-
ÇTL sistemimiz sıfırlandı ve olumlu değişiklikler yapıldı. Detaylar için: TIKLA
Tarla bitkileri
- Konuyu açan Suskun
- Açılış tarihi
Püsküllü brom
Püsküllü brom (Bromus tectorum), buğdaygiller (Poaceae) familyasından anavatanı Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika bir yıllık otsu bitki türü.
Arsızdır, yani kolay yayılan yabancı ottur.
Habitat
Kuru, açık çayırlar, kumlu yerler ana habitat alanlarıdır.
Zararları
İlaçlarla mücadele edilen bir yabancı ottur. Özellikle hububatta, mısır ve ıspanakgibi bitkilerin yetiştiği tarlalarda verim düşüren ve mücadele edilmesi gereken zararlı ottur.
Sorgum
Sorgum, boyu 3 metreye kadar ulaşabilen buğdaygiller ailesine ait bir yem bitkisidir. Sıcağa ve kurağa dayanıklı bir bitki olup, toprak ayırt etmemektedir. Tuzlu ve alkali topraklara dayanıklıdır.
Sorgum, yüksek fotosentez verimine sahiptir ve her iklim koşulunda kolaylıkla yetişebilmektedir. Fazla sulama ve gübre ihtiyacı bulunmamaktadır. Akdeniz ikliminde ise Nisan ve Eylül ayları en elverişli gelişim aylarıdır. Ülkemizde özellikle büyükbaş hayvanların yem ihtiyacını karşılamak için kullanılan yüksek enerjili bir bitkidir.
Vetiver
Vetiver (Chrysopogon zizanioides; eskiden: Vetiveria zizanioides), Buğdaygiller (Poaceae) familyasından bir bitki türü.
Morfoloji
Saz görünümlü bitkinin uygun şartlarda boyu 2 m ye kökleri ise 3- 4 m ye inebilir. Saç görünümlü, dikey olarak, masif bir şekilde inen kökleri bilinen iyi yüzey tutucu bitkilerden biri olarak tanımlanmasını sağlar. Kardeşlenme yeteneği yüksektir. Saçak köklüdür ve yumak oluşturan kökleri uygun koşullarda 3 m derinliğe kadar gider. Yaprakları ortalama 75 cm uzunluğunda, 8 mm genişliğinde, ince uzun görünümlü ve tüysüzdür. Yaprak kenarları kesicidir. Çiçekleri erguvan-bordo renginde, salkım şeklindedir ve çiçek sapının ucunda toplanmıştır. Hermafrodittir.
Yetiştirilmesi
Tropikal bir bitkidir ve Hindistan'da yetişir. Hindistanın doğal bir bitkisidir ancak şu anda dünyada pek çok çevre sorununun çözumüne basit,ucuz ve etkin cözümler sunan global bir bio-teknoloji sisteminin öznesidir. Türkiye'de Ege Bölgesinde yetiştirilmektedir. 3 aylık yağışlı bir sezona ihtiyaç duymaktadır. Ortalama sıcaklık 18-25, en düşük sıcaklık -15, en yüksek sıcaklık 48, ve hızlı büyüyebilmesi için 25 derece sıcaklık istemektedir.
Kullanımı
Eterik yağı için rizomlar kullanılır. Kokusunda gerginlik giderici etki vardır. Kozmetikte cilt altı yağı dokusu harab olmuş, yaşlı, mat, kuru ve hassas ciltler için hazırlanan kremlerde vetiver esansı kullanılır. Portakal, yasemin, ıtır, kananga (ylang ylang) esanslarıyla yapılan karışımlarda farklı kokular elde edilir.
Yulaf
Yulaf (Avena), bol nişastalı taneleri (tohumları) için yetiştirilen bir tarım bitkisi. Daha çok hayvan yemi olarak kullanılan bu tahıldan insanların beslenmesinde de yararlanılır. Bir yulaf tarlası, buğday ya da arpa başaklarına benzemeyen, salkım biçimindeki dağınık başakları sayesinde öbürlerinden kolayca ayırt edilebilir. Sapçıkların ucunda bulunan başakcıkların her biri iki ya da üç tohum içerir. Dışları kılıfta (iç kavuz) örtülü olan bu tohumların ikisini (ya da üçünü) birden yeniden zarsı iki yaprak (dış kavuz) kuşatır.
