Mobil İşletim Sistemleri

Moblin

Moblin, Moblin Projesi kapsamında ilk olarak Intel'in çalışmaları sonucunda ortaya çıktı. Intel, Moblin.Org sitesini Nisan 2007 tarihinde açmıştı. Site, 2008 Nisan ayında Intel'in Atom Modeli işlemcisini duyurmasıyla birlikte güncellendi. Bu tarihten sonra Moblin 2 İşletim Sistemi Intel Atom Model işlemci kullanan NetBooklar için özel olarak geliştirilmeye devam etti.

Projenin yönetimi 2009 yılında yine bir Nisan ayında Linux Vakfı'na devredildi. Intel yetkilileri projenin daha da gelişmesi için açık kaynak topluluğunun desteğini almak istediklerini belirtti.

Open webOS

HP webOS, Linux çekirdeği üzerinde çalışan özel bir mobil işletim sistemidir. İlk olarak Palm tarafından geliştirildi ve 2010 yılında Hewlett Packard (HP) tarafından satın alındı.

1992'den 2002'ye kadar kişisel dijital asistan üreticisi Palm Computing (daha sonra Palm Inc. olarak değiştirildi) Palm OS yazılım platformunun haklarına sahip oldu ve onu geliştirdi. 2002 yılında Palm PalmSource adı ile kendi yazılım bölümü içinde tamamına sahip olduğu iştirakini oluşturdu. PalmSource daha sonra bağımsız bir şirket haline gelerek Japon geliştirici ACCES Ltd. tarafından satın alındı. Palm, hem Palm OS hem de Windows Mobile sistemlerini, bunların yerine geçen yeni bir platform olarak WebOS geliştirilene kadar lisanslamaya devam etmiştir.

25 Şubat 2013 tarihinde HP, webOS'un LG tarafından satın alındığını duyurmuştur.

Openmoko Linux

Openmoko Linux, Openmoko projesi tarafından geliştirilen akıllı telefonlar için bir işletim dizgesidir. Özgür yazılımın çeşitli parçalarını kapsayan, Angström dağıtımına dayanmaktadır.

Palm OS

PalmOS, PalmSource şirketi tarafından cep bilgisayarları (PDA'lar) için tasarlanan bir işletim sistemidir. PalmSource firması Palm isim hakkını Mayıs 2005'te PalmOne (şimdiki Palm) şirketine satmıştır. PalmSource hazırlamakta olduğu Linux tabanlı yeni işletim sisteminin isminin ne olacağı konusunda henüz bir açıklama yapmamıştır.

PalmOS orijinal olarak US Robotics şirketinin çıkardığı Pilot isimli PDA için Jeff Hawkins tarafından tasarlanmıştır. İşletim sisteminin ilk sürümü Pilot 1000 ve Pilot 5000 cihazlarında kullanılırken ikinci sürümü PalmPilot Personal ve PalmPilot Professional isimli PDA'larda kullanılmıştır.

Palm III serisinin çıkışı ile PalmOS'un üçüncü sürümü duyurulmuştur. İşletim sistemi bundan sonra 3.1, 3.3, 3.5 gibi güncellemelerle pek çok yeni özellik kazanmıştır. PalmOS 4.0 ise m500 serisinin çıkışı ile duyurulmuştur.

Tungsten T serisi ile duyurulan PalmOS 5.0 ise ARM mimarisindeki işlemcilere destek vermekteydi. Eski yazılımlar PACE (Palm Application Compatibility Environment) denilen bir emülasyon ortamında çalıştırılmaktaydılar.

PalmOS için birçok yazılım geliştirme aracı üretilmiştir. Metrowerks CodeWarrior, Handheld Basic, NS Basic, AppForge, Pocket Studio, OrbForms Designer, CASL, Pocket C ve PDA Toolbox gibi yazılımlar ile PalmOS yazılımları geliştirilebilir. Palm aynı zamanda J2ME ve MIDP profillerini de desteklemektedir.

