Meslek Seçme Kriterleri -Kendini Tanıma

Meslek seçimi çok faktörlü bir süreçtir. Bu sürecin insanın 30-40 yılını etkileyeceğini de düşündüğümüzde ne kadar önemli ve önemsenmesi gereken bir süreç olduğu ortadır.
Ancak gercek hayata baktığımızda bu sürecin çok da bilinçli geçirildiğini söylemek pek mümkün değildir. Bunun pek çok nedenleri olmasına rağmen , ben çözümleri ve atılması gereken adımlar konusunda derinleştirmek istiyorum yazımı.

Böyle uzun bir yolculuğa çıkarken öncelikle kişinin kendisinden başlaması ve kendine dönmesi çok doğru olacaktır.

Kişinin kendini tanıması, zihinsel özelliklerini bilmesi, kendi yapabilirliklerini anlaması ,yetenek ve becerilerini fark etmesi, değerlerini belirlemesi, atılacak ilk ve en doğru adım olacaktır.

Zihinsel özelliklerini bilmesinden kast ettiğimiz, beynimizin temel çalışma fark yatkınlıklarını fark etmemizdir. Her türlü karar sürecimiz beyin fonksiyonları ile yapıldığına göre beynimizin yatkınlıkları hakkında fikir sahibi olmamız önemlidir.Beyin ile ilgili bilgilerimizin çok sınırlı olduğunu bilmemize rağmen bu konuda bazı açılımlara da sahibiz. Örneğin beyin fonksiyonlarımızın beynimizin iki yarımküresinin temel özelliklere sahip olduğunu biliyoruz.
Sağ yarımküre ve sol yarım küre fonksiyonlarını şöyle ayrımlandırabiliriz;

Sağ yarım küre (vücudumuzun sol tarafına kumanda eder) Uzaysal / müziksel / Bütünü gören / sanatsal / sembolik eş zamanlı / simultane / duygusal / sezgisel / yaratıcı sakin / ruhsal / yeni düşüncelere açık / yapay / yüzleri tanıma / eş zamanlı anlayış / soyut modellerin algılanması / karışık figürlerin tanınması fonksiyonlarına sahiptir.

Sol yarım küre (vücudumuzun sağ tarafına kumanda eder) Konuşma / sözel / mantıksal / matematikse / doğrusal / ayrıntılı / düzenli / kontrollü / entelektüel / baskın / maddeci / dünyevi / aktif / analitik / okuma, yazma, isimlendirme / düzenli sıralama /önem sırasının algılanması / karışık hareket dizisi fonksiyonlarına sahiptir.

(The Whole Brain Business Book ,syf 12,Ned Hermann, Mcgraw Hill,1996)

Sağ ya da sol beyini kullanmaya yatkınlık bir ayrım olarak algılanmamalıdır. Bu sadece bir yatkınlığın fark edilmesi durumudur ve beyin yarım kürelerinden biri baskın olabileceği gibi bazı insanlarda da eşit çalışabilmektedir. Ancak bu farklı ya da eşit çalışıyor olması kişisel yapabilirlikleri belirlediğinden bunun fark edilmesi önem taşımaktadır. Bu durumun doğrusu ya da yanlışı yoktur, var olan gerçekliğin fark edilmesi işimizi kolaylaştıracaktır sadece.

Bu fonksiyonlara ilişkin testler (Kişisel Kariyer Planlama-Mehmet Öner ) kitabında bulunabilir.

Zihinsel özelliklerimiz ile ilgili saptamalar yaptıktan sonra kişiliğimize ilişkin özellikler hakkında bilgi ve farkındalık edinmemiz gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda yer alan özelliklerden kendinizde gördüklerinizi işaretlemeniz kişiliğinize ilişkin önemli ip uçları oluşturacaktır.