Yulafın beyaz, siyah, sarı, kırmızı ya da boz tohumlu,kısa ya da uzun saplı pek çok çeşidi vardır. Tarım uzmanlarının öteden beri sürdürdükleri çalışmalarla değişik iklim ve toprak koşullarına uygun yulaf çeşitleri geliştirilmiştir. Örneğin, bunlardan kırmızı yulaf sıcak ve nemli iklimlerde yetiştirilir.
Yulafın dünyaya, yabanıl olarak yetiştiği Asya'nın batısı ile Avrupa'nın doğusu arasında kalan bölgelerden yayıldığı sanılır. Yabanıl yulaflardan türeyerek günümüze ulaşmış olan kültür yulafları içinde en çok yetiştirileni hiç kuşkusuz Avena sativa türüdür. Bugün yulaf, arpa ve çavdardan daha büyük miktarlarda üretilen bir tahıldır. Serin ve nemli iklimleri sevdiği için en iyi Avrupa'nın batı ve İskandinav ülkelerinini de içine alan kuzey bölümlerinde, Rusya'da ve Kuzey Amerika'da yetişir. Bununla birlikte Avustralya ve Yeni Zelanda'da da ekilir. Yulaf fazla yağış almayan kurak yerlerde kalın kavuzlu, uzunca tohumlar verir.
ABD ve Rusya dünyanın en çok yulaf üreten ülkeleridir; ama, İskoçya, İsveç ve Finlandiya gibi küçük kuzey ülkelerinde, buğday ve çavdardan daha iyi ürün verdiği için yulaftan geniş ölçüde yararlanılır. Türkiye'de ise başlıca Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde yetiştirilen yulafın üretimi 350 bin tona yaklaşır.
Bol miktarda nişasta ile protein, vitamin ve mineraller de içeren yulaf taneleri en çok hayvan yemi olarak kullanılır. Ayrıca bitki tazeyken biçilerek yeşil yem ya da taneler hasat edildikten sonra kuru yem olarak hayvanlara yedirilir. Yulaf unundan hazırlanan hamur buğday unu gibi kabarmadığından ekmek yapımında kullanılmaz. Yulaf unundan daha çok lapa ya da gözleme gibi yiyecekler yapılır; taneleri ise özellikle kahvaltı için hazırlanan, besleyici değeri yüksek tahıl karışımlarına katılır. Yulaf eskiden buğdayın pahalı olduğu dönemlerde onun yerini almıştır. Bugün de kuzey ülkelerinde yulafın gıda ürünleri arasında küçümsenmeyecek bir yeri vardır.
Yulaf üretiminin yapıldığı bölgelerin coğunda yulaf ilkbaharda ekilir. Kış yulafları dona ve kara dayanıklı olmadığı için Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde yetiştirilemez. Aynı arpa gibi yulaf da bazen üçgül ve buğdaygillerden öbür bazı bitkilerin fidelerini güneş ve rüzgârın zararlı etkisinden korunmak için, onlarla birlikte ekilir.
Yumak
Yumak (Festuca), 300 kadar çok yıllık kümeli ot türünün ortak adı. Bu tür, buğdaygiller (Poaceae) adlı, otların yer aldığı bir familyada yer almaktadır. Yumaklar dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Ancak en yoğun tür sayısı ılıman kuşaklarda yer almaktadır, özellikle Kanada'nın geçiş ikliminin hakim olduğu yörede tür sayısı en yükseğe ulaşır. Tür, çim (Lolium) türüne oldukça yakındır, bu nedenle bu türler arasında DNA çaprazlamaları yapılabilmektedir.
Yumaklar minyon bitkilerdir. Bu tür, çok iyi bakıldığında bile 100 mm'yi geçememektedir. Bitkinin her bir yaprağı ise 1 mm civarındadır.
Kullanım
Yumaklar ve çimenler (özellikle güzel yapraklı soyu) otlak ve samanlık gibi çiftlik hayvanları için için önemli otlar olan birkaç soyu içerir. Bu grup son derece besleyici bir stok gıdasıdır. Aynı zamanda, erozyon kontrol programlarında kullanılır.