Symbian (işletim sistemi)

Geliştiricisi: Nokia (İlk zamanlarda Motorola, Nokia, Panasonic, Psion, Samsung, Siemens, Sony Ericsson)
En son sürümü: Symbian^3 (Nokia Belle)
Bulunduğu markalar: Nokia, Samsung, Motorola, Nokia, Panasonic, Psion, Samsung, Siemens, Sony...
Uygulama ortamı: Nokia Mağaza
Uygulama uzantısı: .sis, .sisx, .jar, .jad
Ekran çözünürlükleri: 128x160, 176x220, 240x320, 320x240, 360x640

Symbian, Symbian Vakfı tarafından cep telefonları ve bilgisayarları (PDA) gibi çeşitli taşınabilir iletişim aygıtları için geliştirilmiş ve 2000'li yıllarda yaygın olarak kullanılmış bir işletim sistemiydi.

Son destekçisi Nokia, 2011 yılında aygıtlarında işletim sistemi olarak Symbian'a verdiği desteği keseceğini ve artık Windows Phone 8 kullanacağını açıklamıştır. Duyuruya göre Symbian'a verilen destek 2016 senesine kadar sürecek, bu tarihten sonra güncelleme desteği olmayacak veya yeni bir Symbian cihaz üretilmeyecekti. Bu duyuru üzerine Nokia, Nokia Mağaza ve Symbian platformu geliştiricilerinin büyük bir kısmını kaybetmiştir.

Symbian İşletim Sistemi Sürümleri
İşletim sistemi Symbian ismini almadan önceki dönemlerde EPOC OS ismi ile daha çok PDA'larda kullanılmaktaydı. Bugün ise Symbian OS adını almıştır ve çoğunlukla akıllı telefonlarda kullanılmaktadır.

Symbian OS sürümleri şunlardır: EPOC16, EPOC OS R1, EPOC OS R2, EPOC OS R3, EPOC OS R4, EPOC OS R5, ER5U, Symbian OS 6.0, Symbian OS 6.1, Symbian OS 7.0 ve 7.0s, Symbian OS 8.0, SymbianOS 8.1, Symbian OS 9.0, Symbian OS 9.1 Symbian OS 9.2, Symbian OS 9.4 (S60v5), Symbian^3, Symbian Anna ve Symbian Belle.

Tizen

Yapımcısı: Samsung&İntel

Tizen; akıllı telefonlar, tabletler, araç içi bilgi sistemleri ve akıllı TV'ler için geliştirilen, açık kaynak kodlu, Linux tabanlı bir işletim sistemidir.

Tizen projesi Linux Vakfı ile Vakıf bünyesinde yer alan, içlerinde Samsung ve Intel gibi şirketlerin yer aldığı "Teknik Yönlendirme Grubu" tarafından yönetilmektedir. Tizen Projesi ve marka hakları Linux Vakfı'na aittir.

Tizen, HTML5'e dayalı uygulama geliştiriciler için güçlü ve esnek bir ortam sağlamaktadır.

Tizen'in oluşturulma süreci, Nokia'nın Microsoft ile anlaşıp MeeGo'yu geliştirmeyeceğini bildirmesi ve Intel'in Samsung ile anlaşıp, MeeGo'yu devam ettirme kararı almasıyla başladı.

Ancak içerik yönünden MeeGo ile pek bir bağı olmayan Tizen, tamamen HTML5 API'lerı üzerine kurulmuştur. Native desteği ise (C/C++) 2.0 Magnolia sürümü ile gelmiştir.

Açık kaynak kodlu ve HTML5 teknolojilerinin yaygınlaşmasına öncülük edecek olan Tizen OS uygulamalarında JQuery, CSS gibi araçlar da kullanılabiliyor. Geliştiriciler için Tizen SDK Ubuntu, Windows ve Mac OS X sürümleri yayımlanmaktadır.

