Osmanlıcada ''V''ile başlayan kelimelerin anlamları

VA
Vah, yazık meâlinde olup hayf, hasret, esef gibi kelimelerle birlikte söylenir. (Buna Arabçada edât-ı nüdbe denir.)Türkçede bunun yerine; vâh, vây, eyvâh edatları kullanılır. Bunlar bâzan şiddet ve te'yid için tekrar edilir.
VA
f. "Arkada, geri" mânâlarına gelerek birleşik kelimeler yapar.
VA'
Çakal.
VA ESEFA
Vah, esefler olsun! Eyvah, çok yazık!
VA HASRETA
Vah vah! Ne yazık ki! (Teessür bildirir.)
VAAD
(Bak: Va'd)
VAAZ
(Bak: Va'z)
VA'B
Ulaştırmak, vardırmak. * Toplamak, cem'etmek.
VABESTE
f. Bağlı, mütevakkıf, olması bir şeye bağlı olan.(Bir fikre davet, cumhur-u ulemanın kabulüne vabestedir. M.)
VABİL
Yağmur. İri katreli yağmur.
VÂCİB
(Vücub. dan) (C.: Vâcibât) Lüzumlu, mecburi olan. * Fık: Yerine getirilmesi her müslüman için gerekli ve borç olup, yapılmadığı takdirde büyük günah olan Allah'ın emirleri. Yapılması zannî delil ile belli olan. Terki câiz olmayan. Yapılması şer'an kat'i derecede bir delil ile sâbit olmamakla beraber, her halde pek kuvvetli bir delil ile sâbit bulunan şeydir. (Vitir ve Bayram namazları gibi.) * İlm-i Kelâm'da: Varlığı zaruri olup, olmaması imkânsız bulunan.
VÂCİBÂT
(Vâcibe. C.) Yapılması lüzumlu olan şeyler. Vâcib olan şeyler.
VÂCİBE
Yapılıp yerine getirilmesi vâcib derecesinde lüzumlu olan şey.
VÂCİB-ÜL İFA
İfa edilmesi lüzumlu olan. Yapılması gerekli olan.
VÂCİB-ÜL VÜCUD
Vücudu mutlak var olan, yokluğu mümkün olmayan Cenâb-ı Hak.(Vâcib-ül vücuddur, yâni; O'nun vücudu zâtîdir, ezelîdir, ebedîdir, ademi mümteni'dir. Zevali muhaldir. Tabakat-ı vücudun en râsihi, en esaslısı, en kuvvetlisi, en mükemmelidir. Sair tabakat-ı vücud O'nun vücuduna nisbeten gayet zayıf bir gölge hükmündedir. M.) (Bak: Kıyam-ı binefsihî, Vücud)
VACİD(E)
Vücuda getiren. * Varlıklı. Fâtır. Gani ve zengin. * Mevcud olan.
VACİFE
Muztarib olan. Istırab çeken. Korkan. * Sallana sallana yürüyen.
VACİZ(E)
Kısa.
VAD
f. Oğul.
VA'D
Söz verme. Söz verilen şey. Bir kimsenin yapacağına veya yapmayacağına dâir söz vermiş olduğu husus. Bir şeyi yapmak veya bir şey için söz vermek va'ddır. Hayır işlenecek iş için masdar "va'd" veya "vaide" dir. İşlenecek şey şer ise; ev'ide denir. Masdarı "Îâd: $ " dır. Va'd hayırda, îâd ve vaîd şerde kullanıldığına göre; vaîd: $ masdarı şerre niyet ettiğini, korkulacak iş işleyeceğini haber vermekle korkutmaktan ibarettir.
VADADE
f. Reddolunmuş, geri çevrilmiş. Merdud.
VA'DE
Bir iş için önceden belli edilen zaman. Bir işi te'hir etmek, sonraya bırakmak için olan belli vakit. * Ecel.
VADİ
İki dağ arasındaki uzun çukur. Dere. Bir nehrin aktığı yer. Nehir yatağı. * Yol, tarz, usül. * Saha.
VADİ-İ HÂMUŞAN
Kabristan, mezarlık.
VADK
Yağmur damlamak. * Alışmak. * Yağmur. * Genişlik. * Kolaylaştırmak, yakın olmak.
VÂFİ VE KÂFİ
Bol bol yeter.
VÂFİ(YE)
(Vefâ. dan) Tam, elverişli, kâfi, yeter. * Sözünün eri. * Va'dini mutlak yerine getiren Cenab-ı Hak.
VAFİD
(C.: Vüffed - Evfâd - Vüfud) Elçi, temsilci.
VAFİH
Kilise kayyımı.
VAFİR(E)
(Vefret. den) Bir çok, bol, çok. * Edb: Aruz kalıplarından bahr-ı rabi'nin ismidir.
VAFTİZ
(Vaftis) (Rumcadan) Hristiyanlarca çocuğun ve hristiyanlığa yeni girenin dine girme şartı sayılan, suya sokma merasimi. (Bak: Ta'mid)
VAGD
Tamahkâr, cimri, hasis. * Alçak, bayağı, âdi.
VAHA
Çöl ortasında suyu ve yeşilliği olan yer.
VAHAL
(C.: Evhâl, vuhul) Bataklık, batak çamurlu yer. (Bak: Vahl)
VAHAMA
(Vahim. C.) Tehlikeli, korkulu ve vahim olan şeyler.
VAHAMET
Zor, güçlük. * Ağırlık. Tehlike. Muhatara. Neticesi fena. * Hazım güçlüğü, sindirim zorluğu. * Korkulacak hal, tehlikeli vaziyet.
VAHAT
Çöl ortasında yeşillik ve suyu olan yerler. Vâhalar.
VAHAYFA
Eyvah, yazık.
VAHDANÎ
Allah'ın birliği ile alâkalı.
VAHDANİYET
Birlik, infirad. Benzeri olmamak. Artmaktan, ayrılmaktan, eksilmekten beri ve münezzeh olmak gibi mânaları ifade eden Allah'ın bir sıfatıdır. Bu sıfatla muttasıf olana Vâhid denir ki; benzeri olmayan; tecezziden, tekessürden beri olan zât demektir.
VAHDEDDİN
(Aslı: Vahîdüddin, fakat Türkçede Vahdeddin şeklinde telâffuz edilir.) (Bak: Vahîd) Osmanlı Padişahlarının sonuncusu ve otuzaltıncısının adıdır. (Mi: 1861-1926) Zeki, dirayetli ve dindardı. Osmanlılar ve İslâm âlemi için bir felâket işareti olan Sevr Muahedesini imzalamadı. Osmanlı ordusu olarak emrine bırakılan yegâne taburu Ayasofya Câmii etrafında sipere sokup câmiye çan takmak isteyenlere "Ateş edin" diye emir vermişti. İtimad ettiği paşaları Anadolu'ya gönderip Milli Kurtuluş hareketini hazırlamıştı. Böyleyken İtalya'da vefat etti ve sonra Şam'da Sultan Selim Câmii kabristanına defnedildi. (R. Aleyh)
VAHDET
Birlik. Yalnızlık. Teklik. (Kesretin zıddıdır.) * Edb: İfade esnasında mevzuun haricine çıkılmaması, maksad ne ise yalnız ondan bahsedilmesi, sözün dallandırılıp budaklandırılmaması. * Tas: Allah'a yakınlık. Gönlünü, kalbini tamamen Allah ile meşgul etme hali.(Yüsr-ü vahdet; yâni birlik usulüyle bir merkezde, bir elden, bir kanunla olan işler; gayet derecede kolaylık veriyor. Müteaddit merkezlerde, müteaddit kanuna, müteaddit ellere dağılsa müşkilât peyda eder. M.)
VAHDET-ÂRÂM
f. Dinlendirici, rahat yer.
VAHDET-GÂH
f. Yalnız kalınacak yer.
VAHDET-GÜZİN
f. Yalnızlığa çekilen.
VAHDET-NÜMÂ
Vahdet gösteren, birlik ifade eden.
VAHDET-ÜL VÜCUD
(Vahdet-üş şuhud) Her yerde ve herşeyde kalbini yalnız Allah ile meşgul etme hali ve yaşayışıdır. (Bu mesele hakiki olarak ancak veraset-i nübüvvet muhakkikleri olan müceddid ve asfiyaların tarifleriyle anlaşılabilir.)(Aziz kardeşim;Vahdet-ül vücuda dair bir parça izahat istiyorsunuz. Bu mes'eleye dair Otuz Birinci Mektubun bir Lem'asında, Hazret-i Muhyiddin'in bu mes'eledeki fikrine karşı gayet kuvvetli ve izahlı bir cevab vardır. Şimdilik bu kadar deriz ki:Bu mes'ele-i vahdet-ül vücudu şimdiki insanlara telkin etmek, ciddi zarar verir. Nasıl ki teşbihat ve temsiller, havassın elinden avamın eline ve ilmin elinden cehlin eline girse, hakikat telâkki edilir. (Hâşiye) Öyle de: Vahdet-ül vücud mes'elesi gibi hakaik-ı ulviye, ehl-i gaflet ve esbab içine dalan avamlara girse, tabiat telâkki edilir ve üç mühim zarar verir:Birincisi: Vahdet-ül vücudun meşrebi, Cenab-ı Hak hesabına kâinatı âdeta inkâr etmek iken; avama girdikçe, gafil avamlara, hususan maddiyyun fikirleriyle âlude olan fikirlere girdikçe, kâinat ve maddiyat hesabına uluhiyeti inkâr yoluna gider.İkincisi: Vahdet-ül vücud meşrebi, mâsivâ-yı İlâhînin rububiyetini o derece şiddetle reddeder ki, mâsivâyı inkâr ve ikiliği ref'ediyor. Değil nüfus-u emmarenin, belki herbir şeyin müstakil vücudunu görmemek iken, bu zamanda fikr-i tabiatın istilâsiyle ve gurur ve enaniyetin nefs-i emmareyi şişirmesiyle ve âhireti ve Hâlik'ı bir derece unutmak cihetiyle; bazı nüfus-u emmare küçük birer firavun, âdeta nefsini mabud ittihaz etmek istidadında bulunan insanlara vahdet-ül vücudu telkin etmek, nefs-i emmareyi el-iyazübillâh öyle şımartır ki, ele avuca sığmaz.Üçüncüsü: Tegayyür, tebeddül, tecezzi, tahayyüzden mukaddes, münezzeh, müberra, muallâ olan Zât-ı Zülcelâl'in vücub-u vücuduna ve tekaddüs ve tenezzühüne muvafık düşmeyen tasavvurata sebebiyet verir ve telkinat-ı bâtılaya medar olur. Evet vahdet-ül vücuddan bahseden; fikren serâdan Süreyya'ya çıkarak, kâinatı arkasında bırakıp nazarını Arş-ı Alâ'ya diken, istigrakî bir surette kâinatı ma'dum sayıp herşeyi doğrudan doğruya kuvvet-i iman ile Vâhid-i Ehad'den görebilir. Yoksa kâinatın arkasında durup kâinata bakan ve önünde esbabı gören ve ferşten nazar eden, elbette esbab içinde boğulup, tabiat bataklığına düşmek ihtimali var. Fikren Arş'a çıkan, Celâleddin-i Rumî gibi, diyebilir: "Kulağını aç! Herkesten işittiğin sözleri, fıtrî fonoğraflar gibi Cenab-ı Hak'tan işitebilirsin." Yoksa, Celâleddin gibi bu derece yükseğe çıkamayan ve ferşten Arş'a kadar mevcudatı âyine şeklinde görmeyen adama, "Kulak ver, herkesten Kelâmullah'ı işitirsin." desen, mânen Arş'tan ferşe sukut eder gibi, hilaf-ı hakikat tasavvurat-ı bâtılaya giriftar olur! L.)(Haşiye): Nasıl ki iki melâike, teşbihin sırr-ı münasebetiyle Sevr ve Hut tesmiye edilen, avamca koca bir öküz ve koca bir balık telâkki edilmiştir.
VAHHABÎ
(Bak: Vehhabî)
VAHİ
Mânâsız, saçma. Ehemmiyetsiz. * Ahmak. Düşkün. Zaif.
VÂHİB
(Vâhibe) Bağışlayan, veren, ihsan eden, hibe eden.
VÂHİB-ÜL ATÂYÂ
Hediyeler bağışlayan. Bağışlar ihsan eden. (Cenab-ı Hak (C.C.)
VÂHİB-ÜL HAYAT
Hayatı bağışlayan, hayat veren Allah (C.C.).
VAHÎD
Yalnız, tek. * Hz. Peygamber'in de (A.S.M.) bir ismidir. Benzeri bulunmayan, hiçbir mahlukla müsavi olmayan ve tek olan (meâlindedir).
VÂHİD
Bir, tek, biricik. Eşi, benzeri, cüz'ü, parçası olmayan Allah (C.C.) Ferid.
VÂHİDEN
Vâhid olarak. Tek olarak.
VÂHİD-İ İ'TİBARÎ
Hakikatta olmayıp varlığı farazî olarak kabul edilen bir şey. Varlığına itibar edilen şey. (Ağırlık için kilo, uzunluk için metre bir vâhid-i itibarîdir.)
VÂHİD-İ KIYASÎ
Bir şeyin miktarını ve sair hususiyetlerini ölçmek için kendi cinsinden değişmez olarak tayin edilen parça veya miktar. Meselâ: Uzunluğun "vâhid-i kıyasîsi" metredir. Hava tazyiklerinin ve sıcaklıklarınınki de derecedir.
VÂHİDİYYET
Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) umum eşyada birden birlik tecellisi.(Vâhidiyyet ise, bütün o mevcudat birinindir ve birine bakar ve birinin icadıdır, demektir. Ehadiyyet ise, herbir şeyde Hâlık-ı Küll-i Şey'in ekser esması tecelli ediyor demektir. Meselâ: Güneşin ziyası bütün zeminin yüzünü ihata ettiği haysiyetiyle vâhidiyet misalini gösterir. Ve herbir şeffaf cüzde ve su katrelerinde Güneş'in ziyası ve harareti ve ziyasındaki yedi rengi ve bir nevi gölgesi bulunması ehadiyyet misalini gösterir. Ve herbir şeyde, hususan zihayatta ve bilhassa herbir insanda o Sâni'in ekser esması tecelli ettiği cihetle ehadiyyeti gösterir. M.) (Bak: Ehadiyyet, Rahmaniyyet, Rabb-ül erbab)
VAHÎD-ÜD DEHR
(Vahîd-üz zaman) Zamanın, devrin eşi bulunmaz tek insanı.
