1963 yılında iki erkek öğrenci, okuldaki fen bilgisi projesi için ne kadar süreyle uyanık kalacaklarını denemeye karar verdi. Bu deney, uykusuzluk halinde beyinde olup bitenlere ışık tuttu.
Uykusuzluk bazen insanlar için oldukça rahatsız edici bir süreç olabiliyor. Ancak ne kadar süre uykusuz kalınabilir? Beyin uykusuzluğa ne kadar dayanır? İşte 1963 yılının Aralık ayında ABD'de iki lise öğrencisi tam da bunu öğrenmek için, o dönem Vietnam savaşı kadar gazetelerde yer tutan bu deneyi başlattılar. Deney 8 Ocak 1964'te sona erdiğinde 17 yaşındaki Randy Gardner 11 gün 25 dakika uyanık kalmayı başarmıştı.
Ne kadar uyanık kalınabileceğini kendileri üzerinde deneme fikrini, fen bilgisi dersinde bir proje için lise öğrencisi Bruce McAllister ortaya atmış ve arkadaşı Randy ile bu işe girişmişti. O dönem en uzun süre uyanık kalma rekoru, Honolulu'dan birine aitti ve bu kişi 260 saat, yani neredeyse 11 gün uyanık kalmayı başarmıştı. Uykusuzluğun bilişsel beceriler üzerindeki etkisini basketbol oyunu üzerinde gözlemeyi amaçlıyorlardı. Kura sonucunda Randy'nin uyumaması, Bruce'un da gözlem yapması kararlaştırılmıştı.
Deneyle ilgili yerel gazetede çıkan haber üzerine, Stranford Üniversitesi'nde uyku üzerine araştırma yapan William Dement de olaya dahil oldu. Bu gelişme Randy'nin ailesini biraz rahatlatmıştı. Şimdilerde Profesör olan Dement, 1964'te uyku konusundaki araştırmalar üzerine yeni başlamış, genç bir araştırmacıydı. Dement, o günlerle ilgili olarak; "Belki de uyku konusunda araştırma yapan tek insandım. Randy'nin ailesi bu deneyin ona zarar vermesinden korkuyordu. Uzun süre uykusuz kalmanın ölüme yol açıp açmayacağı sorusu tartışılıyordu" diyor.
Kedilerin 15 gün boyunca uyutulmadığı bir deneyde hayvanlar sonunda ölmüş, uykusuzluğun mu yoksa stres veya kimyasal maddelerin mi asıl neden olduğu konusunda tartışmalar gündeme gelmişti. Dement, deneye katıldığında Randy hala canlılığını koruyordu. Ama günler geçtikçe üzerinde yapılan deneyler beklenmedik sonuçlar ortaya çıkardı. Tat, koku ve işitme duyuları teste tabi tutulmuş, bir süre sonra bilişsel ve duyumsal becerilerinin etkilendiği görülmüştü. Randy bazı kokulara tahammül edemez hale gelmi, ama belki de çok fazla pratik yapmasının sonucu olarak, daha iyi basketbol oynamaya başlamıştı.
Dement'in uykusuz kalan Randy ile ilgili yaptığı açıklamalar şöyle: "Fiziksel olarak çok iyiydi. Basketbol veya bowling gibi oyunlar oynatabiliyorduk ona. Ama gözünü kapatsa hemen uyuyacak haldeydi". Dement'e göre en zoru Randy'yi geceleri uyanık tutmakmış. Medyanın da bu deneye ilgisi giderek artıyordu. Öyle ki Kennedy suikastı ve Beatles grubunun ziyaretinin ardından bu konu medyada en fazla yer verilen haber haline gelmişti.
Ama çoğu haberde bu deney ciddiye alınmıyordu. Oysa öğrenciler bunu büyük bir ciddiyetle yapıyordu. 264 saatlik uykusuzluğun ardından dünya rekoru kırılmış ve deneye son verilmişti. Randy evde yatağa girmek yerine hastaneye götürülüp beyin dalgaları incelendi. 14 saat uyuduktan sonra gencin ilk uykusundan kalkma sebebi tuvalete gitmek olarak kaydedilmiş.
