Maddeyi Niteleyen Özellikler (4. Sınıf)
Canlı ve cansız bütün nesneler maddedir. Çevremizde gördüğümüz toprak, su, hava, bitkiler, hayvanlar ve insanlar maddeye verilebilecek örneklerden bazılarıdır.
İnsanlar maddelerin varlığını duyu organlarıyla algılar. Maddelerin varlığını görerek, tadarak, koklayarak, dokunarak ve seslerini duyarak algılarız.
NİTELEMEK NE DEMEK?
Çevremizde maddeleri duyu organlarımızla tanırız. Duyu organlarıyla yapılan incelemeler sonucunda maddeler nitelenebilir.
Maddeyi nitelerken zıt anlamlı özellikler kullanılır. Saydam ya da opak olma, sert ya da yumuşak olma, esnek ya da berk olma maddeleri nitelemek için kullanılan zıt özelliklerden bazılarıdır.
SAYDAMLIK-OPAKLIK
Pencereden baktığımızda dışarıyı görebilir, duvardan baktığımızda göremeyiz. Bunun sebebi pencere camının saydam, duvarın ise opak olmasıdır.
Işığı geçiren maddeler saydam, ışığı geçirmeyen maddeler ise opak(saydam olmayan)tır. Işığı kısmen geçiren maddelere yarı saydam madde denir.
Cam bardak, otomobil camı ve pencere camı saydam maddelerdir.
Duvar, tahta kapı ve metal tencere opak maddelerdir.
Bulut, buzlu cam ve yağlı kâğıt yarı saydam maddelerdir.
PARLAKLIK-MATLIK
Işığı yansıtan maddeler parlak, yansıtmayan maddeler ise mat görünür.
Altın, gümüş, elmas, ayna ve çelik parlak maddelerdir.
Toprak, kömür, kum ve odun mat maddelerdir.
Dünyanın bilinen en sert maddesi elmastırSERTLİK-YUMUŞAKLIK
Maddeler farklı sertliğe sahiptir. Bazı maddeler kolayca çizilebilir ve şekil verilebilir. Çeşitli nesneler kullanılarak şekil verilebilen maddeler yumuşaktır. Kolayca şekil verilemeyen maddeler ise serttir.
Pamuk, oyun hamuru, sünger ve silgi yumuşak maddelerdir.
Demir, çelik, altın, elmas ve taş gibi maddeler serttir.
ESNEKLİK-BERKLİK
Bazı maddelere uygulanan kuvvet ortadan kalkınca, madde eski şekline döner. Bu tür maddelere esnek madde adı verilir.
Kuvvetten dolayı şeklinde değişiklik olmayan ya da şekil değişikliği kalıcı olan maddelere ise berk madde adı verilir.
Sünger, paket lastik ve tükenmez kalem yayı esnek maddedir.
Demir çivi, kalem ve teneke kutu ise berk maddelerdir.
SUYU ÇEKENLER VE ÇEKMEYENLER
Toprak, sünger, kumaş, pamuk ve kâğıt gibi maddeler suyu çeker.
Plastik, naylon ve metal maddeler suyu çekmez.
SUDA BATMA VE YÜZME
Maddeler cinslerine göre suda batar ya da yüzer. Maddenin suda batması ve yüzmesi maddenin kütlesine bağlı değildir.
Metaller, küçük taşlar ve kum suda batar. Ancak büyük kütleli ağaçlar suda yüzer. Suda batma ve yüzme maddenin cinsine bağlıdır.
SAYDAMLIK-KIRILGANLIK
Dış etkilere karşı dayanıklı maddeler sağlam, dayanıklı olmayan maddeler ise kırılgandır.
Sertlik yönüyle demir çivi ve porselen birbirine benzer ancak çekiçle vurulduğunda porselen kırılır, çivi ise kırılmaz.
Metalden yapılmış cisimler sağlamdır. Cam, porselen, çömlek ve plastik gibi maddeler kırılgandır.
MIKNATISLA ÇEKİLME ÖZELLİĞİ
Demir, çelik, nikel ve kobalt gibi maddelerden yapılmış cisimler mıknatıs tarafından çekilir. Diğer maddeleri mıknatıs çekmez.
Çelik toplu iğne ve demir çiviyi mıknatıs çeker.
Plastik tarak, kürdan, cam bardak ve taş mıknatıs tarafından çekilmez.
RENK VE KOKU
Birçok maddenin kendine özgü rengi ve kokusu vardır.
Tuz, altın, kömür ve sütün ne renk olduğunu söyleyebiliriz.
Kolonya, parfüm, çilek, domates ve muzun kokusu vardır. Bazı maddeleri kokusundan tanıyabiliriz. Tuz, su ve şeker gibi bazı maddelerin ise kokusu yoktur.
PÜRÜZLÜ VE PÜRÜZSÜZ
Cisimlerin yüzeyine parmağımızın ucuyla dokunduğumuzda pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu anlarız.
Ağaç kabuğu, halı ve duvar pürüzlüdür.
Çelik tencere, pencere camı ve bilgisayar ekranı pürüzsüzdür.