VAHİM
Ağır. * Sonu tehlikeli. Çok korkulu. * Hazmı güç olan. Zararlı veya faydalı olmayan yemek.
VAHİM(E)
(Vehm. den) Vehmeden, kuran, kuruntulu.
VAHİME
Vehim veren, vesvese veren.
VAHİN
Zayıf kimse.
VAHİNE
İyeği kemiklerinin kısaları.
VAHİR
İğne. * Diken.

VAHİY
Bir fikrin, bir hakikatın veya emrin Allah (C.C.) tarafından Peygambere bildirilmesi. * Lügatte vahiy: Kelâm, kitap, işaret, irsal, ilham, ifham, emir, teshir, bir şeyi harfiyyen i'lâm, bazı hususi maksadları tebliğ gibi mânalara gelir. * Şeriatta vahiy: Dilediği ahkâmı, esrar ve hakaikı Peygamberan-ı Zişanına rüya, ilham, kitap, irsal-i melek yollarından biriyle Cenab-ı Hakk'ın bildirip ifham buyurması demektir.(Vahiy ve ilhamın farkları: Birincisi: İlhamdan çok yüksek olan vahyin ekserisi melâike vasıtası ile ve ilhamın ekserisi vasıtasız olmasıdır. Meselâ: Nasıl ki, bir padişahın iki suretle konuşması ve emirleri var. Birisi: Haşmet-i saltanat ve hâkimiyyet-i umumiyye haysiyetiyle bir yâverini bir vâliye gönderir. O hâkimiyetin ihtişamını ve emrin ehemmiyetini göstermek için bazan vasıta ile beraber bir içtima yapar. Sonra ferman tebliğ edilir.İkincisi: Sultanlık ünvanı ile ve padişahlık umumi ismiyle değil, belki kendi şahsı ile hususi bir münasebeti ve cüz'î bir muamelesi bulunan has bir hizmetçisi ile veya bir âmi raiyyetiyle, hususi telefonu ile hususi konuşmasıdır. Öyle de Padişah-ı Ezelî'nin umum âlemlerin rabbi ismiyle ve kâinat Hâlıkı ünvanı ile vahy ile ve vahyin hizmetini gören şümullü ilhamları ile mükâlemesi olduğu gibi; her bir ferdin, her bir zihayatın Rabbi ve Hâlıkı olmak haysiyetiyle hususi bir surette fakat perdeler arkasında onların kabiliyyetine göre bir tarz-ı mükâlemesi var.İkinci fark: Vahiy gölgesizdir, safidir, havassa hastır. İlham ise; gölgelidir, renkler karışır, umumidir. Melâike ilhamları ve insan ilhamları ve hayvanat ilhamları gibi çeşit çeşit, hem pekçok envaiyle denizlerin katreleri kadar kelimat-ı Rabbâniyenin teksirine medar bir zemin teşkil ediyor. Ş.)(Vahiy iki kısımdır:Biri: "Vahy-i Sarihî" dir ki, Resul-i Ekrem (A.S.M.) onda sırf bir tercümandır, mübelliğdir, müdahalesi yoktur. Kur'an ve bazı ehadis-i kudsiye gibi.İkinci kısım: "Vahy-i Zımnî" dir. Şu kısmın mücmel ve hülâsası, vahye ve ilhama istinad eder; fakat tafsilâtı ve tasviratı, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a aittir. O vahiyden gelen mücmel hâdiseyi tafsil ve tasvirde Zât-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâm, bazan yine ilhama, ya vahye istinad edip beyan eder; veyahut kendi ferasetiyle beyan eder. Ve kendi içtihadiyle yaptığı tafsilât ve tasviratı ya vazife-i risalet noktasında ulvi kuvve-i kudsiye ile beyan eder veyahut örf ve âdet ve efkâr-ı âmme seviyesine göre, beşeriyeti noktasında beyan eder.İşte her hadiste bütün tafsilâtına, vahy-i mahz noktasıyla bakılmaz. Beşeriyetin muktezası olan efkâr ve muamelâtında, risaletin ulvi âsârı aranılmaz. Mâdem bazı hâdiseler mücmel olarak mutlak bir surette O'na vahyen gelir, o da kendi ferasetiyle ve teârüf-ü umumi cihetiyle tasvir eder. Şu tasvirdeki müteşabihata ve müşkilâta bazan tefsir lâzım geliyor, hattâ tabir lâzım geliyor. Çünki bazı hakikatlar var ki, temsil ile fehme takrib edilir. Nasıl ki bir vakit huzur-u Nebevîde derince bir gürültü işitildi. Ferman etti ki: "Şu gürültü, yetmiş senedir yuvarlanıp, şimdi Cehennem'in dibine düşmüş bir taşın gürültüsüdür." Bir saat sonra cevap geldi ki: "Yetmiş yaşına giren meşhur bir münafık ölüp, Cehennem'e gitti." Zât-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâm'ın beliğ bir temsil ile beyan ettiği hâdisenin te'vilini gösterdi. M.)
VAHİYÂT
(Vâhiye. C.) Mânasız, faydasız ve ehemmiyetsiz şeyler.
VAHİYE
(Bak: Vahi)
VAHL
Sıvı çamur. Balçık. Tîn-i rakik.
VAHL-GÂH
f. Bataklık.
VAHŞ
(C.: Vuhuş - Vahşân) İnsandan kaçan, yabani ve ürkek hayvan. * Tenha ve ıssız yer.
VAHŞÂN
(Vahş. C.) Issız, tenha yerler. * Yabani hayvanlar.
VAHŞET
(Vahş - Vahiş) Yabanilik. * Issızlık, tenhalık. * Vehim, ürküntü. Korku. Vahşilik. * Tenha, ıssız, korkunç yer. * Elbise ve silâhını çıkarıp atmak. * Aç kimse.
VAHŞET-ÂBÂD
f. Issız, korku ve ürkeklik veren yer.
VAHŞET-ÂGİN
Çok ıssız, korkulu yer, korkunç.
VAHŞET-ÂMİZ
f. Vahşetle karışık.
VAHŞET-ÂVER
f. Korku veren, ürküten.
VAHŞET-ENGİZ
f. Korkulu.
VAHŞET-GÂH
f. Korku yeri. Issız yer.
VAHŞET-NÂK
f. Korku veren yer. Issız ve korkulu yer.
VAHŞET-ZÂR
f. Yabani, ıssız yer.
VAHŞİ(YE)
Medeni olmayan. İnsanlardan kaçan. Alışık ve ehlî olmayan. * Merhametsiz, duygusuz. * Ürkek, korkak.
VAHŞİYÂNE
Vahşice. Vahşiye yakışır şekilde.
VAHŞUR
f. Peygamber, nebi.
VAHY
(Bak: Vahiy)
VAHY-İ MAHZ
Kuvvetli ve sarih mertebede olan vahiy. Sırf vahiy olup, içinde Allah'ın bildirdiğinden başka bir şey katılmamış vahiy.
VAHY-İ SARİHÎ
Hem sözü, hem mânası tam vahiy olan. (Âyetler ve kudsi hadisler gibi) Resul-ü Ekrem burada sırf tebliğ edendir. Müdahalesi yoktur.
VAHY-İ SEMAVÎ
Beşerin düşünerek yapmasına inkân olmayan, Allah (C.C.) tarafından melek vasıtasıyla Peygambere gönderilen vahiy.
VAHY-İ ZIMNÎ
Mücmel ve hulâsası vahye ve ilhama istinad eden; tasvirât ve tafsilatı Resul-ü Ekrem'e (A.S.M.) âit olan vahiydir.
VAHZ
Sivri bir şey batırarak acıtma. * Çimdikleme. * Isırma. * Sokma.
VAÎ
(C: Vuât) Hâfız.
VAÎD
İyiliğe sevk veya kötülükten kurtarmak için ileride olacak kat'i hâdiseleri haber vererek korkutmak. * Cehennemi haber vermek. (Bak: Va'd)
VAİF
Davar yürüdüğünde karnından işitilen ses.
VÂİZ
Nasihat veren. Dinî mes'eleler üzerinde öğüt veren.(Ben vâizleri dinledim. Nasihatları bana tesir etmedi. Düşündüm. Kasavet-i kalbimden başka üç sebep buldum:Birincisi: Zaman-ı hâzırayı zaman-ı sâlifeye kıyas ederek yalnız tasvir-i müddeâyı parlak ve mübalâğalı gösteriyorlar. Tesir ettirmek için; isbat-ı müddea ve müteharri-i hakikatı ikna' lâzım iken ihmal ediyorlar.İkincisi: Bir şeyi tergib veya terhib etmekle ondan daha mühim şeyi tenzil edeceklerinden muvazene-i Şeriatı muhafaza etmiyorlar.Üçüncüsü: Belâgatın muktezası olan hale mutabık, yani ilcâat-ı zamana muvafık, yani teşhis-i illete münasib söz söylemezler; güya insanları eski zaman köşelerine çekiyorlar, sonra konuşuyorlar.Hâsıl-ı kelâm: Büyük vâizlerimiz hem âlim-i muhakkik olmalı, tâ isbat ve iknâ etsin. Hem hakîm-i müdakkik olmalı, tâ muvazene-i Şeriatı bozmasın. Hem beliğ-i mukni' olmalı, tâ mukteza-yı hal ve ilcâat-ı zamana muvafık söz söylesi ve mizan-ı Şeriatle tartsın. Ve böyle olmaları da şarttır. İk. M.) (Bak: Hissiyat)
VAİZÎN
(Vâizûn) Vâizler. Halka nasihat verenler.
VAJGUN
(Vâjgune) f. Ters, tersine dönmüş. Uğursuz.
VA'K
Sıtma ve harareti.
VAK'
Ağırbaşlılık. Ağırlık. * Yüksek yer.
VAK'
Yüksek mekân. * Etki, tesir. * Düşmek.
VA'K(A)
Yaramaz huylu kişi.
VAK'A
Hâdise. Olup geçen şey. Mes'ele. * Birini bir defada yere düşürmek. * Muharebe. * Vuku bulan.
VAKA'
Yufka bulut. * Taş. * Yerin taşlı olmasından ayak incinmek. * Cefa, eza. * Vurma, darp.
VAKAD
(Ateş) yanmak ve tutuşmak.
VAKAD
Alevlenen ateş.
VAKAH
Katı yüzlü, utanmaz, hayırsız kimse. * Sağlam ve sert tırnak.
VAKAHAT
Arsızlık. Utanmazlık. Katı yüzlülük. Açıklık ve saçıklık. * Pek sağlam ve metin.
VAKAHET
(Vakhe) İbadet, taat. * Bir adamın sözünü dinleyip itaat ve imtisal etmek, ona uymak. * Bir şeyi bırakıp feragat etmek. * Büyük papaz olmak.
VAK'A-İ HAYRİYE
Tar: Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması münasebetiyle kullanılan bir tabirdir. İlk önceleri büyük hizmetleri görülen Yeniçeriler, zamanla nizam ve intizamlarını kaybettikleri gibi, son zamanlarda uygunsuz hareket ve isyanlarla memleketin başına belâ kesildikleri için, ocağın lağvı hayırlı sayılmış ve bu sebeple bu tabir meydana gelmiştir. (O.T.D.S.)
VAK'A-NÜVİS
f. Osmanlı İmparatorluğu devrinde, zamanın hâdiselerini kaydetmekle vazifeli olan resmi devlet tarihçisi.
VAKAR
Ağırbaşlılık. Halim ve heybetli oluş. Nâmusu muhafazayı mucib haslet. Temkinlilik. Azamet ve izzet.
VAKAS
Boynun kısa olması. Ateşe attıkları ufacık değnekler. * İki nisap zekâtın arasındaki zekâtı olmayan hayvanlar.
VAKAYİ'
(Vak'a. C.) Vâki olup zuhur eden hususlar. * Kıtaller. Öldüresiye vuruşlar.
VAKB (VÜKUB)
Duhul etmek, dâhil olmak, girmek. * Kaybolmak.
VAKD
(Vakdân) Ateşin yanması, tutuşması.
VA'KE
Cenk yeri, dövüş alanı.
VAKF
Bir kimseyi veya bir şeyi alıkoymak, durdurmak. Kımıldatmamak. * Hareketten fariğ olmak, imsak etmek. Hapsetmek. Aslâ satılmamak, başka şeye tebdil olunmamak şartı ile bir mülkü Allah yoluna vermek. Menfaatı hayır nevilerinden birisine âit olmak üzere bir mülkü ilelebed vermek. * Tecvidde: Durmak ve durdurmak mânalarına gelerek, nefesle beraber sesin kesilmesine denir. Yâni: Kur'an-ı Kerimi tilâvet ederken herhangi bir kelime üzerinde bir müddet sesi kesip, nefes alarak dinlenme halidir.
VAKFE
Bir hareketin geçici olarak durdurulması. * Durak. Durulacak yer. * Hacıların Hac esnasında Arafat'taki tevakkufları olup, eda etmeğe mecbur oldukları şartlardan birisidir.
VAKFEGÂH
f. Durak yeri.
VAKFE-İ HAYRET
Hayret duraklaması.
VAKFETMEK
Fık: Bir malı veya bir şeyi bir işe bağlayıp o yolda devamlı kılmak. * Bir şeyi karşılıksız olarak Allah yoluna vermek.
VAKF-I HAYAT
Hayatını vakfetme. * Ömrünü tamamen din hizmetine vermek.
VAKFÎ
Vakfa âit, vakıfla alâkalı.
VAKFİYE
Mülkün vakıf olmak keyfiyyeti.
VAKH (VEKAHE)
Taat, ibadet.
VÂKIA'
Vuku bulmuş, olmuş, var olan mevcud bir hâdise. * Olan olmuş. * Rüya, düş. * şiddetli hâdise. * Meşakkat, musibet. * Kıyamet. * Cenk, savaş.
VÂKIA SURESİ
Kur'an-ı Kerim'in 56. suresidir. Mekkîdir.
VÂKIÂT
(Vâkıa. C.) Vâkıalar. Baştan geçen hâdiseler.
VÂKIF
Bilen, haber sahibi. Aşina. Bir işten iyi haberi olan. * Vakfeden. * Duran, ayakta duran.
VÂKIFANE
f. Bilen kimseye yakışır surette, bilerek. Vâkıf şekilde. Anlamak ve bilmek suretiyle.
VÂKIF-I AHVAL
Durumdan haberli olan, işlere vâkıf bulunan.
VÂKIF-I ESRAR
Gizli şeyleri, sırları bilen.
VAKIYYE
Dörtyüz dirhemlik tartı.