Daha sonra ise Randy'nin uyku halindeki davranışları gözlendi. Dement'in kayıtlarına göre ilk gece gencin, REM uykusu (rüya görülen uyku aşaması) oranı çok yüksekti. Ertesi gece bu oran düşmüş, birkaç gün sonra ise normale dönmüştü. "Sonra da kalkıp okula gitti, çok ilginçti" diye anlatıyor Dement. Randy'nin hastanedeki gözlem sonuçları incelendiğinde, beyninin bazı bölgelerinin uyku halinde iken bazı bölgelerinin uyanık olduğu ortaya çıktı.
Deneyi başlatan isimlerden McAllister bu durumla ilgili olarak, insanın evrimi bakımından sonuçların anlaşılır olduğunu söylüyor. "Bir veya birden fazla gece uyanık kalmak zorunda olan ilk insan o değildi. İnsan beyni, bir kısmı uyanık kalırken bir kısmı uyuyup güç toplayacak şekilde evrim geçirmiş olabilir. Uykusuz kalınan sürede kötü şeyler olmamasının nedeni bu olabilir." diyor McAllister.
Daha sonraki yıllarda Randy Gardner'ın rekorunu kırmak isteyenlerin girişimleri oldu, ama insan sağlığını tehlikeye sokabilir kaygısıyla Guinness Rekorlar Kitabı bu konuda sertifika vermeye son verdi. 11 günlük uykusuzluğun ardından Randy'ye bir şey olmamış gibi görünüyorsa da, daha sonra yıllar boyunca uykusuzluk çektiği belirtildi.
"Şimdilerde Profesör olan William Dement'in deneyin yapıldığı yıllardan bir fotoğrafı"
Deneyin ardından ailesinin evi önünde yapılan basın toplantısında Randy 11 gün uykusuz kalmayı nasıl başardığı sorusuna şu yanıtı vermişti: "Bu, irade gücüyle bedensel zorlukların üstesinden gelinebileceğine bir örnek sadece." Randy insan iradesi konusunda haklı olsa da, aynı zamanda bu iradeyi zorlayarak ve sağlığı üzerine bir kumar oynarak bilim için önemli bir adım atmış oldu
Bbc
Uykusuzluk bazen insanlar için oldukça rahatsız edici bir süreç olabiliyor. Ancak ne kadar süre uykusuz kalınabilir? Beyin uykusuzluğa ne kadar dayanır? İşte 1963 yılının Aralık ayında ABD'de iki lise öğrencisi tam da bunu öğrenmek için, o dönem Vietnam savaşı kadar gazetelerde yer tutan bu deneyi başlattılar. Deney 8 Ocak 1964'te sona erdiğinde 17 yaşındaki Randy Gardner 11 gün 25 dakika uyanık kalmayı başarmıştı.
Ne kadar uyanık kalınabileceğini kendileri üzerinde deneme fikrini, fen bilgisi dersinde bir proje için lise öğrencisi Bruce McAllister ortaya atmış ve arkadaşı Randy ile bu işe girişmişti. O dönem en uzun süre uyanık kalma rekoru, Honolulu'dan birine aitti ve bu kişi 260 saat, yani neredeyse 11 gün uyanık kalmayı başarmıştı. Uykusuzluğun bilişsel beceriler üzerindeki etkisini basketbol oyunu üzerinde gözlemeyi amaçlıyorlardı. Kura sonucunda Randy'nin uyumaması, Bruce'un da gözlem yapması kararlaştırılmıştı.
Deneyle ilgili yerel gazetede çıkan haber üzerine, Stranford Üniversitesi'nde uyku üzerine araştırma yapan William Dement de olaya dahil oldu. Bu gelişme Randy'nin ailesini biraz rahatlatmıştı. Şimdilerde Profesör olan Dement, 1964'te uyku konusundaki araştırmalar üzerine yeni başlamış, genç bir araştırmacıydı. Dement, o günlerle ilgili olarak; "Belki de uyku konusunda araştırma yapan tek insandım. Randy'nin ailesi bu deneyin ona zarar vermesinden korkuyordu. Uzun süre uykusuz kalmanın ölüme yol açıp açmayacağı sorusu tartışılıyordu" diyor.