Ubuntu Touch

Ubuntu Touch, Ubuntu işletim sisteminin de geliştiricisi olan Canonical Ltd. ve Ubuntu Topluluğu tarafından yeni nesil akıllı telefonlar ve tabletler için geliştirilen bir mobil işletim sistemi projesidir.

2 Ocak 2013 tarihinde, Ubuntu web sayfası aracılığıyla duyurulan Ubuntu Phone, piyasaya çıkış tarihini "Çok yakın, neredeyse dokunacak kadar" sözleriyle ilan etti.

8-11 Ocak 2013 tarihleri arasında Las Vegas'ta düzenlenen CES'te basın duyurusu gerçekleştirilen Ubuntu Phone'un 2013'ün Ekim ayında piyasaya sürülmesi beklendiği bildirildi.

31 Ekim 2013'te Mark Shuttleworth Ubuntu'nun 14.04 sürümü ile beraber akıllı telefonlar, tabletler, TV'ler ve akıllı ekranların destekleneceğini bildirdi.

Windows CE

Windows CE (İngilizce Compact Edition, yani Küçük Sürüm olduğu söylenir, ancak Microsoft bunu doğrulamamıştır), Microsoft tarafından taşınabilir cihazlar için yazılmış bir işletim sistemidir. Windows CE, sanılanın aksine küçültülmüş bir Windows değil özel olarak yazılmış, ayrı bir işletim sistemidir. Windows'un küçültülmüş sürümlerine bir örnek olarak Windows XP Embedded sayılabilir.

Windows'un küçültülmüş bir sürümü olmadığı için "normal" Windows programları Windows CE altında kullanılamazlar. Bunun diğer bir sebebi de, Windows CE işletim sisteminin çok farklı işlemci mimarilerinde çalışabilir olmasıdır. Öte yandan, daha sonra da açıklanacağı üzere Windows CE için program yazması Windows için program yazmaya fazlasıyla benzediğinden, bazı yazılımların Windows CE sürümü de vardır.

Windows CE, birçok alanda kullanılabilir:

• Barkod okuyuculu el terminalleri
• Ucuz taşınabilir PC'ler
• Çok küçük PC'ler
• Pocket PC'ler
• Cep telefonları
• TV setleri
• GPS(Global Konum Belirleme Sistemi) Cihazları

Benzer elektrio aracı ya da eMbedded Visual C++, Windows CE'ye de uygun kod üretebilir ve derleyebilir. Bunun için Microsoft'tan gerekli yazılım geliştirme kiti indirilebilir. eMbedded Visual C++ ve yazılım geliştirme kitleri (SDK) ücretsizdir. Windows CE Emulator'ü ile, geliştirilen yazılım alete aktarılmadan önce test edilebilir.

Windows Mobile

En son sürümü: 6.5
Bulunduğu markalar: HTC, Samsung, Toshiba, HP...
Uygulama ortamı: Market Place
Uygulama uzantısı: .cab

Windows Mobile, Microsoft şirketi tarafından PDA ve akıllı telefonlar gibi mobil cihazlar için tasarlanmış olan bir işletim sistemidir. Windows CE çekirdeği üzerine temellendirilmiştir.

Windows Mobile işletim sisteminin Windows Mobile 2002, Windows Mobile 2003, Windows Mobile 2003 Second Edition (İkinci Sürüm), Windows Mobile 5.0, Windows Mobile 6, Windows Mobile 6.5 isimli sürümleri bulunmaktadır.