VÂKİ'
Olan, düşen, konan. Mevcud ve var olan. * Geçmiş olan, geçen.
VÂKÎ
(Vikaye. den) Saklayan, koruyan, vikaye eden, esirgeyen. * Önleyici tedbir veya ilaç.
VAKÎA
Kıtal. Öldüresiye vuruşmak. * Vak'a.
VAKÎB
At yürürken karnı içinden işitilen ses.
VÂKİB
Ayak üstüne duran kişi.
VAKÎH
Hayâsız, utanmaz, edepsiz.
VÂKİ-İ HÂL
Hâlin hakikatı, o işin hakikatı.
VAKİN
Oturucu, oturan.
VAKİR
Yuvasına girmiş kuş.
VAKKAS
Okçu. İyi muharebe eden. Savaşçı.
VAKL
Yükselmek. * Bir nesnenin üstüne çıkmak. * Mukul ağacı.
VAKM
Reddetmek. * Hor ve zelil etmek.
VAKNE
Her nesnenin azı.
VAKR
Az işitmek. Sağırlık.
VAKRE
Davarın tırnağının taşa dokunup sürçmesi.
VAKS
Boynu vurup kırmak.
VAKS
Fahişe kısmının fahişeliğini zikrederek anlatmak. * Bedene uyuz illeti yayılması.
VAKŞ
His. * Hareket.
VAKT
(Vakit) Zaman. Saat. Çağ. Mevsim. * Boş zaman. * Geçim. * Fırsat. * Muayyen, belli bir zaman.
VAKT
(C: Vikat) İçinde yağmur suyu biriken çukur. * Su ile faydalanacak mekân. * (Horoz) tavuğa binmek.
VAKTAKİ
f. Ne vakit ki, o zaman ki, olduğu vakit.
VAKTEN
Vakit ve zamanca.
VAKT-İ ASR
İkindi vakti.
VAKT-İ HÂCET
İhtiyaç vakti. Lüzumlu vakit.
VAKT-İ HAZAR
Barış zamanı.
VAKT-İ MERHUN
Belli edilen, muayyen bir zaman.
VAKT-İ TEFRİH
Tıb: Çiçek hastalığı aşısının yapılmasından te'sirini gösterinceye kadar geçen zaman.
VAKT-İ ZEVAL
Güneşin tam ortada, bize göre doğu ve batı ortasında bulunduğu ve gölgenin gündüzde en kısa olduğu zaman. Zeval vakti.
VAKUD
Odun, kömür gibi yakılacak şeyler.
VAKUR
Ağırbaşlı, temkin sahibi. İzzetli, vakarlı.
VAKURANE
f. Ağırbaşlılıkla. Düşünce ve tedbirlilikle. Temkinle.

VAKVAK
Korkak kişi. * Hindistan'da Vakvak beldesinde yetişen bir ağaçtır. Yüz zira' miktarı boyu olur, kalkan gibi yassı yaprağı olur.
VAKVAKA
Kurbağa, tavuk, kuş sesi veya köpek havlaması.
VAKZ
Sıklet, ağırlık.
VAKZ
Galebe etmek. * Şiddetle vurup ölmeye yakın etmek.
VA'L
Sığınacak yer.
VÂLÂ
Yüksek, âlî, refi'.
VÂLÂCÂH
f. Mevkii yüce, rütbesi yüksek olan.
VÂLÂKADD
f. Boyu yüksek, uzun boylu.
VÂLÂKADR
f. Değeri yüksek, kadri yüce.
VÂLÂŞÂN
f. Şânı yüce.
VÂLÂYÎ
f. Yücelik, yükseklik.
VALİ
Bir vilâyeti idare eden en büyük memur. * Mâlik.
VALİB
Ulaşıcı, ulaşan, varan. * Önüne doğru giden.
VALİBE
Evvelki ekinin kökünden biten ekin.
VALİCE
İnsanı şiddetle tutan bir hastalık.
VALİD
(Vilâdet. den) Doğurtan. Baba.
VALİDAN
(Bak: Vâlideyn)
VALİDAT
(Vâlide. C.) Anneler. Vâlideler.
VALİDE
Ana. Doğuran.
VALİDEYN
Ana ile baba. Vâlidân de denir.(Peder ve valideyi, şefkat ile teçhiz eden ve seni onların merhametli elleriyle terbiye ettiren hikmet ve rahmet hesabına onlara hürmet ve muhabbet, Cenâb-ı Hakk'ın muhabbetine aittir. O muhabbet ve hürmet, şefkat, Lillâh için olduğuna alâmeti şudur ki: Onlar ihtiyar oldukları ve sana hiçbir faideleri kalmadığı ve seni zahmet ve meşakkate attıkları zaman, daha ziyade muhabbet ve şefkat etmektir. $âyeti: Beş mertebe hürmet ve şefkate evlâdı dâvet etmesi; Kur'an'ın nazarında valideynin hukukları ne kadar ehemmiyetli ve ukukları, ne derece çirkin olduğunu gösterir. Madem peder; kimseyi değil, yalnız veledinin kendinden daha ziyade iyi olmasını ister. Ona mukabil veled dahi, pedere karşı hak dâva edemez. Demek valideyn ve veled ortasında fıtraten sebeb-i münakaşa yok. Zira münakaşa, ya gıpta ve hasetten gelir. Pederde oğluna karşı o yok. Veya münakaşa haksızlıktan gelir. Veledin hakkı yoktur ki, pederine karşı hak dâva etsin. Pederini haksız görse de, ona isyan edemez. Demek; pederine isyan eden ve onu rencide eden, insan bozması bir canavardır. S.)
VALİDİYYET
Annelik ve babalık vasfı.
VÂLİH
Keder ve hüzünle aklı gitmiş, şaşırmış, hayrette kalmış.
VÂLİHÂNE
f. Şaşkınca.
VÂLİHÎN
Hayrette kalanlar. Şaşıranlar. (Bak: Veleh)
VALLAHİ
Allah için, Allah hakkı için, Allah'a yemin ederim (meâlinde büyük yemin.)
VAM
f. Borç.
VA-MANDE
Geride kalmış.
VAMCU
f. Borç arayan.
VAMDAR
f. Borçlu.
VAMHAH
f. Alacaklı.
VAMIK
Seven. Âşık, sevdalı. * Meşhur bir hikâyede Azra'nın âşığının ismi.
VAMÎ
f. Borçlu.
VAMK
Sevme, muhabbet.
VA'N
Sığınacak yer, melce'. * Ot yetişmeyen taşlık ve sert yapılı arazi.
VAPESÎN
(Va-pesin) f. En gerideki, en sondaki.
VA'R
(Va'ra) Sağlam yer, sert yer.
VÂR
f. (Teşbih edatıdır) Gibi, ...li, kerre, def'a, sâhib, mâlik, lâyıklık (yerinde kullanılarak birleşik kelimeler yapılır). Meselâ: Melek-vâr : Melek gibi. Ümid-vâr: Ümidli.
VARA'
Haramdan ve yaramaz işlerden sakınmak.
VARAKA
Tek yaprak hâlindeki kâğıt. * Nebât yaprağı. Maden yaprağı. Kitap yaprağı. * Hasis kimse. * Peygamberimize (A.S.M.) ilk vahyin geldiği sırada Hz. Hatice vâlidemizin (R.A.) hâdiseyi kendisine bildirdiği ve o zamanın meşhur bir âlimi olan Varaka İbn-i Nevfel'in adı.
VARAKÎ
Yaprakla ilgili. * Yaprak biçiminde.
VARAKKERDAN
f. Boş ve faydasız işlerle uğraşan kimse.
VARAKPARE
f. Kâğıt parçası. * Küçük yaprak. Yaprak parçası. * Ehemmiyetsiz yazı, tezkere.
VARDİYA
İtl. Gemilerde beklenen nöbet. * Nöbet yeri. Nöbet beklenilen yer.
VARESTE
f. Affedilmiş. Halâs bulmuş, kurtulmuş. * Rahat, serbest.
VARESTEGÎ
f. Kurtulma, halâs bulma. * Rahatlık, serbestlik. * İlişiksizlik.
VARİ
Semiz et. * Vahşi hımar, yabani eşek.
VARİ
f. Benzer, gibi.
VÂRİD(E)
(Vürud. dan) Ulaşan, yetişen, gelen, erişen. Akla gelen. * Olan. Bir şey hakkında söylenip tatbik edilen. * Hâzır, nâzır. * Bahadır.
VÂRİDÂT
(Vâride. C.) Kâr, gelir. * Vârid olan. Bir kimseye veya hazineye ait gelir ve paralar. * Hatıra gelen, içe doğan.
VÂRİD-İ HÂTIR
Akla gelen, hatıra gelen.
VÂRİDÎN
(Vârid. C.) Gelenler, vâsıl olanlar.
VARİK
(C: Vürük) Süs için palanın önüne geçirip astıkları saçaklı kıvrımlı esvap. * Nakışlı kumaştan yapılmış saçaklı palan ve eyer örtüsü.
VÂRİS
Cenab-ı Hakk'ın bir ismi. * Mirasçı. Kendisine miras düşen. Mirasa konan. Vefat eden birisinin maddî veya manevî mal ve mülkünde kullanmaya, tasarrufa salâhiyetli olan.
VÂRİSÎN
(Vârisûn) Vâris olanlar. Vârisler.
VARİŞ
Bir topluluk yemek yerken davetsiz olarak yemeğe katılan kimse.
VARTA
Her çukur yer. Uçurum. * Kurtuluşun zor olduğu yer. Tehlike. Muhatara.
VARUN
f. Ters, uğursuz, aksi.
VA'S (VÜUSE)
(C: Vuasâ) şiddet, mihnet.
VASAA
(C: Vusu) Kız kuşu.
VASAB
(C.: Evsâb) Hastalık. Ağrı.
VASAFE
Hizmetkârlık.
VASAİL
(Vasâyil) : (Vasile. C.) Yemen'de çıkan çubuklu, alaca kumaşlar.
VASAT
İki şeyin arası. * Orta, merkez, ara. Meydan. Cemiyet muhiti. İç.
VASATÎ
İkisi ortası. Ortalama. Orta halde.
VASATÎ SAAT
Hakiki güneşe tâbi olmak üzere, muntazam hareket ettiği tasavvur olunan mevhum bir güneşin, o yerin nısfun nehârından (meridyeninden) arka arkaya iki defa geçişi arasındaki zamanın yirmi dörtte biri.
VASAT-ÜL HÂL
Orta halli, orta halde.
VASAT-ÜL KAME
Orta boylu.
VASF
Sıfat. Bir kimsenin veya şeyin taşıdığı hâl. Bir kimsenin veya şeyin durumunu anlatarak tarif etmek.
VASFETMEK
Bir şeyin vasıflarını, hâlini, şeklini veya rengini tarif etmek, anlatmak.
VASF-I TAHSİNÎ
Bir şeyin mahiyetini beyan etmekten ziyade lâfzını süslemek için kullanılan sıfatlar. Bunlar haşv-i melih kabilindendir.
VASFÎ (VASFİYE)
Vasıfla, mahiyetiyle alâkalı. Beyan ve tarife dair.
VASIB
Yerinde duran. Sürekli.
VASIB
Hasta.
VASIF
Vasfeden. Bildiren. * Medheden, öven.
VASIF TERKİBİ
Gr: Birleşik sıfat. Bir ismin sonuna Farsça bir emir eklenerek yapılan terkib. Meselâ : Zevk-efzâ : Zevk artıran.
VÂSIK
(Vüsuk. dan) Güvenen. İtimad eden.
VÂSIL
Ulaşan, erişen, kavuşan. Hakka vâsıl olan.
VÂSILÛN
(Vâsılîn) Hakka, hakikata, marifete ermiş kimseler. Hakka erenler. Yetişenler.
VÂSIT
Ortada bulunan. * İkisinin ortası.
VÂSITA
İki şeyi birbirine ulaştıran. * Aracı. Arada bulunan. Vasıtalık eden.
VÂSITA-İ NECAT
Necat vasıtası. Kurtuluşa sebep.
VASİ
(Vesâyet. den) Bir ölünün vasiyetini yerine getirmeye me'mur edilen kimse. Bir yetimin veya akılca zayıf, hasta olan bir kimsenin malını idare eden kimse.
VÂSİ'
(Vasia) Geniş, enli. Bol. Engin. Meydanlı. * Her ihtiyacı olana vergisi kâfi ve bol bol ihsan eden. İlmi cümle eşyayı muhit, rızkı bütün mahlukata şâmil ve rahmeti bütün şeyleri kaplamış olan Allah (C.C.)
VASÎD
Kapı eşiği.
VASÎF
(C.: Vusafâ - Vesâif) Hizmetçi, uşak.
VÂSİ'-İ MUHİTA
Muhitin genişliği.
VASÎL
Birinden aslâ ayrılmaz kimse.
VASÎLE
Geniş yer. * Ucuzluk. * İmaret.
VASÎT
Hakem, aracı. * Orta.
VASİYET
Bir işi birisine havale etmek. * Emir. * Fık: Bir malı veya menfaatı, ölümden sonrası için bir şahsa veya bir hayır cihetine teberru yolu ile (yani, meccanen) temlik etmek.
VASİYETNÂME
f. Yazılı vasiyet. Bir kimsenin vasiyetini yazmış olduğu kâğıt.
VASİYY
Yetim gibi güçsüzlerin işleri kendine vazife olarak verilen kimse.
VASL
Âşığın sevdiğine kavuşması. Kavuşmak. * Birleştirmek, ulaştırmak. * Gr: Ulama, ekleme. * Edb: Sözü teşkil eden cümlelerin atıf ve rabt suretiyle birbirine bağlı olarak yazılması usulü ki, buna Sebk-i Mevsul da ta'bir edilir. * Bir kelimenin sonundaki harfi, bir sonraki lâfzın sesli harflerle başlayan ilk hecesine birleştirmek.
VASM(E)
Utanacak şey. * Vurmak. (Liyazon yapmak)
VASMET
Kırıklık, güçsüzlük, halsizlik. * Ayıp, eksiklik.
VASSAD
Ören, örücü, dokuyan, dokuyucu.

VASSAF
Vasıflarını sayarak medheden. Vasıflandıran. Vasıf ve beyanda ârif ve âlim olan.
VASSAL
Ulaştıran, vasleden. Birleştiren.
VASUT
Gölgelik. * Sütü sağdıkları kabı dolduran deve.
VASVAS
(C: Vesâvis) Perdede göz ayırımı miktarı olan delik.
VASVAS
Kadınların örtündükleri ve ancak gözleri görünecek derecede dar olan yüz örtüsü.
