine katılırlardı.

Kadın gibi giyinir, saçlarını kesmez, lüleler halinde omuzlarına bırakırlardı. Üzerlerine boyu dizkapağına değin uzanan, genellikle ipekten ve işlemeli bir entari, alta çok geniş ve topuklara değin uzanan gösterişli ve alacalı bir etek giyer, bellerine değerli kumaşlardan kuşak sararlardı. içlerinde ipekten yapılmış gömlek olur, giydikleri fesin üzerine kenarları sırmalı ipek çevre sararlardı. Ellerindeki ritim çalgısıyla (zil, çalpara, çegâne) çalınan parçanın ritmini vurarak oynarlardı. Başarılı köçekler, oyunları kadar çalpara vuruşlarıyla da tanınırlardı. Belirli yerlerde solo oynar, daha sonra topluca raksederlerdi. Çoğunluğu eşcinsel olan köçekler uğruna bütün varlığını ortaya koyan zenginler vardı. Yeniçeriler arasında da bu nedenle sık sık kanlı bıçaklı kavgalar çıkar, sonu ölüme değin varan olaylar olurdu. Bu nedenle, bir görüşe göre Mahmut II döneminde çıkan bir fermanla köçeklik yasak edilince, çoğunluğu Mısır'a Mehmet Ali Paşa'nın yanına kaçtı. Bir başka görüşe göre, 1857'de çıkan bir kanunla ya da 1856 tarihli bir fermanla yasaklandı. 1855 yılında istefenaki Bey'in ısrarıyla Reşit Paşa tarafından yasak konduğunu öne sürenler de vardır.

Köçeklerin özellikle sakızlı rum ve çingene olanları ünlüydü. Bunlardan bazıları güzellikleri ve oyun yetenekleriyle yalnız istanbul'da değil, imparatorluğun her yanında ün kazanmışlardı. Evliya Çelebi Seyahatname'de XVII. yy.'ın ünlü köçeklerini sayar ve bilgi verir. Enderunlu Fazıl Hüseyin de (XVIII. yy.) bunlar üzerine Çenginame ve Defteri aşk adlı manzum iki kitap yazmış ve döneminin ünlü köçeklerinden birçoğunun adını vermiştir. Bunlardan çoğunun sülün, taze fidan, yeni-dünya, tilki, şeker, büyük afet, altıntop vb. profesyonel takma adları vardı. En tanınmış oyunları kaytan oyunu, fes oyunu ve tura oyunuydu.

Köçek takımı. Köçeklerin çeşitli kolları vardı. Her kolun başında bir kolbaşı ve kolbaşı yardımcısı bulunur, kolu bunlar yönetirlerdi. Koldaki köçek sayısı genellikle on-on ikiden az olmazdı. Kolda köçeklere eşlik eden en az dört kişilik bir çalgıcı takımı ve hanendelerle çeşitli yardımcılar bulunurdu. Davetle ve ücret karşılığında saraylara, konaklara, eğlence yerlerine gider, çeşitli gösteriler düzenlerlerdi. Bunun yanı sıra, sarayın da bir köçek takımı vardı.