Windows Mobile 2003 Second Edition ile VGA (640×480) ve kare (240×240 ve 480×480), ekran desteği eklenmiştir. Windows Mobile 5.0 sürümü ile kalıcı hafıza desteği eklenmiştir. Windows Mobile 6 ise bir önceki sürüm temel alınarak hazırlanmıştır. Windows Mobile 6.5 ile arayüzde büyük değişiklikler olmuş, tamamen parmakla(stylus olmadan) kullanım için değişiklikler yapılmıştır, bu nedenden dolayı piyasadaki çoğu Windows Mobile 6.5 cihazın stylus kalemi yoktur veya ayrı satılmaktadır(örn.: HTC HD Mini için stylus ayrı satılmaktadır), yeniliklerden bir diğeri ise uygulama geliştiricilere kolaylık sağlayan Widget'lar olmuştur, Widget'lar ilk olarak Windows Vista ile gelen Gadget'lara benzer şekilde HTML tabanlı olarak geliştirilip gerekli dosyalarla birlikte ZIP ile şıkıştırılıp dosya uzantısının "zip"ten "wgt" veya "widget"e çevrilmesiyle oluşturulur, normal bir kullanıcının uygulamanın widget olup olmadığını anlaması zordur, kurulumu "cab" uzantılı dosyalarla değil, "wgt" veya "widget" uzantılı dosyalarla yapılır.

Windows Mobile 6.1 ile oldukça kararlı bir hale gelmiştir. 6.5 sürümüyle daha da ilerlemiş ve Windows Mobile 6.5'ten sonra Windows Mobile yerine Windows Phone markasını kullanmaya Windows Phone 7 ile başlamış ve arayüzünü ve uygulama mimarisini tamamen değiştirmiştir, Windows Phone'un bu metin yazılırken son sürümü Windows Phone 7.5 Mango'dur, Windows Phone 7 ve üzeri Microsoft'un Zune adlı media player cihazını tüm özelliklerini taşımakta ve ActiveSync veya Windows Mobile Device Center yerine Zune PC yazılımıyla senkronize olmaktadır ve MacOS ile senkronizasyon desteği sunmaktadır, Windows Phone 7 ve sonrası Xbox LIVE üzerinden oyun oynamayı desteklemekte ve Xbox 360 üzerinden satın aldığınız filmleri Windows Phone üzerinden izlemenizi desteklemektedir, Windows Mobile'da olduğu gibi Microsoft Office Mobile ile gelmektedir(Windows Mobile'a göre ek özellikler sağlamaktadır), Facebook, Windows Live Messenger, SkyDrive gibi hizmetleri ve daha birçok çevrimiçi hizmeti desteklemektedir, Windows Phone 7 ve sonrası bu yazı yazılırken Türkiye'de yasal olarak satılmamakta, ve Xbox LIVE servisi Türkiye'de henüz desteklenmemektedir. Ama artık Vodafone LG- E900 Optimus 7'yi Türkiye'ye getirmiştir. Türkiye'de ki şimdilik tek windows phone 7 bulunduran akıllı telefondur.

Windows Phone

Geliştiricisi: Microsoft
En son sürümü: 8.1
Bulunduğu markalar: Nokia, Samsung, HTC, LG, Huawei...
Uygulama ortamı: Windows Phone Store
Uygulama uzantısı: .xap
Ekran çözünürlükleri: 800x480, 1280X768

Windows Phone veya Windows Telefon, Microsoft tarafından geliştirilmiş ve Windows Mobile serilerinin devamı olan bir mobil işletim sistemidir. 2010 Şubat ayında Mobil Dünya Kongresi'nde ilk kez duyurulan sistem; Windows Mobile'daki kurumsal kullanıcı kitlesine nazaran Windows Phone'da hedef kitlesi Microsoft tarafından sadece son kullanıcılar olarak belirlemiştir.

2010 Nisan ayında geliştirici araçları Microsoft tarafından indirilebilir olarak uygulama geliştiricilerine sunulmuştur.

21 Ekim 2010'da Avrupa, Singapur, Avustralya ve Yeni Zelanda'da; 8 Kasım 2010'da Birleşik Devletler ve Kanada'da; 24 Kasım 2010'da Meksika'da; 3 Aralık 2010'da PAL bölgelerinde ve 2011'in ilk tarihlerinde Asya'da kullanıma sunuldu.

Windows Phone cihaz üreticileri, Microsoft'un belirlediği donanım listesine uymak zorundadır. Tango güncellemesi ile donanım desteği genişletilmiş ve düşük donanımlı cihazlar için de destek sağlanmıştır.