VASVASA
Yüz örtüsü. * Köpek eniğinin gözlerinin açılması.
VAŞ
f. Düşman.
VAŞAK
Derisinden kürk yapılan bir hayvan ve bunun postu.
VAŞIK
Dağ köpeği. Vaşak.
VAŞİ
(C: Vüşât) Gammaz, koğucu, yalancı.
VAŞİYE
Evlâdı çok olan kadın.
VAŞÜDE
f. Defolunmuş, kovulmuş, geri çekilmiş.
VATA'
Bir şeyi ayakla çiğneme.
VATAF
Kaşın çok kıllı olması. * Kirpiğin sık ve çok olması.
VATAN
(C.: Evtan) Bir kimsenin doğup büyüdüğü yer. Yurt.
VATANDAŞ
Bir devlet ahalisinden ve teb'asından olan.
VATAN-I ASLÎ
Bir insanın doğup büyüdüğü veya içinde barınmak kasdedip, başka yere gitmek istemediği yerdir. Yalnız en az 15 gün kalmak istediği yer de kendisi için vatan-ı ikamettir. (Bak: Mukim) * Cennet.
VATAN-I SÂNÎ
İkinci vatan. Sonradan yerleşilen yer.
VATAN-I SÜKNÂ
Bir misafirin içinde 15 günden az oturmak istediği yerdir. Bu kimse de fıkıhta misafir sayılır.
VATANÎ
(Vataniyye) Vatanla alâkalı. Vatana ait.
VATANPERVER
f. Vatanını seven. Memleketine hizmet eden.
VATANPERVERÂNE
f. Vatanını seven kimseye yakışır şekilde.
VATAR
(Vatr) İhtiyaç, hâcet. İş. * Emir. * Madde. * Husus.
VATAVİT
(Vatvât. C.) Korkak ve geveze olan kimseler. * Yarasalar. * Dağ kırlangıçları.
VATB
(C.: Vitâb-Evtub) Süt kabı ve tulumu.
VATD
İsbat etmek. * İhânet etmek, hâinlik yapmak.
VATER
f. Sonundaki. Çok uzak.
VATH
Kuşların burnuna ve ayağına necasetten veya balçıktan yapışıp kalan nesne.
VATI'
Ayak altına alıp çiğneme. Basma. * Cima'. * Uygun hale koyma. * Tümseklikler arasında basık ve engin yer.
VATID
Sâbit.
VATİ
Yumuşak ve kolay olan şey. (Kuş tüyünden yapılmış yastık gibi)
VATÎD
Sabit ve sağlam olan.
VATÎE
Büyük çuval, harar. * Bir çeşit yemek.
VATÎS
(C: Vutas) Kızdırıldığında kimsenin üzerine basamadığı yuvarlak taş.
VATM
Ayakla çiğneme. * Perdeyi salıverme.
VATNÎ
Çiğneme, üzerine basma.
VATS
Kazmak. * Kırmak. * Ayakla yere vurmak. * Somak denilen ot.
VATŞ
(C: Evtâş) Açmak.
VATVAT
(C.: Vatâvit) Korkak ve geveze olan adam. * Yarasa. * Dağ kırlangıcı.
VATVATA
Geceleyin gözün görmemesi.
VATY
Ayak altında çiğneme, ezme, basma. * Çiftleşme.
VAV
Kur'an alfabesinde sondan üçüncü harftir. Ebced hesabında 6 sayısının karşılığıdır.
VA'VA'
İnsan topluluğu. * Sesler.
VAVEYLA
Çığlık, yaygara, feryat. * Eyvah, yazık gibi üzüntü ifadeleri.
VAV-I ATIF
Gr: Atıf vavı, kelimeyi veya cümleyi birbirine bağlayan vav harfi. (Bak: Harf-i atıf)
VAV-I HÂLİYE
Haller cümle olabilir. Eğer isim cümlesi olursa, başında bir "vav" bulunur. Ona Vav-ı hâliye denir. Bu vav, hâl'i zi-l-hâle bağlar. (Reeytuhu ve biyedihi kitâbün: Elinde bir kitap olduğu halde onu gördüm) cümlesindeki gibi.
VAV-I KASEM
Gr: Herhangi bir kelimenin, çok defa Allah isminin evveline gelerek, yemin için kullanılan vav harfi. Vallahi, Veşşemsi, Velfecri kelimelerinde olduğu gibi.
VAVÎ
Vav harfine mensub. Vav harfi ile alâkalı.
VAVİK
Okun nişana dokunmayıp yanına düşmesi hâli.
VÂYE
Nasib, kısmet, behre.
VÂYEDÂR
f. Kısmetli. Nasibi olan.
VAZ
f. Terk etme, bırakma.
VA'Z
Dinî mes'eleler üzerinde konuşup nasihat etmek. Kalbi yumuşatacak sözlerle insanı iyiliğe sevke çalışma.
VAZ'
(C.: Evza') Koyma, konulma. Bırakmak. Atlamak. Tayin etme, belirtmek. Duruş, hareket, tarz.
VAZAAT
Alçaklık, âdilik, bayağılık.
VAZAH
Beyaz ve güzel yüzlü adam.
VAZAHAT
Açıklık, vâzıhlık.
VAZAİF
(Vazife. C.) Vazifeler, işler.
VAZ'AN
Vaz' ile, vaziyeti, durumu itibariyle, yerleştirmek suretiyle. * Asıl lügat mânası cihetinden.
VÂZI'
(Vazıa) Koyan. Yerleştiren. Vaz' eden.
VAZ'-I HAML
Doğurma.
VAZ'-I YED
El koymak, sahib çıkmak, tasarruf etmek.
VÂZIH
Açık, ayan, âşikâr. Besbelli. Kapalı olmayan. * Edb: Vuzuhlu söz. Bir okunuşta mânâsı anlaşılacak ifâde.
VÂZIHAN
Açık olarak. Açıkça. Açık açık. Aşikâr surette.
VÂZIHÂT
(Vâzıh. C.) Açık ve meydanda olan şeyler.
VÂZI-I KANUN
Kanun koyan. Kanun yerleştiren. Kanun hazırlayan.
VÂZI-UL YED
El koyan. Eline alan. Bir malı eline geçirmiş olan.
VAZÎ'
(Vazîa) Alçak, deni, bayağı, âdi.
VAZİFE
Bir kimsenin yapmaya mecbur olduğu iş. Yapılması birisine havale edilen şey. Kıymet verilen iş. * Ücret.(Tarîk-ı Hakta çalışan ve mücahede edenler, yalnız kendi vazifelerini düşünmek lâzım gelirken, Cenab-ı Hakk'a aid vazifeyi düşünüp, harekâtını ona bina ederek hataya düşerler.Meşhurdur ki: Bir zaman İslâm kahramanlarından ve Cengiz'in ordusunu müteaddit defa mağlup eden Celâleddin-i Harzemşah harbe giderken, vüzerası ve etbaı ona demişler: "Sen muzaffer olacaksın; Cenab-ı Hak seni galip edecek." O demiş." Ben Allah'ın emriyle cihad yolunda hareket etmeye vazifedarım, Cenab-ı Hakk'ın vazifesine karışmam; muzaffer etmek veya mağlub etmek onun vazifesidir." İşte o zât bu sırr-ı teslimiyeti anlamasıyla hârika bir surette çok defa muzaffer olmuştur.Üstad-ı Mutlak, Mukteda-yı Küll, Rehber-i Ekmel olan Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm $ olan ferman-ı İlâhîyi kendine rehber-i mutlak ederek, insanların çekilmesiyle ve dinlememesiyle daha ziyade sa'y-ü gayret ve ciddiyetle tebliğ etmiş. Çünki $ sırrıyla anlamış ki: İnsanlara dinlettirmek ve hidayet vermek, Cenab-ı Hakk'ın vazifesidir. Cenab-ı Hakk'ın vazifesine karışmazdı. L.)
VAZİFEDÂR
(C.: Vazifedârân) f. Vazifeli, görevli. * Memur.
VAZİFEHÂR
(C.: Vazifehârân) f. Ücret alan.
VAZİFEŞİNÂS
f. İşini dikkatle yapan. Vazifesini özenerek, severek yapan.
VAZİFETEN
Vazife ile, vazife olarak.
VAZÎH(A)
(Vuzuh. dan) Meydanda, apaçık.
VÂZİR
(Vâzire) Günah işleyen. Suç işleyen.
VAZZAH
Meydanda, çok açık, belli.
VE
Gr: "Dahi, de, hem, ile, berâber" mânâlarına bağlama edâtı.
VE Bİ-L HAKKI NATAKTE
Hak ile söyledin, hakkı söyledin. Haksın, sâdıksın.(Zira o, Lâ ilahe illallah der, dâva eder. Bütün sağ ve sol, yani mazi ve müstakbel taraflarında saf tutan o nurani zâkirler, aynı kelimeyi tekrar ederek, icma ederek mânen "Sadakte ve bi-l hakkı natakte" derler. Hangi vehmin haddi var ki, böyle hesapsız imzalarla te'yid edilen bir müddeaya parmak karıştırsın. M.)
VEBA
Salgın bir hastalık. Taun.
VEBA'DÜ
Ondan sonra, imdi. (İlk sözden sonra esas söze başlarken kullanılan bir tâbirdir. Bilhassa dinî eserlerin başında Cenab-ı Hakk'a şükür ve hamd ettikten, Peygamberimize (A.S.M.) salâvat ve duadan sonra esas söze başlarken söylenir.)
VEBAL
Günah. Zarar. Ziyan. Şiddet. Ağırlık. Azab. Doğru olmayan bir hareketin manevî mes'uliyeti.
VEBER
Bedevi, göçer. * Deve yünü. * Davar tırnağı.
VEBL
Ağır ve vahim olmak.
VEBR
Kocakarı soğuğundan bir gün. * Ada tavşanı, ak tavşan.
VECA'
Sızı, ağrı, acı. Ağrıyıp acımak.
VECAHET
Güzellik, güzel yüzlülük, gösterişlilik. * Haysiyet, şeref, onur, itibar.
VECAR
(C.: Vücür - Evcire) Sel suyunun oyduğu yer. * Arslan ve kurt gibi vahşi hayvanların yatağı. İn.
VECAZET
Sözün veciz oluşu. Kelâmın kısa oluşu.
VECD
Aşk, muhabbet. Kendinden geçecek, unutacak kadar İlâhî bir aşk hali. * Yüksek heyecan. İştiyakın galebesi.
VECD-ÂLUD
f. Vecd veren haller. Manevî coşkunlukla beraber olan hal.
VECD-EFZÂ
f. Vecdi artıran, heyecanı çoğaltan.
VECDÎ
Vecdle ilgili, heyecanla ilgili.
VECEL
Ürkme, korkma, havfetme.
VECENAT
(Vecne. C.) Elmacıklar, yanaktaki yumrucuklar.
VECH
(Vecih) Yüz, çehre, surat. * Tarz, üslub. * Her şeyin karşısına gelen ve karşısında olan. Satıh. Ön. Alın. Cephe. * Tarih. * Suret. * Sebeb. * Bir şeyin nefsi ve zatı. * Semt. Cihet. * Münasebet.
VECHE
Yan, taraf. Yüz.
VECHEN
Bir vechiyle. Bir suretle. Bir bakımdan.
VECHEN MİN-EL VÜCUH
Hiçbir suretle.
VECHEYN
İki taraf, iki yan, iki yüz.
VECHÎ
(Vechiye) Yüz ile ilgili.
VECH-İ ÂHAR
Başka sebeple.
VECH-İ DİKKAT
Dikkat ve ferasetle.
VECH-İ MÂ
Bir sebepten dolayı.
VECH-İ MEŞRUH
Şerh edilen, açıklanan tarzda.
VECH-İ ŞEBEH
Edb: Bir şeyin başka bir şeye neden benzediğini anlatan söz. (Bak: Teşbih)
VECH-ÜL ARZ
Yeryüzü.
VECİ (E)
Güzel, hoş, lâtif. Uygun, münasib. * Bir kavmin büyüğü, reisi. * Hürmetli insan. * Sultan huzuruna girenler. * Makam ve şeref sâhibi.
VECİ(A)
(Veca'. dan) Ağrıtıcı, sızlatıcı.
VECİBE
Borç hükmünde olan vazife. * Kanun ve ahlâkın icabı, yerine getirilmesi lâzım gelen şey.
VECİBE-İ NEZAKET
Nezâket borcu.
VECİHÎ
Veche ait. Veche dair.
VECİZ
Kısa, öz, derli toplu. Muhtasar olup mufassal olmayan. * Az sözle çok mâna ifâdesi.
VECİZE
Edb: İbaresi kısa, mânası geniş olan çok kıymetli söz, özlü söz. Kısa, veciz söz.

VECNE
(C: Vecenât) Elmacık, yanaktaki yumrucuk.
VECR
(C.: Evcâr) Mağara.
VE'D
Kızını diri iken toprağa gömme.
VEDA'
Ayrılık. * Ayrılışta selâmlamak. * "Allah'a ısmarladık" demek.
VEDAD
Dostluk. Sevme. Sevgi. (Bak: Vidad)
VEDD
Dostluk. Sevgi, muhabbet.
VE'D-DUA
Duâlarımız sizinle birliktedir anlamına gelen bu tâbir, evvelce mektupların altlarına yazılırdı.
VEDİ
Küçük abdest bozduktan sonra çıkan beyazımsı su.
VEDİ'
Başkasının malını saklamaya memur kimse.
VEDİA
Emanet.
VEDİATULLÂH
Allah'ın emaneti.
VEDİD
Sevgisi çok olan.
VEDK
Yağmur. Yağmurun damlaması. * Alışıp üns ve ülfet etmek. Yakın olmak. (Bak: Vadk)
VEDUD
Çok şefkatli. Kendisine çok sevgi beslenen. Cenâb-ı Hak.(Vedud ismine mazhar olan muhakkıkin-i evliya: "Bütün kâinatın mâyesi, muhabbettir. Bütün mevcudatın harekâtı muhabbetledir. Bütün mevcudattaki incizab ve cezbe ve câzibe kanunları, muhabbettendir." demişler.) (Vedud ismine mazhar bir kısım evliya: Cennet'i istemiyoruz, bir lem'a-yı muhabbet-i İlâhiye ebeden bize kâfidir, demişler. S.)
VE'D-ÜL BENAT
İslâmiyetten evvelki câhiliyet devrindeki Arablarda kızlarını hakir gördüklerinden diri iken defnetmek âdeti.
