Yaşamımızdaki Sürat (6. Sınıf)
Çim saha da topa vuran bir futbolcu topa bir hareket enerjisi kazandırır. Ancak top başka bir etki olmazsa bir süre sonra havanın ve çimlerin sürtünmesiyle durabilir. Sürtünme hareket enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesine yol açar. Penaltı vuruşu yapan bir futbolcu topun kaleye kadar ulaşmasını istiyorsa sürtünmeden dolayı kaybolacak enerjiyi de düşünerek topa oldukça sert vurup büyük bir hareket enerjisi kazandırmalıdır.
Frenine basılan bir otomobil sürtünme kuvvetinin hareket enerjisinin ısı enerjisine dönüştürmesi sayesinde durur. Bu sırada otomobilin lastikleri ısınır. Çok yüksek süratle yol alırken aniden frenine basılan bir otomobilin ısı etkisiyle tekerlerinin izi asfalt yol üzerine çıkabilir. Yüksek süratlerden durmaya çalışırken durmaya çalışırken çıkan ısı enerjisinin daha fazla olması yüksek sürate sahipken hareket enerjisinin de aynı oranda yüksek olmasıyla ilgilidir.
Sürat:
Atletizm yarışmalarını izler misiniz? Bu yarışlar içinde en kısa sürede sonuçlanan ve bir o kadar da heyecanlı ve ilginç olanı 100 metre koşularıdır. Atletizmde pek çok koşu kategorisi olmasına rağmen 100 metre yarışları, yarış severler arasında dünyanın en süratli insanını belirleyen yarışlar olarak bilinir. Atletler aynı anda Yarışa başlayarak ilk önce bitiş çizgisine ulaşmaya çalışır. Ancak bu yarışlarda atletler sadece o an yarıştıkları sporcularla değil geçmişte benzer turnuvalarda koşmuş, gelecekte koşabilecek tüm atletlerle yarışabilir. Bunun için yarış sonunda atletin 100 metreyi kaç saniyede koştuğunu belirten yarış derecesi belirlenir.
Dünyada çapında yapılan yarışlarda bugüne dek en iyi dereceyi Jamaikalı atlet Usain Bolt 2008 Pekin Olimpiyatlarında elde etmiş, derecesi 9,69dur. Bu yüz metrelik parkuru 9,69 saniyede kat ettiğini gösteriyor. Sizce Usain Bolttan daha süratli olmak isteyen bir 100 metre koşucusu, 100 metreyi ne kadar sürede koşmalıdır? Daha uzun bir sürede koşmalıdır? Daha uzun bir sürede koşması süratinin daha az olduğunu, daha kısa sürede koşması süratinin daha fazla olduğunu gösterir. Eğer koşmaktan hoşlanan biriyseniz ve tüm zamanların en iyi derecesini yapmak istiyorsanız 100 mlik mesafeyi 9,69 saniyeden daha kısa sürede kat etmelisiniz.
Aynı yolu kısa sürede kat eden hareketli daha süratlidir. İstanbuldan havalanan bir uçak yaklaşık 1,5 saat sonra Erzuruma ulaşabilir. Aynı anda İstanbuldaki havalimanından harekete geçen bir otomobil ise 1,5 saat sonunda ancak İstanbul il sınırını geçebilir. 2 aracın aynı süre hareket etmesine rağmen farklı uzunlukta yollar almalarının süratleriyle ilişkisi vardır. Bu örnekte sizce uçak mı, otomobil mi daha süratlidir? Tabii ki aynı sürede daha fazla yol alan uçak daha süratlidir.
Verdiğimiz örnekler süratin alınan yol ve bu yolun alınması için geçen zamanla ilişkili olduğun gösteriyor.
Sürat ölçü aletiyle ölçülebilen bir büyüklük değildir. Bir hareketlinin süratini öğrenebilmek için aldığı yolu metre ile bu yolu alması için geçen süreyi kronometre ya da saat ile ölçer, bulduğumuz sonuçları kullanarak hareketlinin süratlinin hesaplarız.