Canlı ve cansız bütün nesneler maddedir. Çevremizde gördüğümüz toprak, su, hava, bitkiler, hayvanlar ve insanlar maddeye verilebilecek örneklerden bazılarıdır.
İnsanlar maddelerin varlığını duyu organlarıyla algılar. Maddelerin varlığını görerek, tadarak, koklayarak, dokunarak ve seslerini duyarak algılarız.
NİTELEMEK NE DEMEK?
Çevremizde maddeleri duyu organlarımızla tanırız. Duyu organlarıyla yapılan incelemeler sonucunda maddeler nitelenebilir.
Maddeyi nitelerken zıt anlamlı özellikler kullanılır. Saydam ya da opak olma, sert ya da yumuşak olma, esnek ya da berk olma maddeleri nitelemek için kullanılan zıt özelliklerden bazılarıdır.
SAYDAMLIK-OPAKLIK
Pencereden baktığımızda dışarıyı görebilir, duvardan baktığımızda göremeyiz. Bunun sebebi pencere camının saydam, duvarın ise opak olmasıdır.
Işığı geçiren maddeler saydam, ışığı geçirmeyen maddeler ise opak(saydam olmayan)tır. Işığı kısmen geçiren maddelere yarı saydam madde denir.
Cam bardak, otomobil camı ve pencere camı saydam maddelerdir.
Duvar, tahta kapı ve metal tencere opak maddelerdir.
Bulut, buzlu cam ve yağlı kâğıt yarı saydam maddelerdir.
PARLAKLIK-MATLIK
Işığı yansıtan maddeler parlak, yansıtmayan maddeler ise mat görünür.
Altın, gümüş, elmas, ayna ve çelik parlak maddelerdir.
Toprak, kömür, kum ve odun mat maddelerdir.
Dünyanın bilinen en sert maddesi elmastırSERTLİK-YUMUŞAKLIK
Maddeler farklı sertliğe sahiptir. Bazı maddeler kolayca çizilebilir ve şekil verilebilir. Çeşitli nesneler kullanılarak şekil verilebilen maddeler yumuşaktır. Kolayca şekil verilemeyen maddeler ise serttir.
Pamuk, oyun hamuru, sünger ve silgi yumuşak maddelerdir.
Demir, çelik, altın, elmas ve taş gibi maddeler serttir.
ESNEKLİK-BERKLİK
Bazı maddelere uygulanan kuvvet ortadan kalkınca, madde eski şekline döner. Bu tür maddelere esnek madde adı verilir.
Kuvvetten dolayı şeklinde değişiklik olmayan ya da şekil değişikliği kalıcı olan maddelere ise berk madde adı verilir.
Sünger, paket lastik ve tükenmez kalem yayı esnek maddedir.
Demir çivi, kalem ve teneke kutu ise berk maddelerdir.
SUYU ÇEKENLER VE ÇEKMEYENLER
Toprak, sünger, kumaş, pamuk ve kâğıt gibi maddeler suyu çeker.
Plastik, naylon ve metal maddeler suyu çekmez.
SUDA BATMA VE YÜZME
Maddeler cinslerine göre suda batar ya da yüzer. Maddenin suda batması ve yüzmesi maddenin kütlesine bağlı değildir.
Metaller, küçük taşlar ve kum suda batar. Ancak büyük kütleli ağaçlar suda yüzer. Suda batma ve yüzme maddenin cinsine bağlıdır.
SAYDAMLIK-KIRILGANLIK
Dış etkilere karşı dayanıklı maddeler sağlam, dayanıklı olmayan maddeler ise kırılgandır.
Sertlik yönüyle demir çivi ve porselen birbirine benzer ancak çekiçle vurulduğunda porselen kırılır, çivi ise kırılmaz.
Metalden yapılmış cisimler sağlamdır. Cam, porselen, çömlek ve plastik gibi maddeler kırılgandır.
MIKNATISLA ÇEKİLME ÖZELLİĞİ
Demir, çelik, nikel ve kobalt gibi maddelerden yapılmış cisimler mıknatıs tarafından çekilir. Diğer maddeleri mıknatıs çekmez.
Çelik toplu iğne ve demir çiviyi mıknatıs çeker.
Plastik tarak, kürdan, cam bardak ve taş mıknatıs tarafından çekilmez.
RENK VE KOKU
Birçok maddenin kendine özgü rengi ve kokusu vardır.
Tuz, altın, kömür ve sütün ne renk olduğunu söyleyebiliriz.
Kolonya, parfüm, çilek, domates ve muzun kokusu vardır. Bazı maddeleri kokusundan tanıyabiliriz. Tuz, su ve şeker gibi bazı maddelerin ise kokusu yoktur.
PÜRÜZLÜ VE PÜRÜZSÜZ
Cisimlerin yüzeyine parmağımızın ucuyla dokunduğumuzda pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu anlarız.
Ağaç kabuğu, halı ve duvar pürüzlüdür.
Çelik tencere, pencere camı ve bilgisayar ekranı pürüzsüzdür.