VEFA
Ahdinde, sözünde durma. * Sevgi ve dostlukta sebat ve devam. * Ödeme. * Yetişme. * Dince ve akılca lâzım gelen şeyi yerine getirip uhdesinden çıkma.
VEF'A
Kav ettikleri bez parçası. * Şişe ağzını tıpamada kullanılan bez parçası.
VEFADAR (VEFAKÂR)
Vefalı, sözünde ve dostluğunda devamlı olan.
VEFAPERVER
f. Sözünde duran. Vefâlı.
VEFAT
Ölüm. Ahirete göçme.
VEFD
Çokluk. Cemaat. * Bir iş için giden heyet. Elçilik. * Dağ başı. * Gelme, ulaşma, erişme, varma, vürud.
VEFHİYYE
Kilisede kayyımlık hizmetini etmek.
VEFİ
Vefalı. * Tam, mükemmel. Kifayet eden. Bol olan.
VEFİA
İçine nesne koyulan sele.
VEFİK
Arkadaş. Kafa dengi. Aynı fikirde olan. Uygun.
VEFİR(E)
(Vefret. den) Çok, bol, kesir.
VEFİYAT
(Vefat. C.) Ölümler, vefatlar.
VEFK
Uygun gelme. Uyma. Mutabakat. Muvafık olma. İşi iyi gitme.* Tesirli dua.
VEFL
Derinin dibagatla giden fazlalıkları.
VEFR
Bir kimsenin ihsanını kabul ettikten sonra rızasıyla reddeylemek. * Bolluk. * Medh ü sena ile birisinin namusunu muhafaza etmek.
VEFRA'
Eksilmeyip değişmeyen. * El dokunulmamış ve tam olarak yetişmiş ot.
VEFRET
Çokluk, bolluk.
VEFZ
(C: Evfaz) Evmek, acele etmek.
VEFZA
(C: Evfaz) Ok yayı konulan ve beylik denilen kap.
VEGA'
Kavga gürültüsü. Harp yerinden çıkan sesler. Savt. Patırtı.
VEGAB
(C: Evgab) Korkak kimse. * İri gövdeli büyük deve.
VEGADET
Akılsızlık. * Adilik, bayağılık, aşağılık, alçaklık.
VEGAR
Gazap, kin, öfke, hiddet.
VEGD
(C: Evgad) Alçak adam.
VEGF
Görme zayıflığı.
VEGİF
Yürüme sürati. * Ses sürati, ses hızı.
VEGİK
Davar yürürken karnından çıkan ses.
VEGİR
Kızmış taş üstüne koyarak pişirilen et.
VEGİRE
Kızmış taş ile sıcaklık verilerek pişirilen süt.
VEGM
Kin.
VEGNE
Geniş küp.
VEGRE
Sıcaklığın çok olması.
VEHAK
Avcı kemendi.
VEHAMET
(Bak: Vahamet)
VEHB
(H.-110) Tabiînden olan bu şahıs İsrailî rivayetlerin en mühim kaynağı addolunur. Birçok İsrailiyatı havi kitapları okumuş ve tefsire de aktarmıştır.
VEHB
Hibe. Bağış. Vergi.
VEHBÎ
Doğuştan. Allah vergisi. Çalışmakla kazanılmayıp Allah'ın (C.C.) lütfu ile olan.
VEHC
Alevli olmak. Alev ile yanmak. Parlamak.
VEHD(E)
(C: Vihad) Derin vadi. Uçurum.
VEHEC
Ateş sıcaklığı.
VEHECAN
Ateşin alevlenmesi. * Işıklandırmak, ziya vermek.
VEHEL
Vehim, kuruntu.
VEHELÜMME CERRA
(Bak: Helümme cerrâ)
VEHF
Bitkinin yapraklanması. Uzama. Çoğalma, artma.
VEHHAB
Çok fazla ihsan eden. Çok bağışlayan.
VEHHABÎ
Muhammed İbn-i Abdulvehhab nâmında birisinin sebeb olduğu İslâmî bazı mes'elelerde ifrat gösteren ve dört hak mezheb hâricinde bir mezhepten olan. Fıkıhta Hanbelî, itikadda İbn-i Teymiye'ye bağlıdırlar. Tarikatlarına Muhammediye ismi verirler.
VEHHAC
Parıl parıl. Pek şa'şaalı. * Çok alevli.
VEHHAM
Çok vehimli. Fazla şüphe eden.
VEHHAS
Arslan.
VEHİC
Ateşin sıcaklığı.
VEHİSE
Pişirilip kurutulduktan sonra dövülen çekirge.
VEHL
(Vehel) Yanlış yapma. Yanlış anlama. * Unutma.
VEHLE
İrkilme ve ürkme. * Dakika. An, lahza.
VEHLETEN
Birdenbire. İlkin. Ansızın.
VEHM
(Vehim) Mübhem ve mânasız korku. * Belirsiz fikir ve düşünce. * Cüz'i mânaların anlaşılmasına yarayan bir idrak kuvveti.
VEHM-ÂLUD
f. Vehimli. Vehim dolu. Vehim karışık.
VEHMÎ
Olmadığı halde var zannederek. Düşünmeye, vehme dair, vehme ait.
VEHMİYYÂT
(Vehmiyye. C.) Vehimler, kuruntular.
VEHM-NÂK
f. Vehimli, kuruntulu.
VEHN
Gevşeklik, kuvvetsizlik. * Zayıf. * Gövdesi kalın ve kısa adam. * Gece yarısı. Gece yarısından bir saat sonraki zaman.
VEHNANE
Zayıf kadın.
VEHS
Sır ile söyleşmek. Dedikodu yapmak.
VEHS
Bir işe girişip ısrar ile devamlı uğraşmak.
VEHS
Kırma. * Ayak altında çiğneme, basma, ezme.
VEHT
(C: Vihât) Vurmak. * Kırmak.
VEHTIYY
Ufak üzüm.
VEHUB
Verimi fazla, vergisi çok.
VEHVAH
Yaban eşeğinin anırtısı.
VEHVEHE
Atın kendi gövdesini parça parça etmesi.
VEHY
Gevşeme, yırtma.
VEHZ
Katı nesne. * Kovmak, deft'etmek.
VE-İLLA
Olmadığı hâlde. Yoksa. Aksi takdirde.
VEK'
Akrep sokmak.
VEKA'
Ayak parmaklarından baş parmağın, şehâdet parmağı üstüne gelmesi.
VEKAD
Sığır bağladıkları ip.
VEKAHAT
Hayâsızlık. Utanmazlık. Edebsizlik. (Bak: Vakahat)
VEKÂLET
Vekillik. Birisinin nâmına iş görme. Kendi nâmına hareket etme salâhiyetini başkasına verme. Nezâret, bakanlık. * Vekilin vazife gördüğü bina.
VEKÂLETEN
Birisine vekil olarak. Başkası adına.
VEKÂLETNÂME
f. Birisine vekillik verildiğini isbat eden ve ekseriya noterlikçe tanzim edilmiş bulunan yazılı kâğıt.
VEKÂLETPENÂH
f. Padişahın vekili olan, sadrâzam. Başvekil. Başbakan.
VEKAR
(Bak: Vakar)
VEKB
Dikilmek.
VEKC
Ulaşmak, varmak.
VEKDE
(C: Viked) Gitmek.
VEKEBAN
Derece derece yürümek.
VEKEF
Günah. * Abes ve boş. * Ayıp. * Eksiklik.
VEKEL
Zayıf adam.
VEKF
Evin damlaması. * Kat'etmek, kesmek.
VE-KIS
Var, kıyas et! mânasına gelir.
VEKIYYE
(Bak: Okiyye)
VEKİF
Sütü çok olan deve.
VEKİL
Başkasının işini gören. Bir adamın yerine hareket etme selâhiyeti olan kimse. * Nâzır. Bakan.
VEKİL-İ HARC
(Vekil-harç) Masraf görmekle vazifeli olan. Bir kimsenin veya bir cemaatin masraf işlerini üzerine alan.
VEKİR
Yuvasına giren kuş.
VEKİRE
Satın alınan veya yeni yapılan bina için, ahbaba, eşe dosta verilen ziyafet.
VEKKAD
Aydınlık, ışıklı, parlak.
VEKM
Reddetmek.
VEKN
(C.: Evkân - Vükün) Kuş yuvası.
VEKR
Kuş yuvası.
VEKRA
Hızlı yürüyen deve. * Ayağını yere kuvvetli basan kadın. * Bir nevi sıçramak.
VEKS
Noksan etmek, eksiltmek.
VEKTE
(C: Vikat) Gözün karasına ak düşmek. * Nokta. * Eser.
VEKVAK
Korkak kimse.
VEKZ
Vurmak. * Def'etmek. * Kovmak.
VEL'
Yalan. * Haps.
VELA
Yakınlık. Sâhiplik. * Sevme, muhabbet.
VELADET
(Bak: Viladet)
VELAİD
(Velide. C.) Cariyeler, kadın esirler.
VELAİM
(Velime. C.) Düğünler, evlenmeler. * Düğün ziyafetleri.
VELA-PERVER
f. Dostluk gösteren, dostluk besleyen.
VELAYA
(Veliyye. C.) Veli kadınlar. Veliyyeler.
VELAYET
Veli olan kimsenin hali. Velilik, dervişlik. * Dostluk. * Sadakat. * Başkasına sözünü geçirmek. Bir şeye kudret cihetiyle bizzat mutasarrıf olmak. (Bak: Veli)
VELAYET-İ ÂMM
Huk: Umum mallara ve fertlere şâmil olan velayet. (Şeriat hâkimleri, kadılar ve valilerin velayetleri gibi)
VELAYET-İ KÜBRA
Büyük velilik. Akrebiyet-i İlâhiyenin inkişafına bakan ve veraset-i nübüvvetten gelen gayet kısa, fakat yüksek olan ve tarikat berzahına uğramadan zâhirden hakikata geçen velilik mesleği. (Sahabeler gibi)(Cadde-i kübrâ, elbette velayet-i kübra sahibleri olan Sahabe ve Asfiya ve Tâbiîn ve Eimme-i Ehl-i Beyt ve Eimme-i Müçtehidînin caddesidir ki doğrudan doğruya Kur'anın birinci tabaka şâkirdleridir. M.)
VELB
Ulaşmak, varmak.
VELEC
Kumlu yerde olan yol.
VELED
Erkek çocuk. Oğul. Çocuk. * Döl, yavru.
VELED-İ MANEVÎ
Evlâdlığa kabul edilen, âhiret evlâdı. Bir hocanın talebesi. Mürid.
VELED-İ SULBÎ
Öz oğul, evlenmekle hâsıl olan kendi soyundan gelen çocuk.
VELEDİYET
Birisinin evlâdı olma hâli. Çocuk oluş.
VELEDİYET AKİDESİ
Hristiyanlıkta bir bâtıl akide. (Bak: Teslis)(İslâmiyet, tevhid-i hakiki dinidir ki; vasıtaları, esbabları ıskat ediyor. Enaniyeti kırıyor, ubudiyet-i hâlisa te'sis ediyor. Nefsin rububiyetinden tut, tâ her nevi rububiyet-i bâtılayı kat'ediyor, reddediyor. Bu sır içindir ki; havastan bir büyük insan tam dindar olsa enâniyeti terketmeye mecbur olur. Enaniyeti terketmiyen, salâbet-i diniyeyi ve kısmen de dinini terkeder.Şimdiki Hristiyanlık dini ise; "Velediyet Akidesi"ni kabul ettiği için, vesait ve esbaba te'sir-i hakiki verir. Din nâmına enaniyeti kırmaz; belki Hazret-i İsâ Aleyhisselâm'ın bir mukaddes vekili diye, o enaniyete bir kudsiyet verir. Onun için, dünyaca en büyük makam işgal eden Hristiyan havasları, tam dindar olabilirler. Hattâ Amerika'nın esbak Reis-i Cumhuru Wilson ve İngiliz esbak Reis-i Vükelâsı Loid George gibi çoklar var ki, mutaassıb birer papaz hükmünde dindar oldular. Müslümanlarda ise, öyle makamlara girenler, nâdiren tam dindar ve salâbetli kalırlar. Çünki, gururu ve enaniyeti bırakamıyorlar. Takvâ-yı hakiki ise, gurur ve enaniyetle içtima edemiyor. M.)
VELEH
Hayret, şaşkınlık. * Fazla hüzünden akıl gidip tembel olmak.
VELEH
f. Kahr, gazab, şiddet, hışım.
VELEHAN
Akıl gidip tembel olmak. * İbadet ederken vesvese veren şeytan.
VELEH-RESAN
Hayret verici, hayret edilen, şaşkınlık veren.
VELEH-RESAN-I UKUL
Akılları hayrette bırakan.
VELEHU
Bu da onun.
VELEHZA
Şaşırmış.
VELEHZEDE
f. Sevgilinin hışmına uğrayıp kahır çeken âşık.
VELEV
Eğer, gerçi, her ne kadar da, hatta, ister, isterse.
VELF
(Velif-Vilâf) Tez tez yelmek. Birbiri ardınca olmak.
VELG (VELÜG)
Köpeğin kap içinden su içmesi veya bir şey yeyip yalaması.
VELGA
Küçük kova.
VELH
Büyümek. * Uzamak.
VELHAN
Şaşakalmış, şaşkın, sersem.
VELHASIL
Sözün kısası, özü, kısacası.
VELİ
Sahib, mâlik. * Evliya. * Muin. Muhafaza eden. * Küçük çocukların hâlinden mes'ul kimse. * Sıddık. * Baba. Babanın babası, cedde de denir. * Fık: Hayatını mücadelelerle ve azimet ve fevkalâde bir zühd ve takva ile ibadet ve taata sarfederek kendisinden Allah'ın (C.C.) izniyle gaybdan haber vermek ve gaybî ahvali keşfetmek gibi ilmî ve kevnî hârikalar zuhura gelen zât. Allah'a (C.C.) manevî yakınlık kesbetmiş olan şerif zât. * Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) isimlerinden birisi.
VELİ'
Kabuğunda olan hurma çiçeği.
VELİAHD
(Veliy-yi ahd) Bir hükümdardan sonra hükümdar olacak kimse.

VELİCE
(C.: Velyüc) Büyük çuval. * Kişinin sırdaşı.
VELİD
Yeni doğmuş çocuk. * Köle, kul.
VELİDE
(C.: Velâid) Cariye.
VELİK
(Velikin) f. Amma, lâkin, fakat.
VELİKA
Yağla unu karıştırarak yapılan yemek.
VELİME
Sevinç ve sürur günleri verilen ziyafet. Düğün ziyafeti. * Düğün, evlenme.