Kedilerin 15 gün boyunca uyutulmadığı bir deneyde hayvanlar sonunda ölmüş, uykusuzluğun mu yoksa stres veya kimyasal maddelerin mi asıl neden olduğu konusunda tartışmalar gündeme gelmişti. Dement, deneye katıldığında Randy hala canlılığını koruyordu. Ama günler geçtikçe üzerinde yapılan deneyler beklenmedik sonuçlar ortaya çıkardı. Tat, koku ve işitme duyuları teste tabi tutulmuş, bir süre sonra bilişsel ve duyumsal becerilerinin etkilendiği görülmüştü. Randy bazı kokulara tahammül edemez hale gelmi, ama belki de çok fazla pratik yapmasının sonucu olarak, daha iyi basketbol oynamaya başlamıştı.
Dement'in uykusuz kalan Randy ile ilgili yaptığı açıklamalar şöyle: "Fiziksel olarak çok iyiydi. Basketbol veya bowling gibi oyunlar oynatabiliyorduk ona. Ama gözünü kapatsa hemen uyuyacak haldeydi". Dement'e göre en zoru Randy'yi geceleri uyanık tutmakmış. Medyanın da bu deneye ilgisi giderek artıyordu. Öyle ki Kennedy suikastı ve Beatles grubunun ziyaretinin ardından bu konu medyada en fazla yer verilen haber haline gelmişti.
Ama çoğu haberde bu deney ciddiye alınmıyordu. Oysa öğrenciler bunu büyük bir ciddiyetle yapıyordu. 264 saatlik uykusuzluğun ardından dünya rekoru kırılmış ve deneye son verilmişti. Randy evde yatağa girmek yerine hastaneye götürülüp beyin dalgaları incelendi. 14 saat uyuduktan sonra gencin ilk uykusundan kalkma sebebi tuvalete gitmek olarak kaydedilmiş.
Daha sonra ise Randy'nin uyku halindeki davranışları gözlendi. Dement'in kayıtlarına göre ilk gece gencin, REM uykusu (rüya görülen uyku aşaması) oranı çok yüksekti. Ertesi gece bu oran düşmüş, birkaç gün sonra ise normale dönmüştü. "Sonra da kalkıp okula gitti, çok ilginçti" diye anlatıyor Dement. Randy'nin hastanedeki gözlem sonuçları incelendiğinde, beyninin bazı bölgelerinin uyku halinde iken bazı bölgelerinin uyanık olduğu ortaya çıktı.
Deneyi başlatan isimlerden McAllister bu durumla ilgili olarak, insanın evrimi bakımından sonuçların anlaşılır olduğunu söylüyor. "Bir veya birden fazla gece uyanık kalmak zorunda olan ilk insan o değildi. İnsan beyni, bir kısmı uyanık kalırken bir kısmı uyuyup güç toplayacak şekilde evrim geçirmiş olabilir. Uykusuz kalınan sürede kötü şeyler olmamasının nedeni bu olabilir." diyor McAllister.
Daha sonraki yıllarda Randy Gardner'ın rekorunu kırmak isteyenlerin girişimleri oldu, ama insan sağlığını tehlikeye sokabilir kaygısıyla Guinness Rekorlar Kitabı bu konuda sertifika vermeye son verdi. 11 günlük uykusuzluğun ardından Randy'ye bir şey olmamış gibi görünüyorsa da, daha sonra yıllar boyunca uykusuzluk çektiği belirtildi.
"Şimdilerde Profesör olan William Dement'in deneyin yapıldığı yıllardan bir fotoğrafı"
Deneyin ardından ailesinin evi önünde yapılan basın toplantısında Randy 11 gün uykusuz kalmayı nasıl başardığı sorusuna şu yanıtı vermişti: "Bu, irade gücüyle bedensel zorlukların üstesinden gelinebileceğine bir örnek sadece." Randy insan iradesi konusunda haklı olsa da, aynı zamanda bu iradeyi zorlayarak ve sağlığı üzerine bir kumar oynarak bilim için önemli bir adım atmış oldu
Bbc