*Dürüstüm.. *Yaratıcıyım. *Sorumluyum.
*Övülen biriyim. *Gerçekçiyim. *Yapıcıyım.
*Saygılıyım. *Cömertim. *Sakinim.
*Heyecanlıyım. *Adilim. *Kararlıyım.
*Olumluyum. *Samimiyim. *Hoşgörülüyüm. *Anlayışlıyım. *Planlıyım. *İstekliyim.
*Politiğim
*İstikrarlıyım
*Risk alırım
*Mükemmeliyetçiyim
*Çabuk öğrenirim
*Esneğim
*İlgiliyim. *Bağlıyım..
*Ahlaklıyım.
*Çalışkanım. *Duyarlıyım.
*Sabit fikirliyim.
*Önyargılıyım
*Eleştiriye dayanıklıyım
*Yenilikçiyim
*Güvenilirim
*Hakkımı *ararım/savunurum
*Meraklıyım
*Derli-topluyum
*Enerjiğim
*Otoriteye uyumluyum
*Zorlukları severim
*Tutucuyum
*Ayrıntıcıyım
*Tutarlıyım
*Motivasyona sahibim. *Bilgiliyim.
*Sevilenim.
*Popülerim. *Hasassım.
*Zekiyim.
*Dinlemesini bilirim *Espriliyim.
*Merhametliyim
*Dakikim
*İnsan odaklıyım
*Temkinliyim
*Maceracıyım
*Becerikliyim
*Sakinim(baskı altında)
*Kontrollüyüm
*Yeni fikirlere açığım
Sonuç odaklıyım
*Alçakgönüllüyüm. *Neşeliyim. *Sempatiğim.
Hazır cevabım

Bu özelliklerden pek çoğunu işaretlemiş olabilirsiniz. İşaretledikleriniz sahip olduklarınız, işaretlemedikleriniz sahip olmadıklarınız olduğuna göre bunlar üzerinde biraz çalışarak kendiniz hakkındaki farkındalıklarınızı arttırabilirsiniz.

Bu farkındalıklarınız hem güçlü yönleriniz hem de zayıf yönleriniz hakkında size güçlü ip uçları verecektir.
Bu konu üzerinde biraz çalıştıktan sonra bir adım daha atacağız.

Neslihan Serbest
Kariyer Geliştirme Danışmanı ve Yaşam Koçu

Hepimizin bildiği gibi insan karmaşık ve çok faktörlü bir bütünlük. Bu bütünlüğün parçaları hakkında edineceğimiz doğru bilgiler, atacağımız adımlar konusunda önemli biçimde bilinç genişlemesi sağlayacaktır. Bu nedenle kendini tanıma sürecine yetenek ve becerilerimizle devam etmek istiyorum.

Yetenek; Bir kimsenin bir şeyi anlama veya yapabilme niteliği, kabiliyet,
Bir duruma uyma konusunda organizmada bulunan ve doğuştan gelen güç, kapasite.
Kişinin kalıtıma dayanan ve öğrenmesini çerçeveleyen sınır olarak tanımlanıyor.

Seçeceğimiz meslekler de çeşitli özelliklerde yapabilirlikler gerektirdiğine göre bu konunun ciddi bir biçimde ele alınması gerekmektedir. Yetenek bir boyutuyla doğuştan getirilen özelliklerle ilgili olduğundan bunlar, genel öğrenme yeteneği, sözel yetenek ,sayısal yetenek, uzamsal yetenek, form algılaması, düzenleme/katiplik yeteneği, el-göz koordinasyonu, parmak kullanımı olarak sıralanabilir.
Yeteneklerimize bağlı olarak becerilerimiz ile ilgili de istatistikleri analiz edebilmek, sayılarla uğraşabilmek, ilişkileri düzenlemek, arabulucu olabilmek, politik davranabilmek, insanları motive edebilmek, ekipman tamiri yapmak, yazmak, kendini geliştirmek, organize etmek, insiyatif kullanmak, eğitim vermek, problem çözmek gibi.