VELİ-Nİ'MET
Nimet veren. Nimeti muhafaza edip ihsan eden.
VELİYY
(C: Evliyâ) Yakın. * Amcazâde, emmi oğlu. * Yar, dost.
VELİYYE
(C.: Velâyâ) Ermiş kadın, veli kadın.
VELİYYULLAH
Allah'ın (C.C.) veli kulu.
VELİYY-ÜL EMİR
Âmir. Emir veren. Emir sahibi.
VELİYY-ÜN NİAM
Nimetler ihsan eden, iyilik eden kimse. * Şeyhülislâm. * Sülâlesinin ileri gelenleri.
VELK
Yalan yakıştırmak. * Sür'at etmek, hız yapmak.
VELKA
(C.: Velkât) Vurmak.
VELKALEMİ
Kalem hakkı için. Kaleme yemin olsun.
VELLAS
Kurt.
VELM
Ulaşmak, yetişmek. * Toplanmak, cem'olmak.
VELS
Ahd, yemin, söz. " Az nesne. * Vurmak.
VELSAN
Birbirinin boyunlarına el atarak yürüme.
VELU'
Bir şeye fazla düşkün olan.
VELUD
Çok doğuran kadın. * Mc: Çok eser veren kimse.
VELVAL
Üzüntü ile ağlama. Ağlayıp inleme.
VELVELE
Gürültü, patırtı. Birbirine karışık bağrışmalar. Şamata.
VELVELE-ENDÂZ
f. Gürültü patırtı eden. Gürültücü.
VELVELE-ENGİZ
f. Gürültü koparan, gürültü çıkaran.
VELY
Birbiri ardı sıra gelme. Tâkib etme. * Çıkma. Olma. * Yaz yağmurundan sonra olan yağmur. * Yakınlık.
VEMD
Gazap etmek, hiddetlenmek, kızmak. * Sıcaklığın artması.
VEMİZ
Bulut arasından görünen ışık.
VEMK
Muhabbet etmek, sevmek.
VEMS
Fücur, masiyet, günah.
VEMYE
Meşakkat, sıkıntı. Belâ, musibet.
VEMZ (VEMİZ)
İşaret etmek. * Parlamak. şimşek çakmak.
VENA (VENYE)
Gevşek. * Zayıf. * Hâlsiz olmak.
VENİM
Sinek tersi.
VENN
Zebunluk, zayıflık, zaaf. * Çengilerin ve köçeklerin parmaklarıyla çaldıkları çalpara.
VENNECMİ
Yıldıza yemin olsun.
VENY
İş hususunda gevşeklik gösterme.
VER
f. "Sahib, mâlik; anlamlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Dâniş-ver $ : Âlim. Suhan-ver $ : Edip, şâir.
VERA
Halk. Mahluk. Arzı örten mahlukat. Yaratılmış olanlar.
VERA
Öte. Başka taraf. Arka, geri. * Torun.
VER'A
Korkaklık, havf.
VERA'
Takvânın ileri derecesi. Bilmediği ve şüphe ettiğini öğrenip iyiye ve doğruya göre hareket edip bütün günahlardan çekinme hâleti.
VERA-İ CEBEL
Dağın arkası.
VERA-İ PERDE
Perde arkası.
VERAK
Bitkilerle yer yüzünün yeşil olması.
VERAKÎ
(Verka. C.) Güvercinler.
VERASET
Miras sahibi olma. Ölen bir kimsenin mallarının Allah'ın (C.C.) emrine göre, şeriatça mirasçılara geçmesi. * İrsiyet. Varislik, mirasçılık. Mirasta hak sahibi olma.
VERASET-İ IRKIYE
Doğan yavrunun ecdadına benzemesi.
VERB
Fetret, fesad. * Yabani hayvan ini.
VERD
(Vürd - Vird) Gül.
VERDANE
Toplu oklava. * Koca başlı kertenkele.
VERDE
(Vürde) Renkli olmak.
VERDENE
f. Oklava, börekçi merdânesi. * Dolap oku.
VEREK
(C.: Evrâk) Kalça kemiği.
VEREL
(C: Vürelân - Evrâl) Kelere benzer bir canavardır. Kuyruğu keler kuyruğundan uzun olur.
VEREM
(C.: Evrâm) şiş, yumru. * şişme.
VERENTEL
şiddet, mihnet.
VERESE
Mirasçılar. Miras alanlar.
VERF
Genişlik.
VERH
Hamâkat, ahmaklık, bilmezlik. * Ucuz et.
VERH
Hamurun kendini koyuverip sülpülmesi.
VERHA
Akılsız ahmak kadın.
VERIK
Çok eskiden kullanılan gümüş para. Kıymetli para.
VERİ'
Haramdan kaçınan kişi.
VERİA
At ismi.
VERİD
Siyah kan damarı. Toplar damar. Boyun damarı. * Kırmızı gül. (Bak: Evride)
VERİHA
Çok sıvı hamur.
VERİK
Sikkesiz gümüş. * Gümüş.
VERÎK
Gür sakallı adam. * Sık yapraklı ağaç.
VERÎSE
Veris otuyla boyanmış nesne.
VERÎŞ
Yürümek ve seğirtmek istediği hâlde sahibi engel olan davar.
VERKA'
(C.: Verâki') Yabâni güvercin. * Açık boz renk.
VERRAK
Kâğıtçı.
VERS
Yemende yetişen güzel kokulu sarı bir ot.
VERŞ
Yürek ağrısı. * Çok beyaz olan.
VERŞAN
(C: Virşân-Verâşin) Yaban güvercini. * Kumru kuşunun erkeği.
VERTA
(C: Vırât) Çukur yer, varta, uçurum. * Halledilmesi, içinden çıkılması zor olan iş.
VERY
Çakmaktan ateş çıkması.
VERZE
f. Meslek, san'at, iş.
VERZİDE
f. Ekilmiş.
VERZİŞ
f. İşletme. Çalışma. * Çalışmış.
VERZİŞKÂR
f. Çalışkan.
VERZKÂR
f. Rençber, çiftçi, işçi.
VESAFET
Hizmetkârlık, işçilik.
VESAH
(C.: Evsâh) Kir, pas. * Murdarlık, pislik.
VESAİD
(Visâde. C.) Yastıklar, şilteler, döşekler.
VESAİF
(Vasif. C.) Hizmetçiler, uşaklar.
VESAİK
(Vesika. C.) Vesikalar.
VESAİL
(Vesile. C.) Vesileler. Sebebler.
VESAİT
(Vasıta. C.) Vasıtalar.
VESAİT-İ NAKLİYYE
Nakil vasıtaları. Taşıtlar. (Vapur, tren, otomobil gibi)
VESAK
Bağ. Rabıta. Yeminleşerek anlaşmak. * Sözleşme yeri.
VESAM
(Vesâmet) Güzel olma. Güzellik.
VESATET
Vâsıta olma, araya girme, aracılık yapma.
VESAVİS
(Vesvese. C.) Vesveseler.
VESAYA
(Vasiyet. C.) Vasiyetler. Öğütler. Nasihatlar.
VESAYET
(Visâyet) Vasilik. * Vasiyet. * Tembih, emir. Tavsiye. (Bak: Vasi)
VESB
Çok olmak.
VESBE
Bir atlama. Bir sıçrayış.
VESEB
Sıçrama, atlama.
VESEN
Put. Müşriklerin taptıkları suret. Karşısında ibadet edilen heykel. (Bak: Put-perest)
VESEN
Uyku ağırlığı. Uyku ile uyanıklık arası. * Uyku anında aklın gitmesi. * Hâcet.
VESENÎ
Putperest. Yıldızları ilâh itikad etmek gibi sapık şeylere inanan kimse.
VESENİYYUN
Putperestler. Puta tapanlar.
VESİ'
(Vesia) Vüs'atli, geniş. * Meydanlık.
VESİB
(Bak: Vüsub)
VESİC
Şiddetli seyir. Hızlı gitme. * Hızlı yürüyen deve.
VESİK
(C.: Visâk) Çok sağlam, kuvvetli.
VESİKA
Cemaat, topluluk.
VESİKA
Bir hâlin, bir hadisenin veya bir sözün doğruluğunu gösteren, inandırıcı şey. Belge, sened.
VESİLE
(Vâsile) Bahane, sebeb. * Fırsat. * Elverişli durum. * Vasıta. Yol. * Pâye, rütbe. * Baba. * Kurbiyet. * Kendisi ile başkasına yaklaşılan şey. * Cennet'te bir menzil adı. (El-Vesiletü menziletün fi-l Cenneti hadis-i şerifi bunu te'yid ediyor.)
VESİLECU
f. Sebep ve bahane arayan.
VESİLEDÂR
f. Vesileli.
VESİLEHÂH
f. Vesile isteyen.
VESİLE-İ CEMİLE
Güzel sebep. Güzel fırsat.
VESİLE-İ SA'Y
Çalışma vesilesi.
VESİLET-ÜN NECAT
Kurtuluş vesilesi, kurtuluş sebebi.
VESİM(E)
(C.: Vüsemâ-Visâm) Güzel yüzlü. Güzel çehre. * Damgalı.
VESK
(C.: Evsük) Cem'etmek, toplamak. * Altmış sa'.
VESM
Damga. İşaret. * Dağlama. * Döğerek toz hâline getirme.
VESME
Hayvana vurulan kızgın damga.
VESMEDÂR
f. Dağlanmış, damgalı. * Rastıklı.
VESN
Hafif. * Uyku. * Uyku anında aklın gitmesi. * Uykudan dolayı kişiye ârız olan zayıflık.
VESNAN
Uyuklayan, uykusu gelmiş olan.
VESS
Suya dalmak.
VESSELÂM
İşte o kadar, artık bitti, bundan sonra selâm. (Bak: Selâm)
VEST
Ev içerisinde olan her bir kapalı mekân.
VESTÎ
f. Tercüme, şerh.
VESTİYER
Fr. Pardesü, palto vesairenin çıkartılıp bırakıldığı yer.
VESVAS
Müvesvis. Vesveseye sürükleyen şeytan. Nefsin zihinde ilka eylediği dağdağa ve fitne. Avcının ve köpeklerin gizli sesi.
VESVESE
Şübhe. Tereddüt. Kuruntu. Aslı olmayan ihtimaller.(Vesvese, lügatta hışırtı, fısıltı gibi gizli ses demektir. Bu münasebetle gönülde tevali ve tekerrür eden gizli söze vesvese; ve bir nefse böyle bir söz ilka etmeğe de, vesvese vermek tâbir olunur.) (E.T.)(Arkadaş! Vesvese ve evham zulmetleri içinde yürürken, Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın sünnetleri birer yıldız, birer lâmba vazifesini gördüklerini gördüm. Her bir sünnet veya bir hadd-i şer'i zulmetli dalâlet yollarında güneş gibi parlıyor. O yollarda, insan zerre miskal o sünnetlerden inhiraf ve udul ederse; şeytanlara mel'abe, evhama merkeb, ehval ve korkulara ma'rez ve dağlar kadar ağır yüklere matiyye olacaktır.Ve keza o sünnetleri, sanki semadan tedelli ve tenezzül eden ipler gibi gördüm ki: Onlara temessük eden yükselir, saadetlere nâil olur. Muhalefet edip de akla dayananlar ise, uzun bir minâre ile semaya çıkmak hamakatinde bulunan firavun gibi bir firavun olur. M.N.)(Ey su-i vesveseden me'yus nefsim! Tedai-yi hayâlât, tahattur-u faraziyat, bir nevi irtisam-ı gayr-ı ihtiyarîdir. İrtisam ise, eğer hayırdan ve nuraniyetten olsa, hakikatın hükmü bir derece suretine ve misaline geçer. Güneşin ziyası ve harareti, âyinedeki misaline geçtiği gibi... Eğer şerden ve kesiften olsa, aslın hükmü ve hassası, suretine geçmez ve timsaline sirayet etmez. Meselâ necis ve murdar bir şeyin âyinedeki sureti ne necistir, ne murdardır. Ve yılanın timsali, ısırmaz.İşte şu sırra binaen, tasavvur-u küfür, küfür değil; tahayyül-ü şetm, şetm değil. Hususan ihtiyarsız olsa ve farazî bir tahattur olsa, bütün bütün zararsızdır. Hem ehl-i hak olan Ehl-i Sünnet ve Cemaatin mezhebinde bir şey'in şer'an çirkinliği, pisliği; nehy-i İlâhi sebebiyledir. Mâdemki ihtiyarsız ve rızasız bir tahattur-u farazîdir, bir tedâî-yi hayalîdir; nehiy ona taalluk etmez. O dahi ne kadar çirkin ve pis şeyin sureti dahi olsa, çirkin ve pis olmaz. M.)(İnsan kalben ve fikren hakaik-i İlâhiyeye bakıp düşündüğü zaman, bilhassa namaz ve ibadet esnasında, gerek şeytan tarafından, gerek nefsi tarafından pek fena, pis ve çirkin vesveseler, hâtıralar, sinekler gibi kalbe, akla hücum ederler. Bu gibi hevâî, vehmî ve çirkin şeylerin def'iyle uğraşan adam, o vesveselere mağlup olur. Ancak onları mağlup edip kaçırmak çaresi, müdafaayı terk edip onlar ile uğraşmamaktır. Evet arılar ile uğraşıldıkça onlar hücumlarını arttırırlar. Onlara karışılmadığı takdirde, insanı terkeder, giderler. Hem de o gibi vesveselerin, ne hakaik-ı İlâhiyeye ve ne de senin kalbine bir mazarratı yoktur. Evet, pis bir menzilin deliklerinden semânın güneş ve yıldızlarına, cennetin gül ve çiçeklerine bakılırsa, o deliklerdeki pislik ne bakana ve ne de bakılana bulaşmaz. Ve fena bir te'sir etmez. (Hâşiye)(Hâşiye) : O çirkin sözler senin kalbinin sözleri değil. Çünkü senin kalbin ondan müteessir ve müteessiftir. Belki kalbe yakın olan lümme-i şeytanîden geliyor. Meselâ: Sen namazda, Kâbe karşısında, huzur-u İlâhîde âyâtı tefekkürde olduğun bir halde, şu tedâî-yi efkâr seni tutup en uzak mâlâyâniyat-ı rezileye sevkeder. Meselâ: Ayinenin içindeki yılanın timsali ısırmaz. Ateşin misali yakmaz. Ve necasetin görünmesi âyineyi telvis etmez. M.N.)

VESVESEDÂR
f. Vesveseli, kuruntulu.
