Yayık Han Türk ve Altay mitolojisinde Irmak Tanrısıdır. Cayık (Tayık Dayık) Han da denir.
Özellikleri
Irmaklardan ve göllerden sorumludur. 17 ırmağın kavuştuğu yerde yaşar. Irmaklara rüzgarlara ve sulara hükmeder. Kamçısı şimşektir. Büyük Tufandan sonra gökyüzüne çıkmıştır. Su Yılanı veya Su Ejderi kılığına bürünebilir. Yerlerden sular fışkırtır. İnsanları kötülüklerden korur. Dizgini gökkuşağı kamçısı boz alevdir. Kendisine Yayık Kaldırma adı verilen saçı (cansız nesne kurban etme) törenleri yapılır. İlkbaharda davarların ve atların avuzları (ilk sütleri) ile bulgur karıştırılarak yapılan lapalar ırmaklara saçılır. Göğün üçüncü katında oturur. Şamanlara düşünsel yolculuklarında yardım eder. Koruçı (Korucu / Koruyucu) olarak nitelenir.
Kazak ve Kırgız hikaye ve söylentilerinde Tepegözü kör eden kahramanın adı da "Yayık" (Jayık) olarak geçer. Şaman âyin ve törenlerinde "Yayık Han"ın oldukça önemli bir yeri vardır. Onun görüntüsünü beyaz kumaştan yaparlar. Tölöslerin "Tayık" dedikleri ve yalnız ağır belâlar geldiğinde yakardıkları bu ruhu "Koruçı" olarak tanımladıkları da kaydedilmiştir. Altaylar ırmaklar taştığı zaman "Yayık sudan çıktı" derler çünkü mekanı 17 deniz veya ırmağın kavşağında olan Yayık Han coşup taşan suların ruhudur ve yeryüzündeki tüm sular ona aittir.
Etimoloji
(Yay/Yaz) kökünden türemiştir. Engin yaygın veya kurban etmek manalarını taşır. Ayrıca bu kökün yaratmak anlamı da bulunur.
Özellikleri
Irmaklardan ve göllerden sorumludur. 17 ırmağın kavuştuğu yerde yaşar. Irmaklara rüzgarlara ve sulara hükmeder. Kamçısı şimşektir. Büyük Tufandan sonra gökyüzüne çıkmıştır. Su Yılanı veya Su Ejderi kılığına bürünebilir. Yerlerden sular fışkırtır. İnsanları kötülüklerden korur. Dizgini gökkuşağı kamçısı boz alevdir. Kendisine Yayık Kaldırma adı verilen saçı (cansız nesne kurban etme) törenleri yapılır. İlkbaharda davarların ve atların avuzları (ilk sütleri) ile bulgur karıştırılarak yapılan lapalar ırmaklara saçılır. Göğün üçüncü katında oturur. Şamanlara düşünsel yolculuklarında yardım eder. Koruçı (Korucu / Koruyucu) olarak nitelenir.
Kazak ve Kırgız hikaye ve söylentilerinde Tepegözü kör eden kahramanın adı da "Yayık" (Jayık) olarak geçer. Şaman âyin ve törenlerinde "Yayık Han"ın oldukça önemli bir yeri vardır. Onun görüntüsünü beyaz kumaştan yaparlar. Tölöslerin "Tayık" dedikleri ve yalnız ağır belâlar geldiğinde yakardıkları bu ruhu "Koruçı" olarak tanımladıkları da kaydedilmiştir. Altaylar ırmaklar taştığı zaman "Yayık sudan çıktı" derler çünkü mekanı 17 deniz veya ırmağın kavşağında olan Yayık Han coşup taşan suların ruhudur ve yeryüzündeki tüm sular ona aittir.
Etimoloji
(Yay/Yaz) kökünden türemiştir. Engin yaygın veya kurban etmek manalarını taşır. Ayrıca bu kökün yaratmak anlamı da bulunur.