Tür kimi zaman atları beslemek için kullanılır. Ancak bu zehirlenmelere sebebiyet verebilir. Özellikle gebe atlar için bir risktir. Hamileliğin son 3 ayında, süt kesilmesi, korunan plasenta, ölü doğumlar, kendiliğinden kürtaj gibi anormal vakalar yaşanabilir. Yumağa bakla tohumlarını eklemek, çiftlik hayvanlarından elde edilen kazançları artırmak için bir yol olabilir.
Çavdar
Çavdar (Secale cereale), Poaceae (buğdaygiller) familyasından bir tahıl bitkisi.
Çavdarın ilk kez İÖ 6500 yıllarında Asya'nın güneybatısında yetiştirildiği sanılmaktadır. Soğuğa en dayanıklı tahıl olan çavdar yüksek yerleri, kumlu ve gevşek toprakları sever. Rusya, İskandinav ülkeleri gibi kışları çok sert geçen yörelerde bile yetiştirilir ve sonbaharda ekilip ertesi yıl yaz başlarında biçilir. Üstelik buğday, arpa, mısır ve pirinç tarımına elverişli olmayan en verimsiz topraklarda bile öbür tahıllardan daha iyi ürün verir. Tahıllara büyük zarar veren külleme ve pas hastalıkları ile zararlı böceklerden de pek fazla etkilenmeyen çavdarın en önemli zararlısı çavdar mahmuzu hastalığına yol açan bir asklımantardır.
Genellikle 1-2 metre yüksekliğe ulaşan çavdarın görünümü arpaya çok benzer. Taneleri buğdaya göre daha ince uzun, kavuzları daha dar, kılçıkları da oldukça kısadır. Daha çok ekmeklik un ve hayvan yemi olarak değerlendirilen çavdarın bileşiminde karbonhidrat, protein, potasyum ve B vitamini bulunur.
Çavdar unundan yapılan ekmek de buğday ekmeği gibi hafif olur. Buğday ve çavdar ununda bulunan protein karışımları (glüten) hamurun kabararak esnek ve yumuşak olmasını sağlar. Bu yüzden, başka tahılların unundan ekmek yapılırken hamura buğday ya da çavdar unu katılması gerekir.
Dünya genelinde, besin olarak kullanılan çavdar miktarı bu amaçla kullanılan buğdayın yarısı kadardır. Besin değeri yüksek olan çavdar başka tahıllarla karıştırılarak hayvanlara da yedirilir. Dünyanın çeşitli yörelerinde çavdardan viski, cin, votka gibi aklollü içkiler ve kvas denen Rus birası yapılır. İnce uzun, esnek ve sağlam olan çavdar sapları da çatı kaplaması, şilte dolgusu, örme şapka, kâğıt ve mukavva yapımında kullanılır.
Yılda 30 milyon ton dolayında olan dünya çavdar üretiminin üçte birinden fazlasını Rusya sağlar. Doğu Avrupa ülkelerinde ve Almanya Federal Cumhuriyeti'nde de geniş çapta çavdar üretimi yapılır. Türkiye'de 1960 yılında 650 bin hektar olan çavdar ekim alanı 1987'de 242 bin hektara kadar düşmüştür. Bu alandan elde edilen ürün 1987 verilerine göre 380 bin ton dolayındadır. 85 bin tonu geçen üretimiyle Kayseri ilk sırada yer alır. Niğde, Sivas, Yozgat, Nevşehir ve Konya öteki önemli çavdar üreticisi illerdir.
Şeker kamışı
Şeker kamışı (Saccharum officinarum) Poaceae familyasından şeker elde edilen bir bitkidir. Sıcak bölgelerde yetişir. Şeker üretim maliyeti pancara göre daha düşüktür. Dünya şeker üretiminin yüzde 70'i şeker kamışından sağlanır. En büyük üretim yüzde 15 olarak Küba'nın dır. Kübalılar şeker kamışını kahveye batırırlar. Küba'nın milli içkisi rom şekerkamışından üretilir. Küba'da en çok şeker kamışı üretilen yer Pınar del Rio'dur. Küba'ya İspanyollar tarafından taşınmıştır. İspanyollar Şeker Kamışını Büyük İskender ile tanımışlardır. Hindistan'dan Avrupa'ya yayılmıştır.