VEŞ
f. Gibi (mânâsına teşbih edatı.) Mah-veş $ : Ay gibi.
VEŞ'
Bir şeyin üstüne çıkmak.
VEŞAK
Dağ köpeği.
VEŞB
Ayıplamak.
VEŞC
Yaralamak. * Parçalamak. * Karışmak.
VEŞEL
Az su.
VEŞELAN
Suyun akışı.
VEŞİ'
(C: Veşâyi) Bezlerde olan yol yol alaca. * Sümâme otundan yapılan hasır. * Ağaçlardan kuruyup düşen nesne. * Girilmemesi için bahçe ve bostanların çevresine dikilen ağaç veya konan diken. * Az nesne.
VEŞİA
(C: Veşâyi') Üstüne iplik sardıkları ağaç. * Tarikat.
VEŞİC
(C: Veşâyic) Süngü ağacı.
VEŞİCE
Lif. * Ağaç kökü.
VEŞİK(A)
(C: Veşâyık) Kuru et.
VEŞİME
Şer, kötülük. * Düşmanlık.
VEŞİZE
(C: Veşâyız) Kırık kemik parçası.
VEŞK
Yaralamak. * Parçalamak.
VEŞK (VİŞÂK)
Evmek, acele etmek, sür'at.
VEŞKAN
Hızlı ve aceleci kimse.
VEŞL
Az miktarda olan su.
VEŞM
İğne ile kan çıkarmak suretiyle vücudda yapılan damga, işaret.
VEŞME
Yağmur tanesi.
VEŞŞEMSİ SURESİ
Kur'an-ı Kerim'in 91. suresidir. Suret-üş Şems de denir. Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.
VEŞT
f. Güzel.
VEŞVAŞ
Hafif hal. Hafif adam.
VEŞVEŞE
Hafiflik. * Kırış mırış olmak.
VEŞY
Elbiseyi güzel nakışlamak, süslemek. * Nesil ve zürriyet. * Çoğalma. * Geceleyin devamlı tefekkür ve mütalâa etmek. * Bir çeşit elbise.
VEŞZ
Kırmak. * Dar etmek, darlaştırmak.
VETAİR
(Vetire. C.) Meslekler, yollar.
VETED
Çadır kazığı. Ağaç kazık. Demir mıh. * Edb: Aruzda üç harfden meydana gelen nazım.
VETER
Yayın çilesi. İp ve kiriş. * Bir kavsın iki ucu arasına çekilen doğru çizgi. * Kasları hareket ettiren kalın sinir.
VETİN
Kalb damarı. Şah damarı. Şiryan-ı ekber. * Bel kemiği iliği.
VETİRE
(C.: Vetâir) Keçi yolu. Dar yol. * Tarz, üslub. * Burnun iki deliğini ayıran zar.
VETR
Tek, yalnız. Bir. (Bak: Vitr) * Arefe günü.
VEYH
Bir şeyi kandırmak makamında kullanılır.
VEYH
Heyhât!
VEYL
Vay hâline, yazık, felâket, hüzün ve hüsran. * Cehennem'de bir çukur ismi veya Cehennem'in bir kapısına bu isim verilmiştir. * Vaid, tehdid makamında kullanılan azab kelimesidir.
VEYLE
Küstahlık, rezillik.
VEYN
Kara üzüm.
VEYSEL KARANÎ
(Bak: Üveys-el Karanî)
VEZ'
(C: Evzâ) Hapsetmek. * Engel olmak, men'etmek. * Islah etmek, yerli yerince etmek, düzeltmek. * Topluluk, cemaat.
VEZ'
Hulku katı olan. Sert mizaçlı kimse.
VEZA
Tıknaz, topaç, bodur kimse.
VEZAN
f. "Olmak" yardımcı fiiliyle birlikte kullanılır ve "esen, esici" anlamlarına gelir.
VEZANET
Fikir ve görüş isabeti. * Ölçülü olma.
VEZANET-İ EFKÂR
Düşüncelerin isabeti.
VEZANÎ
f. Esinti zamanı.
VEZARET
(Vizaret) Vezirlik. Başvekillik.
VEZB
Su gibi akma.
VEZEGA
Bir cins büyük keler.
VEZEN
Yürürken sallanmak.
VEZER
Sarp dağ. Sığınılacak yer. Kale. Hisar. * Galib olmak.
VEZF
Evmek, acele etmek.
VEZİDEN
f. Yel esmek. * Atılmak, sıçramak.
VEZİF
Evmek, acele etmek.
VEZİLE
(C.: Vezâil) Cilâlı, parlak para. * Parlak madeni ayna.
VEZİM
Sebzevat demeti. * Kurumuş ot.
VEZİME
Hediye.
VEZİN
Hamur yapılmış ebucehil karpuzu. * Asil. * Sabit.
VEZİR
Osmanlı Devleti zamanında en yüksek mülkiye rütbelerine ulaşmış paşa. Hükümdar vekili. Pâdişahın yakınlarından ve onun yükünü üzerine alanlardan, mülkün idaresinde fikir ve tedbir ile meded ve yardım eden. Bu tabir "Vizr" kelimesinden gelir. "Vezr" kelimesinden alınsa; "halkın sığınağı" demek olur. Büyük düstur sahibi veya mühür sahibi kabul edilir. Osmanlı devletinde en büyük, mülkiyede en birinci mertebe olarak kabul edilmiştir. Muavin ve muin mânalarına da gelir.
VEZİR-İ A'ZAM
Pâdişahın vekili olan birinci vezir. Sadrazam. Başvekil.
VEZİZ
Ördek.
VEZK
Çirkin yürüyüşlü olmak.
VEZME
Kış sonu. * Bir kere yemek.
VEZN
(Vezin) Tartma. Ölçme. Hesaplama. * Tartacak şey. Tartı. * Ağırlık.
VEZNE
Tartı. Terazi. * Tartı yeri. Eskiden altun ve gümüş paralar sayı ile olduğu gibi tartıyla da alınıp verildiği için bu tabir meydana gelmiştir. Para alınıp verilen yer mânasında da kullanılır. Devlet daireleri ile büyük müesseselerde para alıp veren memura Veznedar denir. * Barut yuvası.
VEZNEDÂR
f. Vezne memuru. Bir teşkilâta âit parayı alıp veren memur.
VEZNÎ
Vezinle ilgili, vezne ait. * Tartılan şey.
VEZN-İ MAHSUS
Özgül ağırlık. Bir cismin bir santimetre küp hacmindeki parçasının ağırlığı. * Edb: Nazmın veya kelimenin belli kalıplarından her biri. Nazmın ahenk ölçüsü.
VEZNİYYÂT
Tartılan şeyler.
VEZR
Nurlu etmek, ışıklandırmak. * Kaftan eteğine birşey koyup götürmek.
VEZVAZ
Hafif, zarif kimse.
VEZVEZE
Sür'atle sıçramak.
VEZYE
Ayıp. * Soğuk.
VEZZAN
(Vezn. den) Tartan, vezneden. * Kantarcı.
VIKR
(C.: Evkar) Ağır yük. * Çok su taşıyan bulut.
VIKY
Hıfzetmek, korumak.
VIRAK
(Varak. C.) Yapraklar.
VIRAT
(Verta. C.) Vartalar, uçurumlar, çukurlar. * Halli güç, içinden çıkılması zor olan işler.
VISR
Hüccet, delil. * Kadı sicili. * Ahd, söz, yemin.
VITA'
Razı olma, rıza gösterme, uygun görme.
VITAE
Ayak basmak.
VİÂ'
(C.: Eviye) Kap, içinde bir şey konulabilen zarf.
VİÂİYYET
Kap halinde olma.
VİATA
(C: Viât) Sarı gül.
VİCA'
Hayvanı burma, iğdiş etme.
VİCA'
Ağrılar, sızılar.
VİCAH
(Vech. den) Yüz yüze gelmek. Yüzleşmek.
VİCAHEN
Yüzüne karşı. Yüz yüze gelerek.
VİCAHÎ
(Vicahiyye) Yüzyüze olan, karşılıklı olan.
VİCAR
(C.: Vücur - Evcire) Sel suyunun oyduğu yer. * Arslan ve kurt gibi vahşi hayvanların yatağı. İn.
VİCD
Zenginlik. Gına.
VİCDAN
İnsanın içindeki iyiyi kötüden ayırabilen ve iyilik etmekten lezzet duyan ve kötülükten elem alan manevî his. * Kendinden geçme, dalma. * Bir şeyi bir halde görme, bulma. * Duyma, duygu. * İnanç. * Şuur. * Bâtın ile Hakkı tanımak. * Din.(Vicdanın anâsır-ı erbaası ve ruhun dört havassı olan irade, zihin, his, lâtife-i Rabbaniye, herbirinin bir gayât-ül gayâtı var: İradenin ibadetullâhdır. Zihnin ma'rifetullahdır. Hissin muhabbetullahdır. Lâtifenin müşâhedetullâhtır. Takva denilen ibadet-i kâmile dördünü tazammun eder. Şeriat şunları hem tenmiye, hem tehzib, hem bu gayât-ül gayâta sevkeder. H.)
VİCDAN HÜRRİYETİ
(Bak: Hürriyet-i vicdan)
VİCDANEN
Vicdanca, iyilik hissine göre.
VİCDANÎ
(Vicdaniyye) Vicdanla, kalbî his ile ilgili. * Kendinden geçip dalmakla ilgili.
VİCDANİYYAT
Vicdanlılıklar. Vicdana ait hususiyetler ve hisler.(İ'lem eyyühel aziz! Hayrat ve hasenatın hayatı niyet iledir. Fesadı da ucb, riyâ ve gösteriş iledir. Ve fıtri olarak vicdanda şuur ile bizzat hissedilen vicdaniyatın esası, ikinci bir şuur ve niyet ile inkıtâ bulur.Nasıl ki amellerin hayatı niyet iledir. Onun gibi, niyet bir cihetle fıtri ahvâlin ölümüdür. Meselâ: Tevazua niyet, onu ifsad eder, tekebbüre niyet onu izâle eder, feraha niyet onu uçurur, gam ve kedere niyet onu tahfif eder. Ve hâkezâ kıyas et. M.N.)
VİCDAN-SUZ
f. Acı ve keder veren, kalb yakan, vicdânen çok ıztırab verici.
VİDAD
Dostluk. Sevmek. Muhabbet. * Dost ve muhib. * Her şeye muhabbeti olan.
VİDD
Muhabbet, dostluk, sevgi.
VİFADET
Elçilik.
VİFAK
Dostça bir fikir üzerinde birleşmek. Samimi anlaşmak. * Barış. * Uygunluk.
VİHAD
(Vehd. C.) Derin vâdiler. Uçurumlar.
VİHAM
(Vahim. C.) Vahim olan şeyler.
VİKA'
Cinsî münasebet. * Savaş, harp.
VİKÂ'
(C: Evkiye) Kırba ve tulum ağzını bağladıkları nesne.
VİKA (VEKA)
Kendi ile bir şey saklanan nesne.
VİKAF
Tevakkuf etmek, vâkıf olmak, durmak.
VİKÂF
Eşek semeri ve palanı.
VİKAHAT
(Bak: Vakahat)
VİKAL (VEKÂL)
Devamlı diğer davarların ardına kalan davar.
VİKAYE
Koruma. Koruyuculuk. Sahib olma. Arka çıkma. Kayırma. * Tıb: Herhangi bir hastalık için önleyici tedbir alma.
VİKR
(C.: Evkar) Ağır yük.
VİLA'
Birbirinin ardı sıra gelmek. * Abdest esnasında uzuvları yıkarken birisi kurumadan diğerini yıkamağa başlamak. * Ahbablık, yakınlık, dostluk. (Bak: Velâ)
VİLAD
Doğurmak.
VİLADET
Doğmak, doğuş, dünyaya gelmek, doğurmak. (Veladet galattır)
VİLAKÂR
f. Ahbab, dost.
VİLAPERVER
f. Dost, muhib.
VİLAYAT
(Vilayet. C.) Vilayetler.
VİLAYET
Bir şeyi kudretle elde etme. * İl. * Birisine kefil olmak. * Dostluk. Muhabbet.

VİLDAN
(Velid. C.) Çocuklar. * Kullar. Köleler.(Kur'an-ı Hakîm'de $ sırrı ve meâli şudur ki: Mü'minlerin kabl-el-büluğ vefat eden evlâdları, Cennet'te ebedî, sevimli, Cennet'e lâyık bir surette dâimî çocuk kalacaklarını.. ve Cennet'e giden peder ve vâlidelerinin kucaklarında ebedî medar-ı sürurları olacaklarını.. ve çocuk sevmek ve evlâd okşamak gibi en lâtif bir zevki, ebeveynine te'mine medar olacaklarını.. ve her bir lezzetli şey'in Cennet'te bulunduğunu.. "Cennet tenasül yeri olmadığından, evlâd muhabbeti ve okşaması olmadığı" nı diyenlerin hükümleri hakikat olmadığını.. hem dünyada on senelik kısa bir zamanda teellümatla karışık evlâd sevmesine ve okşamasına bedel sâfi, elemsiz milyonlar sene ebedî evlâd sevmesini ve okşamasını kazanmak, ehl-i imanın en büyük bir medar-ı saâdeti olduğunu şu âyet-i kerime $ cümlesiyle işaret ediyor ve müjde veriyor. M.)
VİLDE
(Veled. C.) Erkek evlâdlar, çocuklar, oğullar.
VİLE
f. Yüksek ses.
VİN
f. Siyah üzüm. * Boya, renk.
VİRAD
Yol. * (Verd. C.) Güller.
VİRAN
f. Yıkık, harap. * Mc: Kederli, üzgün, gamlı.
VİRANE
f. Harabe. Yıkılmağa yüz tutmuş eski yapı.
VİRANÎ
f. Viranlık, haraplık.
VİRASE
Mirasyedilik.
VİRAT
Zekât vermek korkusundan hile edip bir yere toplanmış koyunlarını ayırıp dağıtmak veya perâkende koyunlarını bir yere toplamak.
VİRD
Sık sık ve devamlı okunan dua. * Kur'an-ı Kerim'den her gün okunması vazife bilinen kısım, bir cüz.
VİRD
f. Suya ve sair şeye yakın gelme. Su hissesi. Suya müteveccih cemaat. * Talebe, şakird, mürid.
VİRD-İ ZEBAN
Dilde tesbih. Sık sık tekrar edilen dua, söz, zikir.
VİRK (VERK)
(C.: Evrâk) Uyluk üstü.
VİSAB
Yatak, döşek. * Atlama, sıçrama.