Çim saha da topa vuran bir futbolcu topa bir hareket enerjisi kazandırır. Ancak top başka bir etki olmazsa bir süre sonra havanın ve çimlerin sürtünmesiyle durabilir. Sürtünme hareket enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesine yol açar. Penaltı vuruşu yapan bir futbolcu topun kaleye kadar ulaşmasını istiyorsa sürtünmeden dolayı kaybolacak enerjiyi de düşünerek topa oldukça sert vurup büyük bir hareket enerjisi kazandırmalıdır.
Frenine basılan bir otomobil sürtünme kuvvetinin hareket enerjisinin ısı enerjisine dönüştürmesi sayesinde durur. Bu sırada otomobilin lastikleri ısınır. Çok yüksek süratle yol alırken aniden frenine basılan bir otomobilin ısı etkisiyle tekerlerinin izi asfalt yol üzerine çıkabilir. Yüksek süratlerden durmaya çalışırken durmaya çalışırken çıkan ısı enerjisinin daha fazla olması yüksek sürate sahipken hareket enerjisinin de aynı oranda yüksek olmasıyla ilgilidir.
Sürat:
Atletizm yarışmalarını izler misiniz? Bu yarışlar içinde en kısa sürede sonuçlanan ve bir o kadar da heyecanlı ve ilginç olanı 100 metre koşularıdır. Atletizmde pek çok koşu kategorisi olmasına rağmen 100 metre yarışları, yarış severler arasında dünyanın en süratli insanını belirleyen yarışlar olarak bilinir. Atletler aynı anda Yarışa başlayarak ilk önce bitiş çizgisine ulaşmaya çalışır. Ancak bu yarışlarda atletler sadece o an yarıştıkları sporcularla değil geçmişte benzer turnuvalarda koşmuş, gelecekte koşabilecek tüm atletlerle yarışabilir. Bunun için yarış sonunda atletin 100 metreyi kaç saniyede koştuğunu belirten yarış derecesi belirlenir.
Dünyada çapında yapılan yarışlarda bugüne dek en iyi dereceyi Jamaikalı atlet Usain Bolt 2008 Pekin Olimpiyatlarında elde etmiş, derecesi 9,69dur. Bu yüz metrelik parkuru 9,69 saniyede kat ettiğini gösteriyor. Sizce Usain Bolttan daha süratli olmak isteyen bir 100 metre koşucusu, 100 metreyi ne kadar sürede koşmalıdır? Daha uzun bir sürede koşmalıdır? Daha uzun bir sürede koşması süratinin daha az olduğunu, daha kısa sürede koşması süratinin daha fazla olduğunu gösterir. Eğer koşmaktan hoşlanan biriyseniz ve tüm zamanların en iyi derecesini yapmak istiyorsanız 100 mlik mesafeyi 9,69 saniyeden daha kısa sürede kat etmelisiniz.
Aynı yolu kısa sürede kat eden hareketli daha süratlidir. İstanbuldan havalanan bir uçak yaklaşık 1,5 saat sonra Erzuruma ulaşabilir. Aynı anda İstanbuldaki havalimanından harekete geçen bir otomobil ise 1,5 saat sonunda ancak İstanbul il sınırını geçebilir. 2 aracın aynı süre hareket etmesine rağmen farklı uzunlukta yollar almalarının süratleriyle ilişkisi vardır. Bu örnekte sizce uçak mı, otomobil mi daha süratlidir? Tabii ki aynı sürede daha fazla yol alan uçak daha süratlidir.
Verdiğimiz örnekler süratin alınan yol ve bu yolun alınması için geçen zamanla ilişkili olduğun gösteriyor.
Sürat ölçü aletiyle ölçülebilen bir büyüklük değildir. Bir hareketlinin süratini öğrenebilmek için aldığı yolu metre ile bu yolu alması için geçen süreyi kronometre ya da saat ile ölçer, bulduğumuz sonuçları kullanarak hareketlinin süratlinin hesaplarız.
