Sesin Yayılması (6.Sınıf)
Dünyanın her yerinde yaşantımızın her anında farklı seslerle karşılaşırız. Bu sesler farklı kaynaklardan çıkar. İnsanlar, hayvanlar, müzik aletleri ses çıkaran varlıklardandır. Ses çıkaran her madde veya cisme ses kaynağı denir. Kulağımıza gelen seslerden bazıları doğal bazıları insanlar tarafından oluşturulan yapay seslerdendir.
Kıyıya vuran dalgaların sesi rüzgârın uğultusu veya ırmağın sesi doğal seslerdendir. Bu sesleri üreten varlıklara doğal ses kaynağı denir. Müzik aletlerinden, uçak veya hoparlörden çıkan sesler yapay seslerdir. Bu sesleri üreten varlıklara yapay ses kaynakları denir. Bir yerde ses varsa orada mutlaka bir cisim titreşiyor demektir. Titreşen cisimler ses meydana getirirler. Mandolin, gitar, saz ve keman gibi müzik aletleri tellerinin titreşmesi ile davulun derisinin titreşmesi ile flüt ise içindeki havanın titreşmesi ile ses çıkarır.
Sesin yayılması
Durgun suya taş attığımızda taşın suya değdiği noktada dalgalar daha şiddetli iken kaynaktan uzaklaştıkça şiddeti azalır ve bir süre sonra kaybolur. Sesin yayılması bazı özellikleriyle su dalgalarının yayılmasına benzerken bazı özellikleri ile benzemez. Ses su dalgaları gibi bir noktadan başka bir noktaya dalgalar halinde yayılır ve kaynaktan uzaklaştıkça şiddeti azalır.
Ancak su dalgaları suyun yüzeyinde yayılırken ses dalgaları her yönde yayılır, sesin kaynaktan dışarıya doğru her yönde yayılması ise ışığın yayılmasına bezer. Örneğin boş bir odada yanmakta olan lambayı odanın herhangi bir yerinde bulunan bir kişi görebilir. Benzer bir şekilde odanın ortasında çalan zil sesini odanın herhangi bir yerinde bulunan kişi duyabilir.
Ancak ışıktan farklı olarak ses dalgalarının oluşması ve yayılması için maddesel ortam gerekmektedir. Maddesel ortamlar katı, sıvı ve gaz olabilir. Boşluk ise içinde herhangi bir madde olmayan bir ortamdır. Bu nedenler ses boşlukta yayılmaz. Havası boşaltılmış bir fanus içinde bulunan cep telefonu çalmaya başladığında telefonun ışığı görülebilir ancak melodisini duyulmaz. Bunun nedeni fanus içinde ses titreşimlerinin yayılabileceği maddesel bir ortam bulunmamasıdır.
Titreşen cisimlerin enerjisi maddeye oluşturan taneciklere taşınır. Buna bağlı olarak ses katı, sıvı, gaz olan maddesel ortamlarda yayılır. Katıları, sıvıları ve gazları oluşturan taneciklerin birbirine göre uzaklıkları farklıdır. Tanecikler arasındaki uzaklık arttıkça tanecikler arasındaki etkileşim azalacağından titreşim aktarımı da yavaşlar. Bu nedenle ses, en süratli katı ortamlarda, en yavaş ise gaz ortamlarda yayılırlar.
Dünyanın her yerinde yaşantımızın her anında farklı seslerle karşılaşırız. Bu sesler farklı kaynaklardan çıkar. İnsanlar, hayvanlar, müzik aletleri ses çıkaran varlıklardandır. Ses çıkaran her madde veya cisme ses kaynağı denir. Kulağımıza gelen seslerden bazıları doğal bazıları insanlar tarafından oluşturulan yapay seslerdendir.
Kıyıya vuran dalgaların sesi rüzgârın uğultusu veya ırmağın sesi doğal seslerdendir. Bu sesleri üreten varlıklara doğal ses kaynağı denir. Müzik aletlerinden, uçak veya hoparlörden çıkan sesler yapay seslerdir. Bu sesleri üreten varlıklara yapay ses kaynakları denir. Bir yerde ses varsa orada mutlaka bir cisim titreşiyor demektir. Titreşen cisimler ses meydana getirirler. Mandolin, gitar, saz ve keman gibi müzik aletleri tellerinin titreşmesi ile davulun derisinin titreşmesi ile flüt ise içindeki havanın titreşmesi ile ses çıkarır.
Sesin yayılması
Durgun suya taş attığımızda taşın suya değdiği noktada dalgalar daha şiddetli iken kaynaktan uzaklaştıkça şiddeti azalır ve bir süre sonra kaybolur. Sesin yayılması bazı özellikleriyle su dalgalarının yayılmasına benzerken bazı özellikleri ile benzemez. Ses su dalgaları gibi bir noktadan başka bir noktaya dalgalar halinde yayılır ve kaynaktan uzaklaştıkça şiddeti azalır.
Ancak su dalgaları suyun yüzeyinde yayılırken ses dalgaları her yönde yayılır, sesin kaynaktan dışarıya doğru her yönde yayılması ise ışığın yayılmasına bezer. Örneğin boş bir odada yanmakta olan lambayı odanın herhangi bir yerinde bulunan bir kişi görebilir. Benzer bir şekilde odanın ortasında çalan zil sesini odanın herhangi bir yerinde bulunan kişi duyabilir.
Ancak ışıktan farklı olarak ses dalgalarının oluşması ve yayılması için maddesel ortam gerekmektedir. Maddesel ortamlar katı, sıvı ve gaz olabilir. Boşluk ise içinde herhangi bir madde olmayan bir ortamdır. Bu nedenler ses boşlukta yayılmaz. Havası boşaltılmış bir fanus içinde bulunan cep telefonu çalmaya başladığında telefonun ışığı görülebilir ancak melodisini duyulmaz. Bunun nedeni fanus içinde ses titreşimlerinin yayılabileceği maddesel bir ortam bulunmamasıdır.
Titreşen cisimlerin enerjisi maddeye oluşturan taneciklere taşınır. Buna bağlı olarak ses katı, sıvı, gaz olan maddesel ortamlarda yayılır. Katıları, sıvıları ve gazları oluşturan taneciklerin birbirine göre uzaklıkları farklıdır. Tanecikler arasındaki uzaklık arttıkça tanecikler arasındaki etkileşim azalacağından titreşim aktarımı da yavaşlar. Bu nedenle ses, en süratli katı ortamlarda, en yavaş ise gaz ortamlarda yayılırlar.