VİSAD(E)
Dayanıp rahat edilecek yastık veya şilte.
VİSÂDENİŞİN
f. Yastığa yaslanıp oturan.
VİSAK
Kuvvetli, kalın bağ. * Yeminle söz vermeler. Muahedeler. * Peyman.
VİSAL
(Vasıl. dan) Vâsıl olma. Sevdiğine ulaşma. Kavuşma. Ayrılıktan kurtulma.(Fâni mevcudatın visali, madem fanidir, ne kadar uzun da olsa yine kısa hükmündedir. Senesi bir saniye gibi geçer. Hasretli bir hayal ve esefli bir rüya olur. L.) Öyle ise Bâki'nin yolunda çalışmak lâzım gelir.
VİSAM
(Vesim. C.) Damgalılar. Alâmetlenmiş olanlar. * Güzel yüzlü olanlar. * Rastıklılar.
VİSATA
Kavim arasında şerefli ve aziz olmak.
VİSAYE
Vasiyet etmek.
VİSL
(C.: Evsâl) Benzer. Misil. * Uzuv, âzâ, organ.
VİSME
Bir boya otu. * Çivit yaprağı.
VİŞAH
(Vüşâh) Eskiden kadınların mücevherlerle süsleyip boynundan ve koltukları altından bağladıkları enlice bez veya meşin parçası.
VİŞAM
(Veşm. C.) Dövmeler.
VİŞAYE
Koğuculuk, dedikoduculuk, gammazlık.
VİŞN-AB
f. Vişne şerbeti, vişne şurubu.
VİTAM
Çulhaların beze sürdükleri nesne.
VİTAMİN
Fr. Vücudda yokluğu bazı hastalıklara yol açan ve taze yiyeceklerde ve bazı meyvalarda bulunan organik madde. A, B, C, D, E gibi remizlerle gösterilen çeşitleri vardır.
VİTAS
Kazmak. * Kırmak.
VİTR
Tek olan şey. Çift olmayan. Tenha. * Yatsı namazından sonra kılınan üç rekât namaz. * Kurban bayramından bir önceki gün. (Bak: Vetr)
VİZAM
Her nesnenin ağırlığı. * Başka birşeyle karışmış olan nesne. (Buğdayla karışmış toprak gibi.)
VİZARE
Yardım etmek. * Kuvvet vermek.
VİZİTE
ing. Ziyaret. * Doktorun bir hastayı ziyareti. * Hekim ücreti.
VİZR
Günah. * Yük. Ağırlık. * Silâh. * Sırta vurulan ağır yük. Yük götürmek.
VOKAL
İtl. Sesle anlatma. * İnsan sesinin müzikte kullanılması. * Gr: A, E, I, İ, O, Ö, U, Ü gibi sesli harfler.
VOLKAN
Fr. Yanardağ.
VOYVODA
Reis, subaşı, ağa gibi çeşitli mânalara gelen bir tabirdir.Voyvodalık Osmanlılarda Milâdi onyedinci asırda başlamıştır. Eyalet valileri ve sancak mutasarrıfları uhdelerine tevcih olunan eyalet ve sancakların mülhak kazalarına halkın isteğiyle yerlilerin ileri gelenlerinden birini voyvoda tayin ederlerdi. (O.T.D.S.)
VU'AZ
(Vâiz. C.) Vâizler. Vaaz edenler.
VUFUD
Gelme, geliş.
VUFUR
Bolluk, çokluk, kesret.
VUHUFET
Kılın yumuşak ve çok siyah olması. * Çok fazla kıllı oluş, çok kıllılık.
VUHUL
(Vahal. C.) Çamurlu yerler. Bataklıklar.
VUHUŞ
(Vahş. C.) Vahşiler, yabaniler, ehlileşmemiş olanlar.
VUKU'
Düşme, rastlama. * Olma, oluş. * Gidip çatma. * Bir hadisenin çıkış şekli, cereyânı.
VUKUAT
(Vak'a. C.) Vak'alar, hâdiseler. * Kavga. Yaralama gibi polisi alâkalandıran hâdise. * Normal dışında olan hâdiseler.(Verilen bütün vücud mertebeleri vukuattır, birer illet ister. Fakat, verilmeyen mertebeler; imkânattır. İmkânat ise ademdir, hem nihayetsizdir. Ademler ise illet istemezler, nihayetsize illet olamaz. Meselâ madenler diyemezler: "Niçin nebatî olmadık?" Şekva edemezler. M.)
VUKUD
Ateş alıp yanma. Tutuşma.
VUKUF
Bir şeyi bilme. Öğrenmiş olma. * Bir hâlde kalma. * Durma, duruş.
VUKUFDÂR
f. Haberi olan. Bilgili.
VUKU'-İ HÂL
Bir hâdisenin çıkış ve oluş şekli.
VUKUKA
Tavuk gıdaklaması. * Köpek havlaması.
VUSAFA
(Vasif. C.) Hizmetçiler, uşaklar.
VUSKA
(Bak: Vüska)
VUSLA
Bir şeyi başka bir şeye ekleyen, bitiştiren şey.
VUSLAT
Visal. Sevdiğine kavuşma, ulaşma, bitişme. Bitiştiren.
VUSTA
(Müe.) Orta. Ortası. * Orta parmak.
VUSU'
Kudret, tâkat, güç, kuvvet.
VUSUB
Dâim ve sürekli olmak. * Vâcip olmak.
VUSUK
(Visâk ve Vesâk. C.) Bağlar, râbıtalar. * Sözleşme yerleri. * Andlaşmalar.
VUSUL
Ulaşma, erişme, varma, yetişme.
VUU'
Tilki.
VUUD
Vaidler. Vâdeler.
VUUL
şerefliler. * Kuvvetliler.
VUZ'
Kadının temizliğinin sonunda hayızdan evvel hâmile olması.
VUZU'
Hakir etme. Kendini, nefsini tezlil ve tahkir etme, küçümseme.
VUZU'
Abdest alma. Abdest suyu. Abdest.
VUZUH
Açıklık. Açık ve anlaşılır şekilde olmak. Netlik. * Aydınlık. * Edb: İfadede açıklık.
VÜCUB
Vâcib ve lâzım olmak. * Sâbit olmak. * Sukut ve vuku. * Sübut ve temekkün cihetiyle lâzım olmak. Bırakılması mümkün olmamak. * Güneşin batması. * Muztarib olmak.
VÜCUBÎ
Vücuba ait ve onunla alâkalı. * Müsbet.
VÜCUB-U ZEKÂT
Zekâtın vacib, şart oluşu. * Verilmesi Allah tarafından emredilmiş olan zekât.
VÜCUD
Varlık. Var olmak. Bulunmak. * Cesed, cisim, ten, gövde.(Vücud mertebeleri muhteliftir. Ve vücud âlemleri ayrı ayrıdır. Ayrı ayrı oldukları için, vücudda rüsuhu bulunan bir tabaka-i vücudun bir zerresi, o tabakadan daha hafif bir tabaka-i vücudun bir dağı kadardır ve o dağı istiab eder. Meselâ: Âlem-i şehadetten olan kafadaki hardal kadar kuvve-i hâfıza âlem-i mânadan bir kütübhane kadar vücudu içine alır. Ve âlem-i hâricîden olan tırnak kadar bir âyine-i vücudun, âlem-i misal tabakasından koca bir şehri içine alır. Ve o âlem-i hâricîden olan o âyine ve o hâfızanın şuurları ve kuvve-i icâdiyeleri olsaydı, bir zerrecik vücud-u hâricîleri kuvvetiyle, o vücud-u mânevide ve misâlide hadsiz tasarrufat ve tahavvülât yapabilirlerdi. Demek vücud rüsuh peyda ettikçe, kuvvet ziyadeleşir; az bir şey, çok hükmüne geçer. Hususan vücud rusuh-u tam kazandıktan sonra, maddeden mücerred ise, kayıt altına girmezse; o vakit cüz'î bir cilvesi, sair hafif tabakat-ı vücudun çok âlemlerini çevirebilir.İşte $ şu kâinatın Sâni'-i Zülcelâli vâcib-ül-vücuddur. Yâni: O'nun vücudu zâtîdir, ezelîdir, ebedîdir, ademi mümteni'dir, zevali muhaldir ve tabakat-ı vücudun en râsihi, en esaslısı, en kuvvetlisi, en mükemmelidir. Sâir tabakat-ı vücud, O'nun vücuduna nisbeten gayet zaif bir gölge hükmündedir. Ve o derece vücud-u Vâcib râsih ve hakikatlı ve vücud-u mümkinat o derece hafif ve zaiftir ki; Muhyiddin-i Arabî gibi çok ehl-i tahkik, sâir tabakat-ı vücudu, evham ve hayal derecesine indirmişler: $ demişler. Yâni: Vücud-u Vâcib'e nisbeten başka şeylere vücud denilmemeli; onlar, vücud ünvanına lâyık değillerdir diye hükmetmişler. M.)(Vücudun en kuvvetli mertebesi olan "Vücub" un; ve vücudun en sebatlı derecesi olan maddeden tecerrüdün; ve vücudun zevalden en uzak tavrı olan "mekândan münezzehiyet" in; ve vücudun en sağlam ve tegayyürden ve ademden en mukaddes sıfatı olan "vahdet"in sâhibi "Zât-ı Vâcib-ül Vücud"un en has hassası ve lâzım-ı zâtîsi olan ezeliyyeti ve sermediyyeti, vücudun en zayıf mertebesi ve en incecik derecesi ve en mütegayyir, mütehavvil tavrı ve en ziyâde mekâna yayılmış olan hadsiz kesretli bir maddi madde olan esir ve zerrat gibi şeylere vermek ve onlara ezeliyyet isnad etmek ve onları ezeli tasavvur etmek ve kısmen âsâr-ı İlâhiyyenin onlardan neş'et ettiğini tevehhüm etmek, ne kadar hilâf-ı hakikat ve vakıa muhalif ve akıldan uzak ve bâtıl bir fikir olduğu, Risale-i Nur'un müteaddid cüzlerinde kat'i bürhanlarla gösterilmiştir. L.)(Vücud ise; birincisi mümeyyize, ikincisi muhassısa, üçüncüsü müreccihe olmak üzere ilim, irade, kudret sıfatlarını istilzam eder. İ.İ.)
VÜCUDÎ
Varlığa dair. Var olan şey ile alâkalı.
VÜCUD-U HÂRİCÎ
Zâhir, ademden çıkmış olan. İlmî vücuddan âlem-i şehadete gelmiş olan. Maddî varlık, cismanî eşya.
VÜCUD-U HİSSÎ
His ile bilinen vücud. Hisse aid vücud, varlık. Duygulu cesed.
VÜCUD-U İLMÎ
İlmî varlık.(Vücud-u ilmî, hayat-ı umumiyenin ma'nevî bir cilvesine mazhardır ki, mukadderat-ı hayatiye o ma'nidar ve o canlı elvâh-ı kaderiyeden alınır. S.)
VÜCUH
(Vech. C.) Çehreler, yüzler, suretler. * Tarzlar. * Sebepler. * İmkânlar. * Münasebetler. * Kur'an-ı Kerim okunuşundaki farklar. * Bir memleketin ileri gelenleri.
VÜCUH-U İ'CAZ
Mu'ciz olmanın yolları. İ'caz nevileri ve vecihleri.
VÜCUH-U SEB'A
Yedi vecih. Kur'anın yedi tarzda okunuşu.
VÜCUM
Tiksinme, iğrenme. * Darılma, küsüp susma. * Göğüse vurma. * Kederli olma.
VÜCÜR
(Vicâr. C.) Arslan, ayı, kurt gibi vahşi hayvanların inleri. * Sel sularının oyduğu yerler.
VÜFFED
(Vâfid. C.) Temsilciler, elçiler.
VÜFUD
Erişme, gelme. * (Vâfid. C.) Elçiler, temsilciler.
VÜFUR
Çokluk, bolluk, kesret. * Tamam olma.
VÜHUB
Çok fazla bağışta bulunan, çok bağışlayan.
VÜKELÂ
(Vekil. C.) Vekiller. Bakanlar. Nâzırlar. Kendilerine iş havale edilenler.
VÜKELÂ-İ DEÂVÎ
Dâvâ vekilleri. Avukatlar.
VÜKNE
Kuş yuvası.
VÜKUB
Yavaş yürüme.
VÜKUL
Bir kimseyle birlikte bir işe girişme. İşbirliği.
VÜKUN
(Vekn. C.) Kuş yuvaları.
VÜKUR
(Vekr. C.) Kuş yuvaları.
VÜLÂT
(Vâli. C.) Vâliler. * Sâhib çıkanlar. * Koruyan, muhafaza edenler.
VÜLÂT-I EMR
Vâliler. İşin başındakiler, idareciler. İdareye memur zâbitler.
VÜLEYD
(Veled. den) Küçük çocuk.
VÜLU'
Bir şeye aşırı derece düşkünlük.
VÜLUC
Girme, sokulma, duhul etme.
VÜLUG
Köpeğin su içmesi.
VÜREYD
Çok küçük damar.
VÜRKA
Siyahı galip olan bozluk.
VÜRU'
Korkaklık.
VÜRUD
Geliş. Gelme. Vârid olma. Gelip yetişme. * Suya gitme. * (Verid. C.) Toplar damarlar. Siyah kan damarları.
VÜRUK
Yan yatma.
VÜRUŞ
Yemek yemek. * Ziyafet vermek.
VÜS' (VÜS'AT)
Genişlik. Bolluk. * Fırsat. * Boş meydan. * Kuvvet, güç, tâkat. * Varlık, zenginlik. * Fls: Bir şeyin boşlukta doldurduğu yer.
VÜSEMA
(Vesim. C.) Damgalılar, dağlanmış olanlar. * Güzel yüzlüler. * Rastıklılar.
VÜSKA
Çok kuvvetli ve sağlam olan.
VÜSUB
(Vesb - Vesib) Sıçrama, atlama. * Oturma.
VÜSUK
Bağlar, râbıtalar. * Anlaşma ve sözleşmeler.
VÜSUK
Sağlam inanma. İtimad etme, güvenme. Muhkemlik, sağlamlık.
VÜSÜD
(Visâde. C.) Yastıklar.
VÜŞUL
Mal azlığı. * Zayıflık.
VÜZERA
(Vezir. C.) Vezirler. (Bak: Vezir)
VÜZUB
Lüzumluluk, icab etme, gereklilik.
VÜZUB
Su gibi akma.
VÜZUB-İ DEM
Kan akma, kanama.
VÜZUR
Tuzak. * Süprüntü sepeti.