Ayrıca transfer edilebilir becerilerimiz de bulunmaktadır ki, bunlar temel becerilerimizin üzerine edindiğimiz becerilerdir ve pek çok farklı alanda kullanabiliriz .Örneğin;

1-Yabancı dil bilgisi
2- Teknolojik aletleri kullanabilme
3- Takım çalışması
4- Grafikleri yazıp okuyabilme
5- İletişim becerileri
6- Matematik becerileri
7- Sorumluluk alma
8- Liderlik becerisi
9- Problem çözme
10- Kendini iyi ifade edebilme
11- Özgüven
12- Farklı kültürlerden insanlarla çalışabilme
13- Öğrenmeyi öğrenme transfer edilebilir becerilerden bazılarıdır.
Meslekleri sürdürürken gerekli olan bu temel ve transfer edilebilir becerilerinizi/ fark ederek bunlara ne ölçüde sahip olduğunuzu ya da olmadığını sorgulayarak ve yöneldiğiniz/yöneleceğiniz meslek için gereklilik düzeylerini de karşılaştırarak önemli bir çalışma yapabilirsiniz.

Bu noktadaki farkındalıklarımızı arttırdıktan sonra, değerlerimiz üzerinde durmamız yararlı olacaktır.
Değer; Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet, olarak tanımlanıyor. Değerlerimiz, insan ilişkilerimiz, aile ilişkilerimiz ,iş ilişkilerimiz için belirleyici özellikler taşır. Meslek seçimi ile ilgili olduğumuzdan, iş değerlerimiz öne plana almalıyız. İşle ilgili değerlerimizi dikkate aldığımızda İş yaşamınızda sizin için önemli olan nedir? sorusuna yanıt bulmuş olabiliriz.
Örneğin;
Para kazanmak, iş arkadaşlarımla huzurlu çalışmak, liderlik şansının verilmesi, işimin kalıcı olması, fiziksel olarak güvenli bir iş, bana güven duyulması, kendi işimi yapabilme özgürlüğü, yetkin kişilerle çalışmak, farklı görevler yapmak, tüm becerilerimi kullanmak, yaratıcılığımı kullanmak, ilerleme şansımın bulunması, esnek alışma saatlerine sahip olmak, yapılan işte ön plana çıkmak/tanınmak, prestij sağlaması özel yaşamımla işimi ayırmak, uzmanlığı ön planda olması, tempolu bir ortamda bulunmak, risk almayı gerektiren bir iş, yüksek gelir elde etmek, çevre ve toplum için fayda yaratmak, değişik ortamlarda bulunmak (seyehat), düzenli bir hayat sahip olmak, para kazanmak için her yol mubah mantığının geçerliliği vb.

Bunlar meslek seçiminde ya da meslek yaşamı içinde bireyin iç dinamiklerini etkileyen ve harekete geçiren değerlerdir.
Örneğin gelişmek isteyen ,yeni şeyler öğrenmek isteyen biri için buna olanak tanımayan bir ortamda çalışması, bireyin iş değerleri ile uyumsuzluk yaratacağından ,bireyi mutsuz ve bir süre sonra verimsiz yapacaktır.

Örneğin; öncelikli değeri para kazanmak olan biri, bunu ona sağlamayacak bir işte çalışmayacak, başlamış bile olsa sürdürmeyecektir. Ama öncelikli değeri para kazanmak olmayan biri ,kendisi için başka değerleri karşılayan bir işte (örneğin ;iyi arkadaşlık ilişkileri, iş yeri huzuru vb) uzun süreli çalışabilir.

Görüldüğü gibi değerlerimiz meslek seçimi ve iş yaşamı için önem taşımakta ve belirleyici olmaktadır. Sürekli değişebilme özelliğine sahip olan insan için değerlerinde zaman içinde değişebilme durumu söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle zaman zaman değerlerimizi kontrol etmemiz, kariyer planlarımızı şekillendirmek açısından çok önemli olacaktır.
Yaşamımızın bir döneminde en önemli iş değerimiz statü-prestij iken bir döneminde bunun önemi ortadan kalabilir.

Yetenek, beceri ve değerlerimiz ile ilgili yapacağımız bu derinlemesine çalışma pek çok sorumuza yanıt getirebilecektir.

Neslihan Serbest
Kariyer Geliştirme Danışmanı ve Yaşam Koçu